مشاوران حرفه‌ای خوب، متخصصین دارای پروانه در زمینه‌ی سلامت روان هستند که ارزیابی، تشخیص و مشاوره با افرادی را انجام می‌دهند که با مشکلات روانی و استرس‌های مختلف زندگی دست و پنجه نرم می‌کنند. آنها برای رفع مشکلات رابطه، مسائل خانوادگی، استرس شغلی، اختلال‌های سلامت روان مانند افسردگی و اضطراب و بسیاری از مشکلات چالش‌برانگیز دیگری که بر خوشبختی و رفاه مراجعین اثر می‌گذارد، به آنها کمک می‌کنند. مشاور برای این که بتواند نقش خود را به خوبی ایفاء کند، باید از کمک کردن به دیگران لذت ببرد و از مهارت‌ها و ویژگی‌های خاصی برخوردار باشد. در این مقاله با خصوصیات یک مشاور خوب آشنا می‌شوید.

چه زمان باید با یک مشاور صحبت کنیم؟

مرگ یکی از عزیزان

مرگ بخش اجتناب‌ناپذیری از زندگی است، اما علم به گریزناپذیر بودن مرگ روبه‌رو شدن با آن را آسان‌تر نمی‌سازد. هر فردی به شیوه‌ی متفاوتی با غم از دست دادن عزیزان خود روبه‌رو می‌شود. در خفا یا در جمع سوگواری کردن از روش‌های متداول مقابله با مصیبت به شمار می‌آید، اما فرار کردن از واقعیت مرگ عزیزان جز آن که دوران ناراحتی را طولانی‌تر کند، فایده‌ی دیگری ندارد.

استرس و اضطراب

جنبه‌های خاصی از زندگی پرتنش است و بسیاری از موقعیت‌ها، مانند مصاحبه‌ی شغلی یا مشکلات رابطه‌ی عاشقانه باعث اضطراب می‌شود. میدان دادن به استرس و اضطراب به گوشه‌گیری اجتماعی، افسردگی و مشکلات فراوان دیگر می‌انجامد.

افسردگی

احساس تاسف‌بار درماندگی یا ناامیدی جزء نشانه‌های شایع افسردگی محسوب می‌شود. هرچند بسیاری معتقدند که بیماران می‌توانند به راحتی از حالت افسردگی خارج شوند، اما افسردگی به ندرت خود به خود برطرف می‌شود. افسردگی اختلال شایعی است که بیماران در اثر ابتلا به آن به همه چیز بی‌علاقه می‌شوند، احساس خستگی مزمن می‌کنند و غالباً نمی‌توانند احساسات خود را به خوبی کنترل کنند.

فوبیا

ترسیدن از بلندی و عنکبوت از فوبیاهای شایع محسوب می‌شود، اما گاهی اوقات ترس‌های غیرعادی و کشف نشده‌ای وجود دارد که مشکلات مهمی را در زندگی فرد ایجاد می‌کند. برای مثال ترس از خوردن (سیتوفوبیا) سلامتی را به شدت به خطر می‌اندازد.

مسائل خانوادگی و مربوط به روابط

روابط، خواه خانوادگی، خواه فردی یا شغلی، فراز و نشیب‌های خاص خود را دارند. این روابط در عین حال که می‌توانند بهترین بخش زندگی باشند، می‌توانند منشأ استرس و مشکلات فراوان نیز بشوند.

اعتیاد و عادت‌های ناسالم

بعضی عادت‌های ناسالم، مانند سیگار کشیدن، مشروب نوشیدن و مصرف مواد مخدر، غالباً راهی برای فرار کردن از مشکلات اصلی بزرگتر یا روشی برای خوددرمانی هستند.

بهبود عملکرد

برخی از موفق‌ترین انسان‌ها از طریق مجسم کردن اهداف خود به آنها می‌رسند. ورزشکاران غالباً ذهن‌شان را نیز به اندازه‌ی بدن‌شان برای مسابقات آماده می‌کنند. بسیاری نیز خود را با بهره‌گیری از این تکنیک برای مقابله با چالش‌های زندگی‌شان آماده می‌کنند.

وضوح ذهن

روانشناس و مشاور با دقت و بدون تعصب و پیش‌داوری به مشکلات بیمار گوش می‌دهد تا به این ترتیب وضوح ذهن او را ارتقاء دهد. مراجعین غالباً راه‌حل‌های خود را فقط با گوش دادن به حرف‌هایی که با صدای بلند در جلسات مشاوره به زبان می‌آورند، پیدا می‌کنند.

اختلال‌های ذهنی

گاهی اوقات وجود هم‌زمان بعضی علائم معلول ابتلا به مشکلات بزرگتری است. اختلال‌های ذهنی به روش‌های گوناگونی نمود می‌یابد. این اختلال‌ها غالباً خود را به صورت مشکل دیگری پنهان می‌کنند و فقط با کمک متخصصین سلامت روان مانند مشاور می‌توان آنها را آشکار کرد.

ویژگی‌هایی که یک مشاور خوب باید دارا باشد

مهارت‌های ارتباطی

یک مشاور خوب و تاثیرگذار باید از مهارت‌های ارتباطی فوق‌العاده‌ای برخوردار باشد. هرچند بعضی از این مهارت‌ها در دوران تحصیل شکل می‌گیرد و به مرور زمان و طی کار پرورش می‌یابد و اصلاح می‌شود، اما مشاوران باید قبل از شروع به کار کردن به مهارت‌های ارتباطی خاصی مجهز باشند. مشاور خوب باید از توانایی ذاتی گوش دادن برخوردار باشد و بتواند ایده‌ها و افکار خود را به وضوح به دیگران توضیح بدهد.

پذیرش

پذیرای بیماران بودن و قضاوت نکردن آنها از ویژگی‌های مهم هر تخصصی به شمار می‌آید که قرار است به مردم کمک کند. اما مشاوران حرفه‌ای باید بتوانند “از نقطه‌ای که مراجع در آن قرار دارد، شروع کنند.” این عبارت غالباً در مشاوره برای توصیف توانایی مشاوران به منظور ارتباط برقرار کردن با مراجعین با نگرشی صادقانه و به دور از قضاوت به کار برده می‌شود مشاور باید مراجع را به همان شکلی که هست و در موقعیت فعلی‌اش بپذیرد. همچنین مشاور باید بتواند پذیرشش را با لحنی گرم و دوستانه به مراجع منتقل کند و به او اطمینان خاطر بدهد که او را می‌فهمد.

همدلی

همدلی به معنای توانایی درک احساسات دیگران و شریک شدن در آنها است. یک مشاور خوب باید بتواند خود را به جای مراجعش قرار بدهد و شرایط را از زاویه‌ی دید او ببیند. حتی اگر مشاور با نظر مراجعش موافق نباشد، باز هم باید از توانایی درک کردن احساسات مراجع برخوردار باشد تا بتواند کمک موثری به حل کردن مشکلات او بکند. در عین حال لازم است که مشاور حد اعتدال را نگه دارد و در همدلی افراط نکند. برخی نمی‌توانند مشاور موفقی باشند، چون نمی‌توانند بی‌طرفی‌شان را حفظ کنند و بنابراین استرس هیجانی کار را به خانه و دیگر جنبه‌های زندگی‌شان منتقل می‌کنند. سطح همدلی لازم برای یک مشاوره موفق مرز باریکی بین کمک کردن به مراجع و آسیب زدن به مشاور است.

پژوهش‌محور بودن

یک مشاور موفق باید زمان قابل توجهی را به پژوهش و روزآمد کردن خود اختصاص دهد تا بتواند به مراجعین کمک کند. لازمه‌ی پژوهش‌محور بودن مطالعه‌ی مداوم کتاب‌ها و مقالات معتبر جدید است. یک مشاور خوب باید بداند، تمام مسائلی را که به آنها نیاز دارد، در دانشگاه یاد نمی‌گیرد. بخش اعظم دانش یک مشاور ثمره‌ی پژوهش‌های فردی است که بعد از شروع واقعی مشاوره با مراجعین به دست می‌آید.

شکیبایی

یک مشاور خوب باید در طول فرایند مشاوره با مراجعینش صبور باشد. پذیرش بعضی نکات و حرکت به سمت تغییرات مثبت نیاز به زمان دارد. برخی مراجعین نیاز دارند که بارها درباره‌ی یک موضوع صحبت کنند تا سرانجام برای اتخاذ یک تصمیم مشخص آماده شوند. به علاوه مشاورین معمولاً تغییرات چشمگیری را در مراجعین خود مشاهده نمی‌کنند، بنابراین یک مشاور موفق باید با پیشرفت تدریجی در زندگی مراجعین کنار بیاید و از پیروزی‌های کوچک خوشحال شود.

یک شنونده خوب بودن

مشاور بخش اعظم وقت خود را به گوش دادن به مراجعین خود اختصاص می‌دهد، او بیشتر از آن که حرف بزند، گوش می‌کند. یک مشاور خوب باید با رضایت کامل وقت در اختیار مراجع بگذارد تا او احساسات و ماجرای خود را بیان کند. همچنین مشاور باید حس ششم قوی داشته باشد تا منظور اصلی مراجع را تشخیص بدهد و به معنای نهفته در گفته‌های او پی ببرد.

قضاوت نکردن

مشاور انواع اطلاعات شخصی و محرمانه را می‌شنود و با طیف گسترده‌ای از افراد برخورد می‌کند. او ممکن است رازهای پنهان و شرم‌آوری مانند رفتار مجرمانه یا جنسی ناخوشایند را از گذشته‌ی مراجعین خود بشنود. مشاور باید نهایت سعی خود را بکند تا مراجعین خود را قضاوت نکند و در عوض احترام و نظر مثبتی را به آنها منتقل کند. البته مواقعی پیش می‌آید که مشاور باید رفتار خاصی را قضاوت کند، اما در آن زمان نیز مراجع نباید حس کند که مشاور در حال قضاوت کردن او است. به همین ترتیب ممکن است مشاور با مراجعینی از نژاد‌ها و یا فرهنگ‌های مختلف برخورد داشته باشد، در این شرایط او مجاز نیست که نظرات مذهبی یا فرهنگی خود را به آنان تحمیل کند. شایستگی چندفرهنگی یک مهارت ضروری است. محیط مشاوره باید مکان امنی برای مراجع باشد تا او خصوصی‌ترین دغدغه‌هایش را در کمال آرامش با مشاور در میان بگذارد.

دلسوزی

بسیار مهم است که مراجعین احساس دلسوزی مشاور را به خاطر مشکلاتی که برای آنها پیش آمده حس کنند و بدانند که او واقعاً به آنها اهمیت می‌دهد. مشاور شاید نتواند خود را با هر مسئله‌ای که برای او بیان می‌شود، مرتبط کند، اما باید بتواند خود را به جای مراجع بگذارد و برایش احساس دلسوزی کند. نگرانی و دلواپسی واقعی نتایج مثبتی را به دست می‌دهد.

رازداری

رازداری مهم‌ترین ویژگی یک مشاور خوب است. مشاور باید امین و محرم اسرار مراجعین باشد تا آنها خصوصی‌ترین مسائل زندگی خود را با آسودگی خاطر با او در میان بگذارند.

مشوق بودن

داشتن توانایی تشویق و دلگرم کردن مراجعین برای مشاور بسیار مهم است. بسیاری از مراجعین با درماندگی می‌خواهند کورسویی از امید را در موقعیت فعلی‌شان بیابند. یکی از وظیفه‌های اصلی مشاور تزریق کردن امید در قلب مراجعین ناامید است.

مهارت‌های ایجاد دوستی و علاقه

مشاور باید از مهارت‌های میان‌فردی قوی برخوردار باشد تا بتواند احساس علاقه‌ی مراجعین را به سرعت جلب کند و رابطه‌ی دوستانه‌ی محکمی را با آنها به وجود بیاورد. همچنین باید توجه کامل خود را به مراجع بدهد و بتواند اعتماد او را جلب کند. یک مشاور خوب باید بتواند تمرکز کامل خود را بر روی گفته‌های مراجعین بگذارد و در طول جلسه‌ی مشاوره‌ به نگرانی‌ها یا مشکلات فردی خود فکر نکند.

اصالت

اصالت احساسات در جلسات مشاوره بسیار مهم است. مراجعین به راحتی متوجه دروغی بودن نگرانی‌های مشاور و تظاهر او به دلواپسی و دلسوزی می‌شوند. مراجعین تا زمانی که از اصالت رفتار مشاور مطمئن نشوند، راز دل خود را برای او فاش نمی‌کنند و به توصیه‌هایش اعتماد نمی‌کنند. اصالت رفتار در برخورد با مراجعین نوجوان اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

انعطاف‌پذیری

انعطاف‌پذیری در مشاوره به عنوان توانایی تعدیل کردن و تغییر دادن روش واکنش نشان دادن به نیازهای مراجعین تعریف می‌شود. مشاور نباید خشک و انعطاف‌ناپذیر باشد و وقتی مراجع به رویکرد متفاوتی نیاز دارد، نباید به یک مسیر درمانی از پیش تعیین شده پایبند باشد. منعطف بودن یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های یک مشاور حرفه‌ای است.

خودآگاهی

مشاوری که ترس‌ها، نگرانی‌ها و نقاط ضعف خود را می‌شناسد، می‌تواند ارتباط موثری با مراجعین برقرار کند. بسیار مهم است که مشاور واکنش تدافعی نسبت به گفته‌های مراجعین خود نشان ندهد. او باید این قابلیت را داشته باشد که احساسات شخصی خود را در جلسات مشاوره دخالت ندهد، طبعاً اگر مشاور به خودآگاهی رسیده باشد، بهتر می‌تواند این کار را انجام دهد. به علاوه افراد خودآگاه حس ششم قوی‌تری برای حل کردن مشکلات خود دارند و می‌توانند از این دانش برای کمک کردن به مراجعینی که در موقعیت‌های مشابهی قرار دارند، استفاده کنند.

شایستگی چندفرهنگی

مشاور با مراجعینی از تمام طبقات جامعه  برخورد دارد، بنابراین باید شایستگی چندفرهنگی از خود نشان دهد و جهان‌بینی چندفرهنگی داشته باشد. منظور از شایستگی چندفرهنگی این است که مشاور سعی کند فارغ از نژاد، قومیت، باورهای مذهبی یا سیاسی یا پیشینه‌ی اجتماعی ـ اقتصادی با مراجعین ارتباط برقرار کند و آنها را درک کند.

مزایای جلسات مشاوره 

• مشاوره غالباً باعث وضوح و آرامش ذهن می‌شود و کمک می‌کند پاسخ‌هایی را برای مشکلاتتان پیدا کنید.
• وقتی افکارتان را در حضور مشاوری حرفه‌ای که شما را قضاوت نمی‌کند، بررسی می‌کنید، کمتر احساس تنهایی می‌کنید و بهتر می‌توانید افکارتان را به روشی مفید سرو سامان بدهید.
• وقتی افکارتان مشوش و به هم ریخته باشد، تصمیم‌گیری برایتان دشوار می‌شود. مشاوره رابطه‌ای مشارکتی است که به شما کمک می‌کند تا برنامه‌های واقع‌بینانه‌ای را برای زندگی‌تان تهیه کنید. به این ترتیب از احساس درماندگی و کلافگی رها می‌شوید و زمینه برای پیشرفت و حرکت رو به جلو فراهم می‌شود.
• مشاوره سطح خودآگاهی‌تان را بالاتر می‌برد و کمک می‌کند تا خودتان و دیگران را بهتر درک کنید. به این ترتیب عزت نفس و اعتماد به نفس‌تان افزایش می‌یابد و در روابط شخصی‌تان متفکرانه‌تر و با در نظر گرفتن احساسات دیگران عمل می‌کنید.
• زندگی‌تان ناگهان لذت‌بخش‌تر و جالب‌تر می‌شود.
• جلسات مشاوره اطمینان بیشتری را در شما تزریق می‌کند، به زندگی‌تان جهت می‌دهد و راهبردهایی را برای بالفعل کردن توانایی‌ها و رسیدن به اهداف‌تان در اختیار می‌گذارد.

یک مشاور، شخصی با مدرک کارشناسی ارشد یا دکتری است که در این زمینه تحصیل کرده و دارای تجربه است. شما در زمینه‌های مختلفی می‌توانید از کمک های یک مشاور بهره ببرید، برای مثال زمانیکه یکی از عزیزان خود را از دست داده اید و با مشکلات ناشی از آن دست و پنجه نرم می کنید، زمانیکه درگیر اضطراب و استرس شده اید، افسردگی دارید، می خواهید به رشد شخصی دشت پیدا کنید و.. . به یاد داشته باشید که قبل از انتخاب مشاور یا روانشناس خود به چند نکته توجه کنید: مشاور باید گوش شنوای مراجعان خود باشد و آنها را قضاوت نکند، صبور و همدل باشد، مهارت های برقراری ارتباط را بلد باشد، بداند که با مراجعان فرهنگ های مختلف باید چگونه برخورد کند، پذیرای مراجعانش باشد و علم به روزی داشته باشد، یک مشاور خوب باید مراجعان خود را تشویق به تغییر کند و در فرایند درمان انعطاف پذیر باشد. اگر مشاور شما این ویژگی ها را دشته باشد به احتمال بسیار زیاد می تواند در حل مشکلتان به شما کمک کند البته به شرطی که شما نیز همکاری لازم را با او داشته باشید. زمانیکه شما با یک مشاور صحبت می کنید، راحت تر می توانید مشکل خود را حل کنید، با چشمان باز تری همه ابعاد آن را بررسی می کنید، می دانید که تنها نیستید و یک متخصص همراه شما است، می توانید از زندگی خود لذت بیشتری ببرید و اعتماد به نفس خود را افزایش دهید.