فوت مادر، پدر و فرزند یا سایر اعضای خانواده، یکی از بدترین و تلخ‌ترین رویدادهای زندگی است که می‌توان گفت که به هر حال برای هر یک از ما در بخشی از زندگی‌مان اتفاق خواهد افتاد. دیدگاهی که نسبت به مرگ داریم و کارهایی که برای بهتر شدن حال‌مان انجام می‌دهیم و شرایطی که در آن عزیزمان را از دست داده‌ایم، همگی در کنار آمدن با فوت آن فرد نقش دارند، یعنی ممکن است باعث شوند که ما زود کنار بیاییم و یا دیر به پذیرش برسیم. البته واکنش افراد به دوران سوگواری در افراد مختلف با هم فرق می‌کند و نمی‌توان گفت که دوران سوگواری دقیقا چقدر طول خواهد کشید. در این مقاله قصد داریم درباره فوت مادر و راه‌های کنار آمدن با آن صحبت کنیم.

دوران سوگواری چیست؟

بعد از اینکه عزیزی را از دست می‌دهیم، ذهن‌مان به صورت خودکار، وارد مراحلی می‌شود که به ما کمک می‌کند کمتر درد بکشیم و بتوانیم به پذیرش برسیم. درست است که خود دوران سوگواری، سختی دارد و مراحل آن و شدت آنها برای هر فرد فرق می‌کند اما برای ما کمک‌کننده است. مراحل دوران سوگواری، عبارت‌اند از: انکار، خشم، چانه‌زنی با خود، افسردگی و کنار آمدن با مرگ آن فرد. در ادامه مقاله، این مراحل را به طور کامل توضیح می‌دهیم.

مراحل دوران سوگواری

مرحله انکار

در این مرحله، فرد انکار می‌کند که عزیزی را از دست داده است. انگار نمی‌تواند باور کند. فرد هنوز فکر می‌کند که دارد خواب می‌بیند یا هر چیزی که شنیده است یا دیده است دروغ بوده است. این مرحله به ذهن کمک می‌کند که ناگهانی با مرگ عزیزش مواجه نشود و به شدت بهم بریزد. بلکه کم کم مرگ آن فرد را بپذیرد و باور کند تا دچار شوک و تروما نشود.

مرحله خشم

در این مرحله، فرد به دلیل فوت عزیزش، از زمین و زمان و همه آدم‌ها شاکی و عصبانی است. او همه را مقصر می‌داند، به همه گیر می‌دهد و آستانه تحملش به شدت پایین آمده است.

مرحله چانه‌زنی با خود

در این مرحله، فرد با خود فکر می‌کند که اگر فلان کار را می‌کرد، مادرش را از دست  نمی‌داد یا ای کاش این اتفاقات طور دیگری پیش می‌رفت. در این مرحله، ممکن است فرد خودش را به خاطر اتفاقی که افتاده است، سرزنش کند. درواقع در این مرحله، ذهن فرد پر از «ای کاش…» و «اگر…» است.

افسردگی

بعد از مرحله چانه‌زنی، مرحله افسردگی است. فرد در این مرحله، علائم افسردگی را تجربه می‌کند، مثل غم و اندوه، بی‌حوصلگی، تحریک‌پذیری، ایجاد شدن تغییرات در اشتها، وزن و الگوی خواب، ناامیدی، داشتن افکار خودکشی و… این افسردگی، با افسردگی اساسی فرق می‌کند. افسردگی اساسی که نوعی مشکل و بیماری روانی است، بیشتر از چند هفته طول می‌کشد و تقریبا هر روز، علائم آن در فرد قابل مشاهده هستند. اما افسردگی ناشی از دوران سوگواری، ممکن است چندین هفته طول بکشد اما به مرور زمان بهتر می‌شود و فرد مرگ عزیزش را می‌پذیرد.

پذیرش مرگ عزیز و رسیدن به آرامش

در این مرحله، فرد به پذیرش مرگ می‌رسد و به آرامش دست پیدا می‌کند. پذیرش به این معنی نیست که فرد دیگر هرگز به فکر عزیز از دست رفته‌اش نخواهد بود، بلکه به این معنی است که با وجود دلتنگی و خاطراتی که در ذهنش مرور می‌شود، دیگر عذاب نمی‌کشد، پذیرفته است که عزیزش در آرامش است و فرد دیگر ناراحت و دردمند نیست.

این که هر کدام از این مراحل چقدر طول می‌کشد و یا آیا همه افراد تمام این مراحل را تجربه می‌کنند یا خیر، کاملا بستگی به شخصیت و روحیه فرد دارد و نمی‌توان برای این دو سوال، پاسخ قطعی تعیین کرد. اما چیزی که واضح است، این است که قطعا دوران سوگواری در چند روز یا یک یا دو هفته تمام نمی‌شود چون مرگ یک عزیز، تجربه دردناکی است به خصوص اگر آن فرد، فرد نزدیکی مثل مادر باشد. اما معمولا از ماه تا یک سال، باید دوران سوگواری تمام شود و فرد به پذیرش برسد.

راه‌های کنار آمدن با فوت مادر

بدانید که احساسات‌تان طبیعی هستند

با احساسات‌تان نجنگید و بدانید که هر چیزی را که تجربه می‌کنید، طبیعی است. غم، خشم، افسردگی، احساس گناه و… طبیعی هستند. باید به خودتان زمان بدهید تا برطرف شوند. برای احساسات و افکارتان ارزش قائل شوید و اصرار نداشته باشید که یک روزه بتوانید به پذیرش برسید چون امکان‌پذیر نیست.

به خودتان اجازه بدهید که به طور کامل، احساسات‌تان را درک کنید

شاید برخی از افراد به شما بگویند «قوی باش. احساساتت رو ابراز نکن که زودتر خوب بشی» یا «چرا گریه می‌کنی؟ مادرت رفته بهشت و جاش امنه» درواقع افراد به جای اینکه احساسات‌تان را به رسمیت بشمارند و به شما اجازه سوگواری کردن را بدهند، بیشتر شما را تشویق می‌کنند که احساسات‌تان را انکار کنید و یا سرکوب کنید که انجام دادن این کار، اصلا درست نیست. شما باید کاملا احساسات‌تان را بروز بدهید. شاید طولانی مدت طول بکشد تا به پذیرش برسید، اشکالی ندارد. اگر در سن کم مادرتان را از دست دادید، مسلما برای شما سخت‌تر از افراد بزرگسال خواهد بود تا به پذیرش برسین. همچنین اگر مادرتان بیماری شدیدی داشته است و شما کاملا امیدوار بودید که او بهبود پیدا خواهد کرد، احتمال دارد دوران سوگواری‌تان کمی طولانی‌تر باشد. اشکالی ندارد. هیچ قانون و قاعده خاصی برای مدت زمان دوران سوگواری وجود ندارد و این موضوع برای همه متفاوت است. پس به خودتان اجازه بدهید که نبودن مادرتان را حس کنید و به صورت کامل سوگواری کنید.

مراقب سلامت جسمانی‌تان باشید

در دوران سوگواری، ممکن است این موارد را تجربه کنید:

• وضعیت ذهنی شما ممکن است بدون هشدار و به صورت ناگهانی تغییر کند. یعنی ممکن است یک ساعت حال‌تان کاملا خوب باشد و یک ساعت بعد، بخواهید به شدت گریه کنید.
• ممکن است الگوهای خواب‌تان تغییر کند، یعنی بسیار زیاد بخوابید یا دچار بی‌خوابی شوید.
• اشتهایتان تغییر می‌کند. ممکن است رو به پرخوری بیاورید و یا بسیار کم غذا بخورید و اشتها نداشته باشید.
• ممکن است تحریک‌پذیر و عصبی باشید.
• تمرکز و قدرت تصمیم‌گیری‌تان کاهش می‌یابد.
• اگر اعتیاد به مواد مخدر یا مشروبات الکلی دارید، در دوران سوگواری، اعتیادتان تشدید می‌شود.

بنابراین باید در این دوران، بیشتر از قبل، مراقب سلامت جسمانی‌تان باشید. شاید سخت باشد که در این شرایط بخواهید برای خودتان وقت بگذارید اما باید بدانید که انجام دادن این کار، از هر چیزی برای شما مهم‌تر و ضروری‌تر است تا بتوانید زودتر به زندگی عادی و حال خوب برگردید. در ادامه به شما می‌گوییم که چه کارهایی باید برای مراقبت کردن از خودتان انجام بدهید:

• هر شب بین 7 تا 9 ساعت حتما بخوابید.
• حتی اگر اشتها ندارید، نباید وعده‌های غذایی‌تان را حذف کنید، بلکه جایگزین برای وعده‌های غذایی بیابید که میل به خوردن آن داشته باشید. گاهی حتی باید خودتان را مجبور کنید که چیزی را میل کنید چون برای بدن و ذهن‌تان ضروری است. مثلا اگه میل ندارید برای صبحانه، تخم مرغ بخورید، می‌توانید اسنک‌های ساده را جایگزین کنید. بنابراین صبحانه، ناهار، شام و میان وعده‌ها حتما باید هر روز در زندگی‌تان باشند و هیچ کدام نباید حذف شوند.
• هر روز به اندازه کافی آب بنوشید تا بدن‌تان دچار کم آبی نشود.
• اگر اعتیاد دارید و در روزهای سوگواری، اعتیادتان تشدید شده است، حتما برای ترک اعتیاد، از مشاور متخصص در این زمینه کمک بگیرید.
• استراحت کنید. در این روزها، پرکار نباشید و بیشتر استراحت کنید.
• مدیتیشن انجام بدهید. بسیار ضروری و مفید است.
• با یک مشاور صحبت کنید. مشاور یک دوست خوب و راهنمای شما است که در این دوران می‌تواند بیشتر از هر کسی به شما کمک کند. اگر سوگ را تجربه کرده‌اید و حال‌تان خوب نیست، درک می‌کنیم اما کمک خواستن از یک فرد متخصص، ضروری است. می‌توانید در این زمینه از مشاوران همیار عشق کمک بگیرید.

درباره فردی که فوت شده است با دیگران صحبت کنید و خاطرات‌تان را تعریف کنید

همه چیز را در خودتان انباشته نکنید. اگر می‌خواهید درباره مادرتان صحبت کنید، حتما این کار را انجام بدهید. با گریه کردن صحبت کنید و تمام احساسات و حرف‌های ناگفته‌تان را با یک دوست یا یکی از اعضای خانواده در میان بگذارید. انجام دادن این کار باعث می‌شود شما تخلیه شوید و احساس سبکی و آرامش پیدا کنید. به علاوه باعث ایجاد ارتباط همدلانه بین شما و دیگران می‌شود.

به یاد مادرتان کاری را انجام بدهید

برخی از افراد هستند که بعد از فوت عزیز، به کودکان سرطانی یا بی‌سرپرست کمک می‌کنند و یا داروهای فرد فوت شده را اهداء می‌کنند. شما هم می‌توانید از این کارها انجام بدهید تا یاد و خاطره مادرتان همیشه زنده بماند. به علاوه وقتی از این کارهای نیک و خیر انجام می‌دهید که می‌دانید فرد فوت شده هم دوست داشت که انجام بدهد، به شما آرامش می‌بخشد.

او را ببخشید

اگر با مادرتان مشکلاتی داشتید و از او کینه به دل دارید، حالا وقت آن است که او را ببخشید تا بتوانید آرامش بیشتری داشته باشید. برای بخشیدن او، می‌توانید حرف‌های ناگفته‌تان را در قالب یک نامه برایش بنویسید. یعنی روی یک کاغذ، تمام حرف‌ها، افکار و احساسات‌تان را تخلیه کنید. انجام دادن این کار به شما آرامش خواهد داد.

اجازه بدهید دیگران در کنار شما باشند

برخی از افراد به دلیل افسردگی یا خشم شدیدی که در دوران سوگواری تجربه می‌کنند، اجازه نمی‌دهند دیگران برای دلداری دادن و همدردی کردن در کنارشان باشند. این افراد بیشتر تمایل دارند تنها باشند. اما باید بدانید که شما در دوران سوگواری، نیاز به حمایت شدن از طرف دیگران دارید. بنابراین درخواست حمایت داشته باشید. اجازه بدهید دیگران پیش شما بیایند، شما را در آغوش بگیرند و با حرف‌هایشان به شما امید و آرامش بدهند. بودن در جمع‌های خانوادگی و دوستانه صمیمانه، بسیار زیاد به شما کمک می‌کند که بتوانید از دوران سوگواری به خوبی خارج شوید و به پذیرش برسید.

ارتباطات خانوادگی‌تان را تقویت کنید

همان طور که در بخش بالایی هم توضیح دادیم، دریافت حمایت‌های اجتماعی و خانوادگی به بهبود حال روحی‌تان کمک زیادی می‌کند. اگر زمانی می‌خواهید تنها باشید، اشکالی ندارد اما سعی کنید در طول روز حتما وقتی را برای ارتباطات خانوادگی‌تان اختصاص بدهید. قرار نیست بعد از فوت مادرتان، سایر افراد را کنار بگذارید و با همه قهر کنید. آنها مقصر نیستند و آنها هم به اندازه شما دردمند و سوگوار هستند. پس در کنار آنها باشید و سعی کنید ارتباطات خانوادگی‌تان را حفظ کرده و تقویت کنید.

دیدگاهی که درباره مرگ دارید را اصلاح کنید

از نظر دیدن اسلام، مرگ نابودی نیست و یا مرگ برای تنبیه کردن اعضای خانواده فردی که فوت شده است، نیست. همه ما روزی به دنیا آمده‌ایم و روزی از این دنیای مادی خواهیم رفت. بنابراین شما و سایر اعضای خانواده نیز روزی به مادرتان خواهید پیوست. این چندین سالی که از یکدیگر دور هستید و یکدیگر را نمی‌بینید، می ارزد که آن را تحمل کنید چون قرار است بعدا تا ابد در کنار هم باشید! کسی که فوت می‌کند، هنوز هم در دنیا حضور دارد چون روح انسان نابود شدنی نیست. درست است که شما جسم فرد را زیر خاک دفن می‌کنید و جسم به مرور زمان از بین می‌رود و تجزیه می‌شود، اما روح نابود نمی‌شود و از جسم خارج می‌شود و به بالا می‌رود. بنابراین شما باید خوشحال باشید که مادرتان به بالاترین حد زندگی رسیده است. او دیگر ناآگاه نیست. او از همه چیز باخبر است. او دیگر مادی و نابودشدنی نیست چون جسم نیست. او روح است و تا ابد زنده است و در کنار شما است تا زمانی که شما هم تکامل یابید و روح‌تان به حدی برسد که از جسم خارج شود و با روح مادرتان برخورد کند. اگر بدانید که مرگ نابودی نیست و چیز بدی نیست، آرامش پیدا می‌کنید. همچنین زمانی که بدانید این دوری شما با مادرتان تا ابد نیست، بلکه موقتی است و بعد از آن، شما هم تا ابد در کنار مادرتان خواهید بود. پس دیدگاهی که درباره مرگ دارید را اصلاح کنید.

کم کم خودتان را با فعالیت‌های مورد علاقه‌تان مشغول کنید

می‌کنید، باید سعی کنید کم کم روال عادی زندگی‌تان را نیز شروع کنید. فعالیت‌هایی که از آنها لذت می‌برید را شروع کنید به انجام دادن. مثلا نقاشی کنید، ورزش کنید، به سر کار بروید و… انجام دادن این کارها باعث می‌شود بیش از حد در دوران سوگواری گیر نکنید و به زندگی‌تان ادامه بدهید.

از مشاور کمک بگیرید

در دوران سوگواری، بسیار مهم است که از مشاور کمک بگیرید و راهکارهای تخصصی را انجام بدهید چون زودتر به آرامش و پذیرش خواهید رسید و از افسردگی شدید و خودسرزنش‌گری و… نیز جلوگیری می‌شود. می‌توانید در این زمینه، از مشاوران همیار عشق کمک بگیرید.