روان درمانی یک اصطلاح کلی برای درمان مشکلات سلامت روان از طریق صحبت با روان پزشک، روانشناس و سایر ارائه دهندگان سلامت روان است. در طول جلسات روان درمانی، شما درباره احساسات، افکار و رفتارهای خود می‌آموزید. روان درمانی به شما یاد می‌دهد که چگونه کنترل زندگی خود را در دست بگیرید و با روش‌های مقابله‌ای سالم، بر چالش‌ها و مشکلات پیروز شوید. انواع مختلفی از روان درمانی وجود دارد که هر کدا رویکردهای خاص خود را دارند. نوع روان درمانی که برای شما مناسب است، به شرایط روانی شما بستگی دارد. نام‌های دیگر روان درمانی عبارت است از: مشاوره، گفتاردرمانی، درمان روانی-اجتماعی یا به طور ساده درمان نیز گفته می‌شود. در این مقاله قصد داریم درباره روان درمانی، انواع، فواید و روش‌های آن توضیح بدهیم.
روان درمانی برای درمان چه مشکلات و مسائلی به کار می‌رود؟
- اختلالات اضطرابی مانند اختلال وسواس فکری-عملی، فوبیا، اختلال هراس و اختلال استرس پس از سانحه
- اختلالات خلقی مانند افسردگی و اختلال دوقطبی
- اعتیادهایی مانند اعتیاد به مواد مخدر، مشروبات الکلی و اعتیاد به قمار
- اختلالات خوردن مانند بی اشتهایی عصبی یا پرخوری عصبی
- اختلالات شخصیت مانند اختلال شخصیت مرزی و اختلال شخصیت وابسته
- اختلالات روان پریشی مانند اسکیزوفرنی
روان درمانی فقط برای درمان مشکلات و اختلالات روانی به کار نمی‌رود بلکه برای این موارد نیز از آن استفاده می‌شود:
- حل اختلافات با شریک عاطفی یا همسر
- درمان استرس و اضطراب ناشی از شغل یا موقعیت‌های دیگر
- کنار آمدن با تغییرات عمده زندگی مثل تغییر شغل، طلاق، مرگ عزیزان یا از دست دادن شغل و…
- یادگیری مهارت مدیریت خشم
- کنار آمدن با یک بیماری یا مشکل جسمی مثل دیابت، سرطان و…
- درمان آسیب‌های ناشی از خشونت فیزیکی در خانواده یا رابطه و یا تجاوز
- درمان مشکلات جنسی
- بهبود خواب و درمان بی خوابی
عوارض و عوامل خطر روان درمانی
روان درمانی نوعی درمان بدون خطر است و هیچ عارضه‌ای ندارد. تنها موردی که ممکن است در طی جلسات درمانی، مخصوصا جلسات اول تجربه کنید این است که ممکن است احساس کنید به دلیل دانستن زیاد درباره عملکرد روان، ذهن و رفتارتان گاهی احساس سردرگمی یا ناراحتی می‌کنید که چنین مشکلاتی دارید. به غیر از این احساس ناراحتی و غم به دلیل مشکلات فردی یا ارتباطی، هیچ عارضه دیگری را تجربه نخواهید کرد.
چگونه برای شروع جلسات روان درمانی آماده شوم؟
- ابتدا در گام اول باید درمانگر ماهر و با تجربه‌ای را پیدا کنید که می‌تواند درباره مشکل‌تان به شما کمک کند.
- در گام دوم باید درباره هزینه‌های مشاوره اطلاعات جمع‌آوری کنید تا آمادگی آن را داشته باشید.
- در گام آخر باید برای خودتان یادداشت کنید که درباره چه مسائلی کمک می‌خواهید تا آنها را یکی یکی با درمانگرتان مطرح کنید و حل کنید.
جلسات روان درمانی چند جلسه طول می‌کشند؟
این موضوع بستگی به این موارد دارد:
- نوع بیماری یا مشکل شما
- مدت زمان مشکل یا بیماری شما
- شدت پیشرفت بیماری یا مشکل
- میزان استرس شما در زندگی
- میزان و شدت تاثیرگذاری این مشکل یا بیماری بر روی جوانب مختلف زندگی شما
- میزان حمایت دوستان، همسر و یا اعضای خانواده‌تان از شما در طول جلسات درمان
- محدودیت‌هایی که برای درمان دارید مثل هزینه و…
انواع رویکردهای روان درمانی
تعدادی رویکرد روان درمانی وجود دارد. گاهی برای برخی از بیماری‌ها و یا مشکلات از رویکرد خاص روان درمانی استفاده می‌شود که موثرتر است. برخی از درمانگران فقط در یک رویکرد تخصص دارند و برخی دیگر در چندین رویکرد تخصص دارند و آنها را با هم ترکیب می‌کنند و مراجعه‌کننده را درمان می‌کنند. در ادامه مقاله تعدادی از رایج‌ترین و مهم‌ترین رویکردهای روان درمانی را معرفی می‌کنیم:
رفتار درمانی شناختی
درمان شناختی رفتاری یا رفتار درمانی شناختی به شما کمک می‌کند افکار و احساسات ناکارآمدی که باعث ایجاد مشکلات‌تان شده است را شناسایی کنید و بتوانید توسط راهکارهایی این عوامل شناختی (ذهنی و فکری) را اصلاح کنید و همزمان روی اصلاح رفتارتان هم کار کنید. در این رویکرد درمانی، باورها و رفتارهای درست جایگزین باورها و رفتارهای اشتباه می‌شوند.
رفتار درمانی دیالکتیکی
این رویکرد درمانی شبیه رویکرد درمانی قبلی است. به شما کمک می‌کند مهارت‌های رفتاری را آموزش ببینید که به شما کمک می‌کند استرس، احساسات و روابط‌تان با دیگران را بهتر مدیریت کنید.
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد
در این روش درمانی شما افکار و احساسات اشتباه‌تان را شناسایی می‌کنید و آنها را می‌پذیرید. سپس متعهد می‌شوید که آنها را تغییر بدهید.
درمان‌های روان پویشی و روانکاوی
این نوع درمان‌ها به شما کمک می‌کنند افکار و احساساتی که در ضمیر ناخودآگاه شما هستند را بشناسید و سپس بینش‌های جدیدی را در خودتان ایجاد کنید تا با استفاده از آنها بتوانید مشکلات و تعارضات زندگی و روان‌تان را حل کنید.
روان درمانی بین فردی
این نوع درمان بر روی حل مشکلاتی که در روابط‌تان دارید تمرکز می‌کند. همچنین مهارت‌های بین فردی‌تان را تقویت می‌کند و ارتباطات‌تان را با دوستان، همکاران، همسر و اعضای خانواده را بهبود می‌‌بخشد.
روان درمانی حمایتی
این روش درمانی به شما کمک می‌کند توانایی شما در مقابله با استرس و موقعیت‌های دشوار تقویت شود.
انواع روان درمانی
درمان فردی
درمان فردی شامل جلسات مشاوره تک نفره با درمانگر است.
خانواده درمانی
خانواده درمانی یا مشاوره خانواده برای حل مشکلات خانواده و بهبود ارتباطات خانوادگی انجام می‌شود. در این جلسات ممکن است عضو خانواده به تنهایی با مشاور خانواده صحبت کند و گاهی شاید نیاز باشد سایر اعضای خانواده نیز در جلسات حضور داشته باشند.
زوج درمانی
زوج درمانی برای حل مشکلات زوجین یا بهبود ارتباط‌شان به کار می‌رود. در این جلسات نیز گاهی زن و شوهر به تنهایی و گاهی با هم باید حضور داشته باشند.
گروه درمانی
در جلسات گروه درمانی، گروه کوچکی از افراد حضور دارند که همه آنها مشکل و اهداف درمانی یکسان دارند و در گروه به همراه درمانگرشان درباره آن مشکل صحبت می‌کنند و آن مشکل را حل می‌کنند. این نوع درمان، درمان حمایتی نیز محسوب می‌شود چون افراد داخل گروه یکدیگر را درک می‌کنند و از یکدیگر حمایت می‌کنند.
چگونه از جلسات روان درمانی بهترین نتیجه را دریافت کنم؟
درمانگری را انتخاب کنید که با او احساس راحتی می‌کنید
درمانگر شما علاوه بر اینکه باید حرفهای و با تجربه باشد، باید فردی باشد که شما با او احساس راحتی می‌کنید، با او احساس امنیت دارید و می‌توانید با او درباره همه چیز صحبت کنید. حتی اگر با جنسیت خاصی از درمانگر راحت هستید، این موضوع را در حین انتخاب درمانگر در نظر داشته باشید.
صادق باشید
اگر شما به درمانگرتان دروغ بگویید و مسائلی را با او در میان نگذارید، نمی‌توانید انتظار داشته باشید که درمان برای شما موثر باشد. شما باید به هر سوال درمانگرتان صادقانه پاسخ بدهید و صادقانه درباره خودتان و مشکلات‌تان صحبت کنید.
به روند درمان‌تان متعهد باشید
طبیعی است که در حین جلسات گاهی مواقع احساس ناامیدی و بی انگیزگی داشته باشید اما باید در هر شرایطی به روند درمان‌تان ادامه بدهید و سریع خودتان را جمع و جور کنید. اگر جلسات‌تان را تا آخر ادامه ندهید و نصفه رهایش کنید، مسلما نتیجه نخواهید دید.
انتظارات درست از درمانگر و جلسات درمانی داشته باشید
انتظار معجزه نداشته باشید یا منتظر نباشید بعد از جلسه اول و دوم فورا حال‌تان عالی شود یا تمام مشکلات‌تان حل شوند. صبور باشید و متعهد به جلسات درمانی‌تان باشید. انتظارات معقولی داشته باشید از جلسات‌تان تا ناامید نشوید و نتیجه ببینید.
به راهکارها عمل کنید
حرفهای مشاورتان قرار نیست برای شما معجزه کند. این عمل کردن شما است که معجزه می‌کند و مشکل را حل می‌کند. اگر درمانگرتان حتی حرفه‌ای‌ترین فرد روی زمین باشد و راهکارهای عالی به شما بدهد اما شما انجام ندهید، مسلما نتیجه‌ای حاصل نخواهد شد. پس به راهکارها عمل کنید.
اگر همه موارد فوق را رعایت می‌کنید اما همچنان نتیجه نمی‌بینید به درمانگرتان اطلاع بدهید
اگر همه موارد فوق را رعایت می‌کنید و واقعا برای درمان شدن‌تان تلاش می‌کنید و مدت زمان زیاد هم گذشته است اما همچنان نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود، این موضوع را حتما با درمانگرتان در میان بگذارید.
چه زمانی باید به درمانگر مراجعه کنم؟
زمانی که:
- احساسات ناخوشایند زیادی را تجربه می‌کنید
- عملکردتان در محل تحصیل و یا شغل‌تان کم شده است
- دچار بی خوابی شده‌اید یا زیاد می‌خوابید
- در رابطه با همسر یا شریک عاطفی‌تان مشکلاتی را تجربه می‌کنید که نمی‌توانید آن را حل کنید
- اتفاق بد و تلخی در زندگی‌تان افتاده است که تاثیر بدی روی روان و جسم‌تان گذاشته است
- دیگر از انجام دادن کارهایتان لذت نمی‌برید
- به دلیل جدایی، طلاق یا مرگ یک عزیز در دوران سوگواری هستید
- مشکلات و بیماری‌های جسمانی برایتان ایجاد شده است
- می‌خواهید به موفقیت برسید اما نمی‌دانید چگونه
- شما از رفتارهای اشتباه برای دستیابی به آرامش استفاده می‌کنید مثل رانندگی پرخطر، برقراری رابطه جنسی پرخطر و زیاد با افراد مختلف، استفاده از ماده مخدر، مشروبات الکلی و…
سوالات متداول
-
چطور متوجه بشوم درمانگر خوبی انتخاب کردم؟
می‌توانید این سوالات را از درمانگرتان بپرسید و او را بسنجید:
- شما روی کدام گروه‌ها کار می‌کنید؟ زنان، مردان، کودکان، افراد کهنسال و…؟
- از کجا فارغ التحصیل شده‌اید؟
- مدرک تحصیلی‌تان چیست؟
- تخصص‌تان چیست؟
- چند سال برای این کار آموزش دیده‌اید؟
- در کدام مراکز فعالیت کردید؟
- تجربه درمان مشکلاتی که من دارم را روی مراجعین دیگر داشته‌اید؟
- از کدام رویکرد درمانی استفاده می‌کنید؟ آیا تا به حال برای مشکلی شبیه به مشکل من از این رویکرد درمانی استفاده کرده‌اید؟ مفید بوده است؟
- چند سال است که کار درمان انجام می‌دهید؟
-
آیا مشاوره غیرحضوری همانند مشاوره حضوری اثربخش است؟
بله مشاوره غیرحضوری نیز اثربخش است و مزایایی نسبت به مشاوره حضوری دارد.
-
مشاوره غیرحضوری به چه صورت انجام می‌شود؟
معمولا به صورت مشاوره تلفنی، آنلاین به صورت پیام و ویدئو کال انجام می‌شود.
-
جلسه روان درمانی چقدر طول می‌کشد؟
جلسات روان درمانی معمولا از 45 تا 50 دقیقه طول می‌کشند.
-
از جلسه اول باید انتظار بهبودی داشته باشم؟
خیر معمولا دو یا حتی سه جلسه اول برای انجام بررسی‌های لازم درباره شما و مشکل‌تان است. معمولا در جلسه اول راهکار داده نمی‌شود. به علاوه با یک هفته انجام دادن راهکارها نباید انتظار بهبودی کامل داشته باشید. باید چندین هفته مثلا 3 تا 5 هفته انجام بدهید و همکاری کنید تا درمان اتفاق بیفتد. البته اگر مشکل‌تان خفیف باشد مسلما زودتر نتیجه خواهید دید.
-
آیا در کنار روان درمانی باید دارو هم مصرف کنم؟
این موضوع را درمانگرتان تشخیص می‌دهد و اگر نیاز باشد شما را به روان پزشک ارجاع خواهد داد. در بسیاری از مواقع نیازی به مصرف دارو وجود ندارد.
-
آیا دارو درمانی مفید است؟
اگر با تجویز روان پزشک و در کنار روان درمانی دارو را مصرف کنید بله مفید خواهد بود. تاکید می‌کنیم که دارو درمانی در کنار روان درمانی مفید است و نه به تنهایی.
-
جلسات روان درمانی چه زمانی به پایان می‌رسد؟
درمانگرتان به شما اعلام خواهد کرد که از چه زمانی دیگر نیاز نیست مراجعه کنید. این موضوع بستگی به نوع و شدت مشکل‌تان دارد و نمی‌توان پاسخ دقیقی داد اما مسلما زمانی باید جلسات را به اتمام برسانید که درمانگر تشخیص می‌دهد و دیگر به صورت کامل مشکل‌تان حل شده است.
-
چند سال طول می‌کشد تا یک فرد درمانگر شود؟
در ایران افرادی می‌توانند درمانگر باشند و مشاوره بدهند که حداقل مدرک کارشناسی ارشد یا مشاوره را دارند. بنابراین حداقل 6 سال طول می‌کشد تا یک فرد درمانگر شود.
-
قبلا به درمانگری مراجعه کرده بودم که نتوانست مرا درمان کند. دیگر ناامید شده‌ام. چه کار کنم؟
اگر یک یا چند درمانگر نتوانسته‌اند شما را درمان کنند به این معنا نیست که مشکل‌تان درمان‌ناپذیر است. ابتدا این مشکل را ریشه یابی کنید ببینید چرا درمان نشدید؟ آیا شما همکاری نکردید؟ جلسات را نیمه تمام رها کردید؟ یا مشاورتان را به درستی انتخاب نکردید؟ بنابراین درمانگر بهتر و متخصصی را انتخاب کنید و به جلسات درمان متعهد باشید قطعا به این صورت پیش بروید نتیجه خواهید دید.
-
چگونه متوجه شوم درمانگرم مناسب نیست؟
اگر درمانگرتان این ویژگی‌ها را دارد، درمانگرتان را تغییر بدهید و با فرد دیگری جلسات روان درمانی بردارید:
- او غیرقابل اعتماد است.
- حرف‌ها و رفتارهای غیراخلاقی از خود نشان می‌دهد.
- شما را قضاوت می‌کند.
- بر سر برخی از موضوعات متعصب است.
- همزمان به چند نفر مشاوره می‌دهد.
- نمی‌تواند به شما کمک کند.
- پرخاشگر است.
- منفعل است.
-
درمانگران همیار عشق در چه زمینه‌هایی می‌توانند به من کمک کنند؟
در زمینه‌های:
- زوج درمانی
- خانواده درمانی
- مشاوره فردی برای همه مشکلات یا رویکردهای طرحواره درمانی، رفتار درمانی شناختی و…
- مشاوره کودک و نوجوان
سخن پایانی
روان درمانی یا مشاوره انواع رویکردهای درمانی متفاوتی دارد که بسته به نوع و شدت مشکل‌تان ممکن است درمانگر از رویکرد خاصی استفاده کند. روان درمانی فقط برای درمان نیست بلکه برای آموزش دیدن مهارت‌های ارتباطی و زندگی و برای بهبود ارتباطات‌تان نیز به کار می‌رود. در این مقاله به طور مفصل درباره روان درمانی توضیح دادیم. شرکت در جلسات مشاوره بسیار ضروری است برای همه افراد مخصوصا افرادی که در ارتباطات‌شان یا در روان یا جسم‌شان دچار مشکل شده‌اند. هرچقدر زودتر به درمانگر مراجعه کنید، مسلما می‌توانید زودتر مشکل‌تان را حل کنید و از وخیم‌تر شدن اوضاع جلوگیری کنید. اگر در هر زمینه‌ای مشکلی دارید یا می‌خواهید در آن زمینه از زندگی‌تان پیشرفت کنید اما نمی‌دانید چگونه باید این کار را انجام بدهید، می‌توانید از درمانگران همیار عشق کمک بگیرید.
پرسش و پاسخ کوتاه