آیا دائم نگرانید شریک عاطفی‌تان شما را رها کند و رابطه‌تان بهم بریزد؟ آیا در گروه‌های دوستی همیشه نگرانید آنها تیم شوند و با هم صمیمی‌تر از شما شوند؟ آیا مدام این فکر به سرتان می‌آید که اگر عزیزان‌تان از دست بروند چه باید بکنید؟ آیا بیش از اندازه نگران مرگ والدین‌تان هستید؟ آیا کوچک‌ترین بی‌توجهی شما را آشفته می‌کند؟ اگر کسی دیر جواب تلفن‌تان را بدهد عصبانی می‌شوید؟ آیا از اینکه نامزدتان دیگران را به شما ترجیح دهند دائم دلهره دارید؟ این‌ها ویژگی‌های فردی است که دارای طرحواره رهاشدگی بی‌ثباتی است و در ادامه درباره نحوه شکل‌گیری، نشانه‌ها و درمان آن صحبت می‌کنیم.

طرحواره رهاشدگی بی‌ثباتی چیست و از کجا می‌آید؟

طرحواره رهاشدگی بی‌ثباتی ارتباط مستقیم با دلبستگی ناایمن فرد به والدین یا مراقبت‌کنندگانش در کودکی دارد. اگر سایر مقالات مربوط به طرحواره‌ها را خوانده باشید حتما متوجه شده‌اید که پدر و مادر نقش اساسی در شکل‌گیری آن داشته‌اند و مورد قابل توجه در طرحواره رهاشدگی این است که والدین بسیار حمایت‌کننده و همیشه حاضر هم می‌توانند این طرحواره را در فرزندشان به وجود آورند، یعنی اگر والدین اجازه ندهند کودک با هیچ چالشی روبرو شود او را مستعد طرحواره رهاشدگی بی‌ثباتی می‌کنند. برخی والدین نیز محبت‌شان کاملا بی‌ثبات است، گاهی مهربان و گاهی بداخلاق هستند. کودک نمی‌تواند پیش‌بینی کند که چه زمانی تحت حمایت آن‌هاست، مثلا یک روز پدر با خوشحالی می‌گوید توپت را بیار بازی کنیم اما روز بعد که حوصله ندارد، وقتی فرزند توپش را با خوشحالی می‌برد که بازی کنند او را دعوا می‌کند، این کودک همواره دلهره دارد که نکند محبت والدین را از دست بدهد، اتفاقی که در بزرگسالی و سایر روابط نیز ادامه دارد. گاهی والدین در زمان کودکی فرزندشان بیمار می‌شوند و مدتی از فرزند دور می‌مانند، گاهی کودکان اضطراب جدایی دارند برخی مواقع در زمان نامناسب کودک به مهدکودک سپرده می‌شود و … هر موقعیتی که باعث شود کودک تجربه رها شدن یا بی‌محبتی را بدون پیشبینی داشته باشد می‌تواند باعث ایجاد طرحواره رهاشدگی بی‌ثباتی در بزرگسالی شود. در برخی خانواده‌ها نیز پدر و مادر آنقدر مشاجره و دعوا دارند و کودک شاهد آن‌هاست که همیشه دلهره جدا شدن آنها و تنها ماندن را دارد و در نهایت به دنیا آمدن خواهر و برادر جدید اگر همراه با قطع توجه ناگهانی از فرد باشد نیز در به وجود آمدن این طرحواره بی‌تاثیر نیست.

دو نوع مختلف طرحواره رهاشدگی بی‌ثباتی

رهاشدگی مبتنی بر وابستگی

وقتی در دوران کودکی محیط کاملا حمایت‌کننده باشد، پدر و مادر در تمام زمان‌ها به صورت افراطی حاضر باشند، اجازه کوچک‌ترین ناکامی و سختی به کودک ندهند، همیشه در مدرسه و اجتماع و جمع دوستان حق را به کودک بدهند باعث می‌شوند فرد در بزرگسالی با اولین ناکامی نشانه‌های رهاشدگی را از خود بروز دهد. مثلا چنین فردی که هیچ گاه نه نشنیده است، وقتی اولین نه را در رابطه بشنود از هم می‌پاشد و تجربه برخورد با چنین وضعیتی را نداشته است.

رهاشدگی مبتنی بر بی‌ثباتی

بر خلاف مورد بالا، زمانی که کودک هیچ ثباتی را در خانه تجربه نکند، دائم نگران از دست دادن پدر و مادر باشد، والدین دم دمی مزاج باشند، در خانواده وضعیت ثابتی برای دریافت محبت و توجه وجود نداشته باشد و … رها شدگی مبتنی بر بی‌ثباتی شکل می‌گیرد.

سه واکنش افراد دچار رهاشدگی بی‌ثباتی

تسلیم

این روش باعث می‌شود فرد به طور کامل خود را در اختیار دستورات طرحواره رهاشدگی قرار دهد، دائم تصور می‌کند دوستان و شریک عاطفی‌اش دیگری را به او ترجیح می‌دهند، کافی است دیر جواب تلفنش را بدهید، به او نه بگویید یا یک روز نتوانید کنارش باشید تا واکنش افراطی و آشفتگی‌اش را ببینید، او مدام دلهره رها شدن دارد، به شما می‌چسبد و دائم باید به او ثابت کنید دوستش دارید و کنارش می‌مانید. چنین افرادی برای آماده کردن خوراک غول طرحواره رهاشدگی، جذب افرادی می‌شوند که در رابطه ثبات ندارند، دم دمی مزاج و تنوع‌طلب هستند و او مجبور است مدام دلهره رها شدن داشته باشد. مانند افرادی که می‌گویند من از کسانی که به من بی‌محلی می‌کنند بیشتر خوشم می‌آید.

جبران افراطی

در این روش فرد خودش طرف مقابل را رها می‌کند، از ترس اینکه کسی طردشان کند دست پیش را می‌گیرند که پس نیفتند، مدام از این رابطه به رابطه دیگر کوچ می‌کنند و به محض اینکه نشانه‌های وابستگی پیدا شود پا به فرار می‌گذارند. حتما شنیده‌اید که برخی می‌گویند من اگر ببینم کسی وابسته‌ام شده و به من چسبیده است از چشمم میفتد و رهایش می‌کنم.

اجتناب

در این روش فرد سعی می‌کند نه به کسی وابسته شود نه کسی به او وابسته شود. معمولا سرد به نظر می‌رسند، اهل ماندن و تعهد نیستند اما برخلاف گروه قبلی با کسی هم کاری ندارند. در محیط کار به کسی نزدیک نمی‌شوند، دوستان کمی دارند که با آنها صمیمیت چندانی هم ندارد. اگر ازدواج کنند معمولا نسبت به همسر سرد و بی‌تفاوت هستند و اگر همسرشان بگوید طلاق می‌گیرم به یکباره آشفته می‌شوند، گریه و التماس می‌کنند و قول می‌دهند خودشان را اصلاح کنند.

نشانه‌های طرحواره رهاشدگی

برخی از نشانه‌های افرادی که دچار تله رهاشدگی بی‌ثباتی هستند را در زیر آورده‌ایم، توجه داشته باشید لازم نیست همه این نشانه‌ها در شما وجود داشته باشد و از طرف دیگر هرکس یکی از این نشانه‌ها را داشته باشد لزوما دچار طرحواره رهاشدگی بی‌ثباتی نیست. پس در این زمینه حتما با مشاور صحبت کنید:

1. برخی از این افراد نشانه‌های عدم تعهد و حتی خیانت بارز را در شریک عاطفی‌شان می‌بینند اما نمی‌توانند آنها را رها کنند و حتی بیشتر از قبل عاشق‌شان می‌شوند و بی‌تعهدی آنها را برای خودشان توجیه می‌کنند. حتی جذب افراد تنوع‌طلب و بی‌ثبات نیز می‌شوند.
2. به افراد مهم زندگی مثل پدر و مادر و خواهر و برادر و حتی فرزندان خودشان وابستگی افراطی دارند. مثلا نمی‌توانند از محله مادرشان دورتر خانه بگیرند یا مادران این چنینی مدام به فرزندان‌شان چسبیده‌اند. اگر گوشی آنها خاموش باشد، دلهره عجیبی می‌گیرند و به طور کلی دائم نگران از دست رفتن آنها هستند.
3. آنها بسیار کنترل‌کننده هستند، دائم توسط این افراد چک می‌شوید حتی در رابطه با همجنس‌های خود نیز کنتل‌گر هستند. مثلا می‌گویند چرا بدون من خرید رفتی یا چرا من را دعوت نکردی، فلانی را دعوت کردی. در روابط‌شان بسیار انحصارطلب هستند. حتی شاید وقتی از لباس یا دست‌پخت خانمی جز آنها تعریف کنید آشفته شوند.
4. حسادت و ترس از رقیب‌های عشقی برای آنها خوراک خوبی است. معمولا آنها را در روابط مثلثی می‌بینیم که یکی از رقبا هستند و تمام وقت‌شان را صرف این مساله و از راه به در کردن رقیب می‌کنند اما حتی با شکست او نیز آرام نمی‌شوند.
5. برخی از آنها بر خلاف موارد بالا کاملا برعکس عمل می‌کنند، خودشان اهل خیانت و ایجاد روابط مثلثی و رها کردن می‌شوند. سرشان درد می‌کند که چندین رابطه را با هم مدیریت کنند و از رها کردن هر کدام آرامش بگیرند. معمولا چند نفر را همزمان در آب نمک دارند تا مبدا ناگهان تنها شوند. تنوع‌طلب هستند و به محض جدی شدن رابطه خوشان رابطه را بر هم میریزند.
6. گاهی نیز ممکن است این افراد خود را وارد هیچ صمیمیتی نکنند که بخواهند ترس از دست دادنش را به دوش بکشند. دور خودشان یک خط قمز می‌کشند، نه اجازه می‌دهند کسی وارد شود و نه خودشان از آن بیرون می‌روند.

درمان طرحواره رهاشدگی بی‌ثباتی

درمان به این افراد کمک می‌کند تصویری منطقی از روابط و ماندگاری آنها برای خودشان ترسیم کنند، باید یاد بگیرند اگر افراد مهم زندگی‌شان گاهی نیستند یا نمی‌توانند برای او وقت بگذارند دلیل بر عدم حضوری دائم‌شان نیست. همچنین باید برای اینکه جذب افراد تنوع‌طلب و بی‌ثبات نشوند آموزش ببینند. اگر با خواندن این مقاله احساس کردید می‌توانید دارای طرحواره رهاشدگی بی‎ثباتی باشید، با متخصص مشورت کنید تا علاوه بر تشخیص و تایید طرحواره در شما، روند درمان را با شما پیش ببرد. اما قبل از آن چند روش ساده که بتوانید با طرحواره رهاشدگی بی‌ثباتی مقابله کنید برایتان توضیح داده‌ایم:

چند روش ساده مقابله با طرحواره رهاشدگی بی‌ثباتی

• قبل از هرچیز باید بدانید افراد بی‌ثبات و غیرمتعهد می‌توانند برای شما جذاب باشند. قبل از وارد شدن به هر رابطه‌ای و یا حتی اگر در رابطه هستید، روی یک کاغذ موارد بی‌ثباتی و بی‌تعهدی شریک عاطفی‌تان را بنویسید و آن را به یک دوست نشان دهید (بدون اینکه اشاره کنید درباره چه کسی صحبت می‌کنید)، از دوست‌تان بپرسید اگر کسی این ویژگی‌ها را داشته باشد به نظر تو بی‌ثبات است؟ سعی کنید این کار را با سه دوست انجام دهید و اگر حداقل دو نفر از آنها تایید کردند، او بی‌ثبات و بی‌تعهد است می‌توانید شک کنید که پای طرحواره‌تان در میان است.
• در جدایی‌های معمولی رابطه، مثل مسافرت‌های کاری شریک عاطفی، یا دیر جواب دادن‌هایش و … قبل از اینکه واکنشی نشان دهید با طرح واره‌تان صحبت کنید، به او بگویید می‌دانم تمام تلاشت را می‌کنی که به من دلهره بدهی، اما من می‌دانم این دلهره به خاطر وجود توست و نمی‌گذارم روی رابطه‌ام اثر بگذاری.

• کودک رها شده درون‌تان را دریابید. شما در درون خود یک کودک دارید که نمی‌تواند به ثبات محبت دیگران اعتماد کند، این اعتماد را شما به او بدهید. روزی یک بار با کودک درون‌تان صحبت کنید و به او یادآوری کنید همیشه در کنارش می‌مانید.
• باور افرادی که طرحواره رهاشدگی دارند این است که بالاخره افراد دور و برشان آنها را رها می‌کنند. هر بار که این افکار سراغ‌تان آمد اجازه ندهید باعث شوند شما رفتارهایی مبنی بر آنها انجام دهید. مثلا شریک عاطفی فردی که طرحواره رهاشدگی دارد جواب تلفنش را نمی‌دهد، فرد این فکر به سراغش  می‌آید که چون می‌خواهد مرا را ترک کند جوابم را نمی‌دهد پس من هم الان به او پیام می‌دهم و هرچه از دهنم در بیاید به او می‌گویم. اجازه ندهید این فکر باعث رفتار پیام دادن در شما شود، چرا که روابط‌تان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.