«امروز حالم خوبم نيست. سرم درد ميكنه. شايد از اعصابم باشه چون ديروز در محل كار، شديدا عصبانی شدم»، «از ديروز به خاطر فشار عصبی كه داشتم، كمردرد گرفتم»، «معده‌ام باز اذيتم ميكنه، از بس كه اضطراب دارم برای امتحان» اين جملات برايتان آشنا نيست؟ براي هر كسي ممكن است پيش بيايد كه به دليل استرس، اضطراب يا عصبانيت شديد، كمر، سر، شانه‌ها و كتف درد بگيرند، يا شخص دچار رفلاكس اسيد معده يا درد معده شود. به اين دردهای جسمانی كه ناشی از فشار روحی و روانی هستند، بيماری‌های روان‌تنی (سايكوسوماتيک) می‌گويند.
استرس و اضطراب چه تاثيری بر روی اعضای بدن می‌گذارند؟
براي اينكه بدانيد چرا بيماری‌های روان‌تنی ايجاد می‌شوند، ابتدا بايد بدانيد كه استرس و اضطراب چه تاثيری بر روی اعضای بدن شما می‌گذارند. فشارهای عصبی، بسياری از اعضای بدن را تحت تاثير قرار می‌دهند كه در ادامه مقاله توضيح خواهيم داد.
پوست و مو
اغلب افراد زمانی كه دچار استرس، اضطراب و عصبانيت می‌شوند، اخم می‌كنند و با حالت فشرده و با گارد بسته می‌نشينند. اين حالت، باعث ايجاد چين و چروک‌های پوستی می‌شوند. همچنين استرس و اضطراب بر روی غدد پوستی كه وظيفه ترشح چربی را بر عهده دارند، تاثير منفی می‌گذارند و ترشح چربی را كاهش می‌دهند، در نتيجه پوست خشک و پرجوش می‌شود.
ترشح هورمون كورتيزول
در شرايط استرس‌زا، هورمون كورتيزول ترشح می‌شود تا فشار خون، ضربان قلب و آهنگ تنفس بيشتر شوند و شخص بتواند از شرايط استرس‌زا، خود را نجات دهد. اگر شخص به صورت مداوم دچار استرس و اضطراب شود و مدام هورمون كورتيزول در او ترشح شود، بالا بودن مداوم فشار خون، ضربان قلب و آهنگ تنفس برای او آسيب‌رسان خواهد بود و همچنين سيستم ايمنی فرد نيز كاهش پيدا خواهد كرد.
قلب و عروق
در بخش قبلی توضيح داديم كه شرايط استرس‌زا، فشار خون و ضربان قلب را بالا می‌برد. اگر شخص ناراحتی قلبی، انسداد عروق و يا فشار خون بالا داشته باشد، حتی اگر تحت درمان دارويی باشد، تحت شرايط استرس‌زای شديد، ممكن است سكته كند.
حافظه
استرس كم تا حدودی برای حافظه مفيد است، چون هورمون ملاتونين كه باعث خواب‌آلودگی می‌شود را كاهش می‌دهد و قند خون را بالا می‌برد تا مغز بيشتر و بهتر بتواند كار كند. اين دو، در هنگام امتحان يا انجام كار مهمی كه باعث استرس شده، باعث می‌شود شخص خواب‌آلوده نباشد و تمركز كافی برای انجام كار را داشته باشد، اما اگر استرس بسيار شديد و طولانی مدت باشد، باعث كاهش حافظه می‌شود. به همين دليل است كه برخی از افراد در هنگام امتحان، ناگهان مطالبی كه ياد گرفته بودند را فراموش می‌كنند.
دستگاه گوارش
استرس بر دستگاه گوارش نيز تاثير منفی می‌گذارد. برخی از افراد در شرايط استرس‌زا، دچار رفلاكس معده، درد معده، اسهال يا يبوست می‌شوند. همچنين در اين شرايط، حركات روده كند می‌شود و ترشحات كيسه صفرا كاهش می‌يابند.
سيستم اسكلتي-عضلاني
استرس باعث دردهای پراكنده در نقاط مختلف بدن می‌شوند، مثل درد در ناحيه زانو، سر، پيشانی، كتف و شانه، گردن و كمر.
غدد درون‌ريز
استرس و اضطراب، ترشحات غدد درون‌ريز را نيز مختل می‌كنند. ممكن است عادت ماهيانه شخص نامنظم شود، در مادران ممكن است ترشح شير كاهش يابد و تعريق را افزايش دهد.
جريان خون
در هنگام استرس، بدن جريان خون را بيشتر به سمت قلب، ريه‌ها و ماهيچه‌‍‌های دست و پا هدايت می‌كند و جريان خون ساير اندام‌ها مثل كليه، كبد و معده كم می‌شود. بنابراين اگر استرس مزمن باشد، اندام‌هايی كه خون به آنها كم می‌رسد، دچار آسيب می‌شوند.
اكثر افراد در طول زندگي دچار استرس و اضطراب می‌شوند. اين موضوع بسيار طبيعی است و زماني مشكل‌ساز می‌شود و باعث بيماری‌های روان‌تنی می‌شود، كه استرس و اضطراب مزمن و شديد باشد. همانطور كه در بخش قبلی مقاله توضيح داديم، فشار عصبی مزمن، به اكثر اندام‌های بدن آسيب می‌رساند و عملكرد بدن را مختل می‌كند. برای اينكه استرس و اضطراب شما كاهش يابد و به بدن‌تان آسيب نرساند، می‌توانيد از روانشناسان بالينی راديو عشق كمک بگيريد.
انواع بيماری‌های روان‌تنی (سايكوسوماتيک)
- اختلالات گوارشی مثل زخم معده، رفلاكس اسيد معده، يبوست، اسهال، كاهش جذب مواد مغذی در بدن و سندرم روده تحريک‌پذير
- اختلالات قلبي-عروقی مثل افزايش فشار خون، گرفتگی و انداد رگ‌ها، بالا رفتن احتمال حمله قلبی يا سكته
- دردهای اسكلتی-عضلانی مثل درد كمر، شانه، گردن و سردرد
- اختلالات تنفسی مثل تنگی نفس، احساس خفگی يا سنگينی در قفسه سينه و آسم
- مشكلات تيروئيدی (پركاری تيروئيد)
- اختلال تغذيه‌ای مثل پرخوری عصبي و كم‌اشتهايی عصبی
تفاوت بيماری‌های جسمانی و سايكوسوماتيک چيست؟
بيماری‌های جسمانی، در آزمايشات، سونوگرافی، ام آر آی و چكاپ‌های كلی قابل تشخيص هستند اما بيماری‌های سايكوسوماتيک با هيچ آزمايش و چكاپی قابل تشخيص نيستند چون منشاء روحی و روانی دارند.
درمان بیماری‌های سایکوسوماتیک
این بیماری‌ها به دو روش قابل درمان هستند:
مشاوره
همانطور که توضیح دادیم، منشاء و علت بیماری‌های روان‌تنی، تنش، اضطراب و در کل فشارهای روحی و روانی است. بنابراین برای درمان این بیماری‌ها، باید استرس و اضطراب و مشکلات روحی و روانی درمان شوند تا دردها و مشکلات جسمانی نیز رفع شوند. روانشناس به شما کمک می‌کند تا بتوانید از طریق راهکارهایی، استرس و اضطراب را کاهش دهید و بتوانید با مشکلات روزمره، با روش درست و مناسب‌تری دست و پنجه نرم کنید تا دچار بیماری‌های جسمانی و استرس مزمن نشوید.
در زندگی هر شخصی، مشکلاتی وجود دارد که باعث تنش و آشفتگی روحی و روانی می‌شود، اما هر فرد باید بداند که چگونه باید با آن موقعیت‌های تنش‌آور رو به رو شود که کم‌ترین آسیب به او برسد. شاید به نظر غیرممکن برسد که بتوانید با موقعیت‌های سخت با آرامش رو به رو شوید، اما درواقع اصلا غیرممکن نیست. شما می‌توانید شیوه درست رو به رو شدن با مشکلات و تنش‌های روزمره را از طریق مشاوره آموزش ببینید. توصیه می‌کنیم از روانشناسان بالینی همیار عشق کمک بگیرید.
دارو درمانی
برای کاهش استرس و اضطراب، در کنار مشاوره، از داروهایی برای کاهش تنش‌های روحی و روانی نیز استفاده می‌شود. دارو فقط باید توسط روان‌پزشک تجویز شود.
تاثیر تغییر سبک زندگی بر کاهش بیماری‌های روان‌تنی
قطعا بسیاری از جنبه‌های سبک زندگی، بر استرس و اضطراب تاثیر منفی می‌گذارند و آنها را تشدید می‌کنند. در ادامه توضیح می‌دهیم که کدام جنبه‌هایی از سبک زندگی را لازم است تغییر دهید و اصلاح کنید تا به آرامش و صلح درونی برسید، و همچنین دردها و مشکلات جسمانی‌تان را حل کنید.
از مصرف مواد مخدر و یا مشروبات الکل خودداری کنید
سوءمصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی، باعث افزایش تحریک‌پذیری و حساسیت شخص می‌شوند. یکی از مواردی که لازم است تغییر دهید و ترک کنید، مصرف مواد مخدر و یا مشروبات الکلی است. برای ترک آن، می‌توانید از روانشناسان بالینی همیار عشق کمک بگیرید. به جای عادت‌های اشتباه و ناسالم، رفتارهای دیگری که سالم‌تر هستند را جایگزین کنید و به روش درست، استرس و اضطراب‌تان را تخلیه کنید.
ورزش کنید
ورزش کردن، هورمون اکسی‌توسین (هورمون عشق و آرامش) و سروتونین (هورمون ضدافسردگی) را ترشح می‌کند. این هورمون‌ها استرس و اضطراب را کاهش می‌دهند و حال‌تان را خوب می‌کنند. سعی کنید هر روز چند دقیقه ورزش یا پیاده‌روی کنید.
تغذیه سالم داشته باشید
تغذیه و ویتامین‌ها نیز در کاهش استرس و اضطراب مفید و موثر هستند. از مصرف زیاد غذاهای سرخ کردنی و فست فودها، خودداری کنید و به جای آن، غذاهای خانگی سالم، سبزیجات و سالاد را جایگزین کنید. اگر ویتامین‌ها و مواد مغذی مورد نیاز به بدن‌تان برسد، خلق و خو و شرایط روحی و روانی‌تان نیز بهبود پیدا می‌کند.
از شرایط استرس زا سعی کنید دوری کنید
اگر دوستانی دارید که مدام با افکار منفی، به شما تنش وارد می‌کنند، سعی کنید از آنها دوری کنید یا به حرف‌هایشان بی‌توجه باشید. اگر محیط کار ناسالمی دارید که مدام آنجا استرس و اضطراب دارید، اگر می‌توانید محل کارتان را تغییر داده و در جایی مشغول به کار شوید که کمتر اذیت شوید.
بیش از حد نگران مسائل مختلف نباشید
هر شخص در زندگی خود ممکن است نگرانی‌هایی داشته باشد. گاهی این نگرانی‌ها، به دلیل مسائل جزئی و کم‌اهمیت هستند. سعی کنید با خودتان تجزیه و تحلیل کنید که آیا نگرانی‌تان به جاست یا خیر؟
اگر شخص نگران و مضطربی هستید، و با کوچک‌ترین موضوع ذهن‌تان به شدت درگیر می‌شود، می‌توانید از مشاوران همیار عشق کمک بگیرید تا نگرانی‌هایتان را کاهش دهید و به آرامش درونی برسید.
مهارت حل مسئله را یاد بگیرید
برخی از افراد به جای اینکه مسائل و مشکلات را به روش درستی حل کنند، نسبت به آن استرس و اضطراب یا خشم پیدا می‌کنند و باعث می‌شود که نتوانند روش درست برای حل مسئله را بیابند و آن را حل کنند. به عنوان مثال در حین دعوا، زن و شوهر به شدت عصبانی می‌شوند و تنش بالا می‌رود، به صورت که اصلا نمی‌توانند مسئله و مشکل را حل کنند، بلکه با داد و فریاد و دعوا کردن، رابطه‌شان را سرد کرده و مشکل را تشدید می‌کنند. برای اینکه بتوانید مشکلات رابطه‌تان را حل کنید، گاهش لازم است از یک شخص دانا، قابل اعتماد و بی‌طرف راهنمایی بگیرید. توصیه می‌کنیم برای حل مشکلات‌تان، با زوج‌درمانگران همیار عشق در ارتباط باشید.
سخن پایانی
بیماری‌های روان‌تنی (سایکوسوماتیک) ناشی از تنش‌های روحی و روانی (استرس، اضطراب و یا افسردگی) ایجاد می‌شوند. این تنش‌های روانی، بر روی سیستم ایمنی بدن، قلب و عروق، ریه‌ها و دستگاه تنفسی و دستگاه اسکلتی-عضلانی شخص تاثیر منفی می‌گذارند. علائم بیماری‌های روان‌تنی عبارت‌اند از: آسیب به دستگاه گوارشی (یبوست، اسهال، رفلاکس اسید معده و درد معده)، مشکلات تنفسی (تنگی نفس، احساس خفگی یا سنگینی در قفسه سینه و آسم)، دردهای اسکلتی-عضلانی (سردرد، درد پاها، شانه، کمر و گردن) و مشکلات قلبی-عروقی (انسداد رگ‌ها، سکته یا حمله قلبی). در افراد مختلف، بیماری‌های سایکوسوماتیک بر روی نواحی و بخش‌های مختلفی از بدن تاثیر منفی می‌گذارند. تفاوت بین بیماری‌های جسمانی و روان‌تنی این است که، بیماری‌های جسمانی از طریق آزمایشات و چکاپ‌ها قابل تشخیص هستند، اما بیماری‌های روان‌تنی به دلیل اینکه منشاء روحی و روانی دارند، با آزمایشات و چکاپ‌های جسمانی، قابل تشخیص و علت‌یابی نیستند. برای درمان بیماری‌های روان‌تنی، باید استرس و اضطراب یا افسردگی درمان شوند. درمان این موارد، از طریق مشاوره و دارو درمانی انجام می‌شود. البته تغییر و اصلاح سبک زندگی نیز در کنار مشاوره، بسیار اهمیت دارد. کارهایی که باید برای اصلاح سبک زندگی‌تان انجام دهید، شامل این موارد هستند: ترک مواد مخدر یا مصرف مشروبات الکلی، ورزش کردن یا پیاده‌روی، پیروی از تغذیه سالم، دور شدن از شرایط استرس‌زا یا افراد سمی و منفی، نگران نبودن برای مسائل جزئی و کم‌اهمیت و یاد گرفتن مهارت حل مسئله. اگر شما نیز از بیماری‌های روان‌تنی رنج می‌برید، می‌توانید برای درمان آنها از روانشناسان بالینی همیار عشق کمک بگیرید.
پرسش و پاسخ کوتاه