طبيعي است كه كودكان گاهي مضطرب و نگران باشند. مخصوصا كودكاني كه براي اولين بار به مهدكودك يا مدرسه ميروند، ممكن است به دليل اينكه وارد يك جمع و محيط جديد ميشوند، مضطرب و گوشهگير باشند. زماني اضطراب مشكلساز خواهد شد كه كودك به صورت مداوم افكار منفي و نگرانكننده داشته باشد و اين افكار، بر روح و روان و امور درسياش تاثير منفي بگذارد. در اين مقاله درباره علائم كودك مضطرب و تاثيري كه اضطراب شديد بر روي او ميگذارد، انواع اختلالات اضطراب در كودكان و درمان آنها توضيح خواهيم داد.
اضطراب نرمال در كودكان به چه صورت است؟
- كودك زماني كه وارد محيطهاي جديد ميشود يا با افراد جديد ملاقات ميكند، گوشهگير و مضطرب ميشود، اما ميتواند بعد از مدتي آرامش خود را به دست بياورد و با افراد معاشرت كند.
- در كسب اولين تجربههاي زندگياش مضطرب ميشود. به عنوان مثال اگر قرار باشد براي اولين بار، مطلبي را در كلاس با صداي بلند بخواند، ممكن است مضطرب شود.
نشانههاي اضطراب در كودكان
- تغييرات خلق و خو (بيقراري، پرخاشگري و عصبي بودن كودك)
- احساس ترس
- انجام دادن رفتاري كه نشاندهنده عصبي و مضطرب بودن اوست، مثل بازي كردن با موها يا ناخن جويدن
- اصرار به همراه داشتن يكي از والدين در مكان جديد مثل مدرسه
- امتناع از مدرسه رفتن
- كاهش يا افزايش اشتها
- مشكلات گوارشي مثل درد معده يا داشتن حالت تهوع
- شب ادراری
- بيخوابي يا ديدن كابوسهاي مكرر شبانه
- گريه كردن حتي براي مسائل كوچك و جزئي
- داشتن افكار منفي و بدبين بودن نسبت به هر موضوعي
- نگران بودن براي انجام دادن درست كارها
اضطراب در كودكان تا حدي طبيعي است، اما اگر اضطراب او بالا رفتن سنش كاهش پيدا نكند و باعث بروز مشكلاتي در زمينه ارتباطات با همسالان يا امور درسي شود، ميتوانيد براي درمان و حل مشكلات ناشي از اضطراب، از روانشناسان كودك و نوجوان راديو عشق راهنمايي بگيريد.
انواع اضطراب در كودكان
اختلالات اضطرابي كه در ادامه مقاله به آنها اشاره ميكنيم، در كودكان رايج هستند.
فوبيا
فوبيا، ترس غيرمنطقي از يك شئ يا اتفاق خاص است. برخي از كودكان فوبياهايي مثل، ترس از تاريكي، ترس از تنها ماندن در خانه، ترس از سگ و گربه و يا ترس از آمپول را دارند.
اختلال اضطراب اجتماعي
اختلال اضطراب اجتماعي يعني كودك از اينكه در اجتماع قرار بگيرد ميترسد و اغلب گوشهگير و خجالتي است. اين كودكان، نميتوانند با ديگران ارتباط بگيرند، حتي از صحبت كردن و دوست شدن با همسالانشان نيز ميترسند و از در معرض ديد قرار گرفتن، گريزان هستند. كودكاني كه اختلال اضطراب اجتماعي دارند، در مدرسه هم دچار مشكل ميشوند، چون اغلب در كلاس درس از بلند خواندن متن يا مشاركت در گفتگوهاي كلاسي گريزان هستند.
اختلال اضطراب عمومي
كودكاني كه اختلال اضطراب عمومي دارند، بيش از حد درباره موضوعات مختلف نگران هستند و این نگرانی، بیشتر از چهار ماه به صورت متوالی وجود دارد.
اختلال استرس پس از سانحه
اگر براي كودك اتفاق تلخي افتاده باشد، مثلا والدينش طلاق گرفته يا فوت كرده باشند، يا كودك شاهد تصادف شديدي بوده باشد، موجب ايجاد اختلال استرس پس از سانحه در او ميشود.
اختلال شخصيت وسواس فكري-عملي
برخي از كودكان، مبتلا به اين اختلال هستند. اين كودكان، وسواسهاي فكري در مورد مرتب يا منظم، يا تميز بودن دارند كه باعث رفتارهاي اجباري و آسيبزننده، مثل شستشوي مكرر و طولاني مدت دستها ميشود. اين اختلال نيز، باعث اضطراب ميشود.
اضطراب جدايي
معمولا كودكان تا دو سالگي، در هنگام جدا شدن يا دور شدن از والدين يا يكي از والدين خود، بسيار ناراحت و مضطرب ميشوند، اما اضطراب جدايي زماني تشخيص داده ميشود كه كودك اگرچه بزرگ شده است، اما همچنان نسبت به والدينش وابستگي دارد و هميشه در هنگام دور شدن از آنها، دچار اضطراب و آشفتگي شديد ميشود.
دلايل اضطراب كودكان
برخي از اتفاقات و شرايط هستند، كه اضطراب كودك را افزايش ميدهند. دانستن آنها، به شما كمك ميكند كه دليل و ريشه اضطراب فرزندتان را بيابيد و راه حل درستي را براي حل اين موضوع، انتخاب كنيد. در ادامه به اين دلايل ميپردازيم.
تغييرات در خانواده
تغييرات بزرگ و اساسي مثل: طلاق، فوت، ازدواج مجدد والدين، تولد خواهر يا برادر جديد يا جابهجايي خانواده به شهر يا كشور ديگر، ميتواند كودك را مضطرب و آشفته كند. كودك در سن كم هنوز قادر نيست شرايط را به درستي بسنجد و درك كند، به همين دليل با اين تغييرات، احساس ناامني، ترس، رهاشدگي و يا حسادت ميكند كه همه اين موارد، باعث تحريكپذيري و اضطراب او ميشوند.
مشكلات خانواده
اگر خانواده درگير مشكلات مالي، اقتصادي يا ديگر مشكلات باشند و در حضور كودك، بيش از حد درباره اين مسائل صحبت كنند و نگراني و آشفتگيشان را نشان دهند، كودك متوجه ميشود كه پدر و مادرش در شرايط سختي قرار دارند و بايد به آنها كمك كند، اما به دليل اينكه نميداند چطور بايد به اين اوضاع سخت پايان دهد، دچار اضطراب و پريشاني ميشود.
برنامههاي شلوغ و فشرده كودك
اگر والدين بيش از حد به كودك فشار بياورند و او را در كلاسهاي مختلف همزمان ثبت نام كنند، كودك به دليل برنامه شلوغ و فشرده زندگياش، و اينكه مجبور است همزمان چيزهاي مختلفي ياد بگيرد، دچار اضطراب ميشود.
فشار درسي
برخي از كودكان در انجام تكاليف مدرسه، دچار مشكل ميشوند. اگر والدين به او كمك نكنند يا اين موضوع را به كمك معلم يا معلم خصوصي حل نكنند، كودك زماني كه ببيند از پس مشكلات درسهايش برنميآيد و از ديگر همسالانش عقب ميافتد، دچار اضطراب ميشود.
محبوبيت
برخي از كودكان دوست دارند در كلاس يا مدرسهشان، محبوبترين شخص باشند. اگر احساس كنند كه محبوب نيستند يا طرد شدند، دچار اضطراب و افسردگي ميشوند. اين كودكان گمان ميكنند كه ارزش واقعي آنها، در تاييد شدن توسط ديگران و محبوب بودن در مدرسه نهفته است.
مورد آزار و اذيت قرار رفتن در مدرسه
اگر كودك در مدرسه توسط كودكان قلدر، مورد آزار و اذيت قرار بگيرد، باعث اضطراب و آشفتگي او ميشود. گاهي كودكان به اوليا يا معلمان خود نميگويند كه مورد آزار و اذيت قرار گرفتهاند، چون ميترسند ضعيف به نظر برسند يا كودك قلدر، به دليل لجبازي، آزار و اذيتش را بيشتر كند.
مشاهده تصاوير وحشتناك در اخبار
ديدن تصاوير وحشتناك از خشونت، بيماري، جنگ يا هرگونه درگيري در اخبار، بر روي كودكان تاثير منفي ميگذارد و باعث اضطراب او ميشود.
فيلم يا كتاب ترسناك
دقت كنيد كه براي كودكانتان چه قصههايي ميخوانيد. قصهها نبايد شامل محتويات وحشتناك باشند يا كتاب نبايد عكسهاي خوفناك داشته باشد. همچنين اگر فيلم يا كارتوني براي كودكتان ميگذاريد، به محتويات و تصاوير آن دقت كنيد. ديدن تصاوير يا شنيدن صداهاي وحشتناك، موجب اضطراب كودك ميشوند.
اگر فرزندتان موارد فوق را تجربه كرده و دچار اضطراب شده است، ميتوانيد براي حل اين مشكل و كاهش اضطراب او، از روانشناسان كودك و نوجوان راديو عشق كمك بگيريد.
به كودك مضطرب، چگونه ميتوانيد كمك كنيد؟
فضاي خانه را طبق روحيات او تغيير دهيد
كودك مضطرب و آشفته، بايد در خانهاي آرام زندگي كند. در حضور كودك با همسرتان بحث و دعوا نكنيد، درباره مسائل و مشكلاتتان صحبت نكنيد و مراقب باشيد كه فرزندتان در تلويزيون، چه تصاويري را ميبيند و چه ميشنود. اتاقش را مرتب كنيد و رنگ آن را رنگ آرامشبخشي مثل بنفش كمرنگ، انتخاب كنيد. در كل فضاي خانه بايد آرام باشد و هيچ چيزي براي تقويت اضطراب كودك در آن نباشد.
از كمك حرفهاي استفاده كنيد
اگر به تازگي به شهر يا كشور ديگر مهاجرت كرديد، به تازگي مدرسه فرزندتان را تغيير داديد يا اتفاق تلخي در خانوادهتان افتاده كه ممكن است كودكتان را مضطرب كند و بر سلامت روحي و روانياش تاثير منفي بگذارد، بهتر است براي پيشگيري و درمان اضطراب فرزندتان، از كمك حرفهاي بهرهمند شويد. توصيه ميكنيم از روانشناسان كودك و نوجوان راديو عشق راهنمايي بگيريد.
مراقب سلامت رواني خودتان باشيد
پدر و مادر، اولين الگوي كودكان هستند. كودكان از حرفها و رفتارهاي پدر و مادر الگوبرداري ميكنند و در زندگي خود به كار ميگيرند. بنابراين براي اينكه اضطراب و استرس خودتان را به كودك منتقل نكنيد، بايد مراقب سلامت روان خود باشيد.
همانطور كه اشاره كرديم، كودكان از پدر و مادرشان الگوبرداري ميكنند. در صورتي كه خودتان يا همسرتان از استرس و اضطراب شديد رنج ميبريد، براي اينكه اين موضوع روي سلامت رواني فرزندتان تاثير منفي نگذارد، ميتوانيد براي انجام اقدامات درماني، از روانشناسان باليني راديو عشق كمك بگيريد.
روانشناس كودك و نوجوان، چگونه اضطراب كودك را درمان ميكند؟
روشهاي مختلفي براي درمان اضطراب كودك وجود دارد كه بستگي به سن، دليل و ميزان اضطراب كودك دارد. در ادامه روشهاي درماني كه مورد استفاده قرار ميگيرند را توضيح خواهيم داد:
رفتار درماني شناختي (CBT)
در روش رفتار درماني شناختي، درمانگر به كودك كمك ميكند كه طرز تفكر اشتباهي كه باعث بروز اضطراب و نگراني در او ميشوند را شناسايي، و توسط راهكارها و روشهايي آنها را اصلاح كند. با اصلاح و تغيير الگوهاي فكري اشتباه، اضطراب كاهش مييابد و درمان ميشود.
دارو درماني
در موارد شديدتر، با تجويز روان پزشك، ممكن است در كنار مشاوره از داروهايي براي كاهش اضطراب كودك استفاده شود.
سخن پاياني
اضطراب كودك تا حدي طبيعي است. زماني كه كودك در محيط جديد و ناآشنا قرار ميگيرد يا با افراد غريبه مواجه ميشود، طبيعي است كه كمي مضطرب شود، اما بايد به مرور زمان با عادت كردن به آن محيط و ارتباط برقرار كردن با افراد، كودك بتواند عملكرد لازم در آن محيط را داشته باشد. در صورتي كه كودك مدام مضطرب باشد و جنبههاي مختلف زندگي و ارتباطات اجتماعياش با چالش روبهرو شود، بايد اضطرابش درمان شود. اضطراب در كودكان، علائمي مثل: داشتن افكار منفي و نگرانيهاي بيمورد، تغيير در اشتها، اصرار بر اينكه والدين يا يكي از آنها در موقعيتهاي ناآشنا همراه كودك باشند و امتناع از رفتن به مدرسه. دلايلي كه منجر به اضطراب كودك ميشوند، عبارتاند از: تغييرات در خانواده، ديدن تصاوير يا شنيدن صداهاي وحستناك در تلويزيون، فشار درسي، برنامه شلوغ و فشرده كودك و مشكلات خانواده. اضطراب كودكان انواع مختلفي دارد: اضطراب جدايي، اختلال اضطراب اجتماعي، فوبياها و اختلال شخصيت وسواس فكري-عملي. براي اينكه اضطراب كودك كاهش پيدا كند، بايد والدين شرايط و محيط خانه را طوري تنظيم كنند كه آرامبخش باشد و اضطراب كودك را كم كند. همچنين لازم است از كمك حرفهاي استفاده كنيد و مراقب سلامت رواني خودتان نيز باشيد، چون روحيات و رفتارهاي شما بر كودك تاثير ميگذارد و كودك از رفتارها و حرفهاي شما، الگوبرداري ميكند. روانشناسان، اضطراب كودكان را از طريق مشاوره، رفتار درماني شناختي و گاهي توسط دارو درماني نيز درمان ميكنند. اگر كودكان از اضطراب و افكار منفي رنج ميبرد و امور درسي و ارتباط با دوستانش با مشكل روبهرو شده، ميتوانيد از روانشناسان كودك و نوجوان راديو عشق كمك بگيريد.
پرسش و پاسخ کوتاه