اختلال شخصیت مرزی که به زبان انگلیسی Borderline personality disorder (BPD) نام دارد، نوعی اختلال روانی است که بر نحوه تفکر و احساس شما در مورد خود و دیگران تأثیر می‌گذارد و باعث بروز مشکلاتی در زندگی روزمره می‌شود. این مشکلات، شامل مسائل مربوط به ذهنیت و تصور درباره خود، مشکل در مدیریت احساسات و رفتار و درگیر شدن در الگویی از روابط ناپایدار است. کسانی که اختلال شخصیت مرزی دارند، ترس شدیدی از رها شدن دارند و تحمل تنها ماندن برای این افراد دشوار است. با این وجود، با بروز عصبانیت زیاد، تکانشگری و تغییرات خلقی مکرر، ممکن است دیگران از این افراد دور شوند و نخواهند با آنها ارتباط بگیرند، حتی اگر این افراد بخواهند روابط عاشقانه و پایداری داشته باشند.
علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت مرزی
اختلال شخصیت مرزی به طور کلی بر احساس شما نسبت به خود، نحوه ارتباط شما با دیگران و رفتار شما تأثیر می‌گذارد. علائم و نشانه‌های آن، عبارت‌اند از:
ترس شدید از تنهایی و جدایی
ممکن است این ترس به قدری شدید باشد که فرد دست به اقداماتی بزند که از طرد شدن و تنها ماندن جلوگیری کند. مثلا ممکن است شخص تهدید به خودکشی بکند تا طرف مقابل او را ترک نکند یا حتی ممکن است اقدام به خودکشی نیز داشته باشد.
درگیر شدن در الگوی روابط ناپایدار
ممکن است شخص، طرف مقابلش را در یک لحظه بسیار خوب و عالی بداند اما در لحظه دیگر، آن شخص را متهم کند که به او اهمیت نمی‌دهد و شریک عاطفی خوبی نیست یا ممکن است برای کوچک‌ترین مسائل احساسات و واکنش‌های شدید بروز دهد.
تغییرات سریع اهداف، اعتقادات و ارزش‌های خود
ممکن است در یک لحظه خود را بسیار باارزش و خوب بداند اما در لحظه دیگر، خود را بی ارزش و پوچ بداند.
انجام دادن رفتارهای پرخطر
افرادی که دچار اختلال شخصیت مرزی هستند، تمایل دارند رفتارهای پرخطر انجام دهند. مثل رانندگی با سرعت زیاد، قانون شکنی و هنجارشکنی، برقراری روابط جنسی پرخطر، پرخوری، مصرف بیش از حد نوشیدنی‌های الکلی، مصرف مواد مخدر و….
تغییرات خلقی
تغییرات خلقی گسترده‌ای را تجربه می‌کنند که از چند ساعت تا چند روز طول می‌کشد، که می‌تواند شامل شادی یا ناراحتی شدید، تحریک‌پذیری، شرم یا اضطراب باشد.
عصبانیت شدید
عصبانیت نامناسب و شدید، بی حوصلگی مکرر، تندخویی، یا درگیری فیزیکی با شخص دیگر نیز از علائم این اختلال شخصیتی است.
اگر شما یا شریک عاطفی‌تان نشانه‌های فوق را دارید، می‌توانید از روانشناسان بالینی همیار عشق کمک بگیرید.
دلیل ایجاد اختلال شخصیت مرزی چیست؟
همانند سایر اختلالات روانی، تاکنون دلیل اصلی و ثابت شده‌ای پیدا نشده اما در مورد علل این اختلال شخصیت، به عوامل ژنتیکی و مغزی و علل اکتسابی یا تجارب ناشاد در دوران کودکی اشاره شده است که به نظر برخی روانشناسان هردو عامل و تعامل آن، در ایجاد این اختلال نقش دارد اما نقش تجارب دوران کودکی خصوصاً سه سال اول عمر بسیار مهم است. بی ثباتی مادر به دلائل مختلف، طرد کودک و عدم وجود دلبستگی امن در دوران کودکی، درگیری بین والدین، تنبیه کودک و بی توجهی به احساسات او، طلاق والدین، والدین گرفتار و ناسازگار و… از علل اصلی این اختلال شخصیت است.
ژنتیک
برخی از مطالعات بر روی دوقلوها و خانواده‌ها حاکی از آن است که این اختلال شخصیتی ممکن است ارثی باشد یا به شدت با سایر اختلالات روانی که در میان اعضای خانواده وجود دارد، مرتبط باشد.
ناهنجاری‌ها و آسیب‌های مغزی
برخی از تحقیقات، تغییراتی را در مناطق خاصی از مغز نشان داده است که در تنظیم احساسات، تکانشگری و پرخاشگری نقش دارند. علاوه بر این، برخی مواد شیمیایی مغزی که به تنظیم خلق و خو کمک می‌کنند، مانند سروتونین، ممکن است به درستی عمل نکنند و باعث ایجاد اختلال شخصیت مرزی شوند.
دوران کودکی پرتنش
بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال، گزارش می‌کنند که در دوران کودکی مورد آزار جنسی یا جسمی قرار گرفته یا مورد غفلت و بی توجهی والدین قرار گرفته‌اند یا درگیر روابط خانوادگی پرتنش و ناپایدار بودند.
آسیب‌هایی که اختلال شخصیت مرزی به همراه دارد
اختلال شخصیت مرزی می‌تواند به بسیاری از جنبه‌های زندگی شما آسیب برساند، از جمله:
- تغییر یا از دست دادن شغل مکرر
- عدم اتمام تحصیلات
- روابط پر از درگیری، تنش و بی ثباتی که ممکن است به طلاق منجر شود
- صدمه به خود و بستری مکرر در بیمارستان
- درگیر شدن در روابطی که در آن از شما سوءاستفاده می‌شود
- حاملگی‌های برنامه‌ریزی نشده و ابتلا به عفونت‌ها یا سایر بیماری‌های مقاربتی ناشی از روابط جنسی پرخطر و ناایمن
- اقدام به خودکشی
اختلالات روانی و مشکلاتی که ممکن است در پی اختلال شخصیت مرزی ایجاد شوند
- افسردگی
- سوءمصرف الکل یا مواد مخدر
- اختلالات اضطرابی
- اختلالات در اشتها
- اختلال دوقطبی
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
- اختلال کم توجهی یا بیش فعالی (ADHD)
اگر شریک عاطفی‌تان اختلال شخصیت مرزی داشته باشد، چه کار باید بکنید؟
دوستی و داشتن رابطه عاشقانه با شخصی که اختلال شخصیت مرزی دارد، می‌تواند چالش‌برانگیز و سخت باشد. بنابراین اگر شما درباره اختلال شخصیت شریک عاطفی‌تان آگاهی داشته باشید و بدانید چطور باید با او برخورد کنید، هم رابطه‌تان بهبود پیدا می‌کند و پیوندهای دوستی و عشق‌تان محکم‌تر می‌شوند و هم در روند بهبود طرف مقابل، تاثیر مثبت خواهید داشت. در ادامه، چند نکته در برخورد با شریک عاطفی‌تان را توضیح خواهیم داد.
زمانی که شریک عاطفی‌تان در شرایط خوبی است، با او صحبت کنید
کسانی که اختلال شخصیت مرزی دارند ممکن است به صورت ناگهانی احساسات‌شان را بروز بدهند. در این شرایط آنها نمی‌توانند منطقی فکر و صحبت کنند. بنابراین شما نیز در شرایطی که شریک عاطفی‌تان احساساتش را شدیدا بروز می‌دهد، عصبانی است و شرایط خوبی ندارد، نباید با او گفتگو کنید. اجازه بدهید آرام شود و بعد با او صحبت کنید.
تاکید کنید که بی عیب و نقص نبودن، طبیعی است
درست است که هر شخصی از شریک عاطفی ایده آل خود تصویر ذهنی دارد اما در نظر داشته باشید که شخص کامل و بی عیب و نقصی در هیچ جای دنیا وجود ندارد. طبیعی است که گاهی به دلیل برخی از حرف‌ها یا رفتارهای طرف مقابل‌تان دلخور یا عصبانی شوید. اشتباهات خود و شریک عاطفی‌تان را بشناسید. سعی کنید در جهت تغییر و اصلاح اشتباهات خود گام بردارید و برای تغییر شریک عاطفی‌تان هم از او حمایت کنید.
در رابطه مثل یک زندانی نباشید
اگر شریک عاطفی‌تان تهدید می‌کند که اگر او را ترک کنید، خودکشی خواهد کرد، به جای اینکه خود را در کنارش زندانی کنید تا بلایی بر سرش نیاورد، بهتر است از یک روانشناس بالینی و متخصص کمک بگیرید. زندانی کردن خود در کنار او و سانسور احساسات، نیازها و درخواست‌های خود، باعث احساس سرخوردگی، دل مردگی و افسردگی شما خواهد شد چون به مرور زمان شما احساس خواهید کرد که به زور در کنار او مانده‌اید و این سرنوشت شماست که بسوزید و بسازید.
سرزنش و برچست زدن ممنوع!
هر چیزی که شریک عاطفی‌تان می‌گوید یا هر رفتاری که نشان می‌دهد را به اختلال شخصیتی‌اش ربط ندهید. او را به خاطر اینکه نمی‌تواند احساساتش را کنترل و مدیریت کند، سرزنش نکنید و به او برچسب روانی یا بیمار بودن نزنید.
فضای خانه مناسب برای شخصی که اختلال شخصیت مرزی دارد، چگونه است؟
فضای خانه برای کسی که مبتلا به اختلال شخصیت مرزی است، باید بسیار آرامش‌بخش باشد. در طول روز، فضای امنی را ایجاد کنید تا همسرتان درباره خاطرات تلخ کودکی‌اش، احساسات و نیازهایش با شما صحبت کند. به او توجه کنید. اجازه ندهید رفتارهایش باعث شوند که از او دور شوید. با هم در یک فضای آرام شام بخورید، وقت بگذرانید، همسرتان را بخندانید و با او شوخی کنید.
اگر خودتان از شرایط همسرتان خسته شدید، چه کار باید بکنید؟
شما به عنوان کسی که با شخصی زندگی می‌کنید که این اختلال شخصیت را دارد، طبیعی است که گاهی از شرایط او و رابطه‌تان خسته شوید. شما نیز نیاز به مراقبت از خود دارید. گاهی از دیگر اعضای خانواده که می‌دانند چطور باید از همسرتان مراقبت کنند بخواهید تا به شما کمک کنند. زمانی که شخص قابل اعتماد و مطمئنی پیش همسرتان است، شما کمی به خود استراحت بدهید، با کارهای مورد علاقه‌تان خودتان را مشغول کنید، با دوستان‌تان بیرون بروید و….
شما هم نیاز دارید با یک روانشناس در ارتباط باشید تا از آسیب رسیدن به خودتان جلوگیری کنید، بتوانید از خودتان مراقبت کنید و همچنین درباره شرایط و بحران‌های احتمالی همسرتان اطلاعات کسب کنید و بدانید که در چه شرایطی باید چگونه رفتار کنید. برای همین منظور می‌توانید از روانشناسان بالینی همیار عشق کمک بگیرید.
درمان اختلال شخصیت مرزی
تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که روش‌های درمانی می‌توانند علائم مبتلایان را کاهش دهند. با روش‌هایی که در ادامه مقاله توضیح خواهیم معرفی خواهیم کرد، می‌توان علائم اختلال شخصیت مرزی را کاهش داد:
رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT: Dialectical behavior therapy)
رفتاردرمانی دیالکتیکی به معنای ذهن آگاهی با توجه به احساسات فعلی شخص مبتلا به اختلال است. در رفتاردرمانی دیالکتیکی مهارت‌هایی را برای کنترل احساسات شدید، کاهش رفتارهای خودآزاری، مدیریت پریشانی و بهبود روابط را به شخص آموزش داده می‌شود. هدف این روش درمانی، پذیرش اختلال و تغییر رفتارهاست. این روش درمانی، به صورت خاص برای اختلال شخصیت مرزی طراحی شده است و برای افراد دارای اختلال شخصیت مرزی، بسیار موثر است.
درمان مبتنی بر ذهنی‌سازی (MBT: Mentalization-based therapy)
این درمان به صورت اختصاصی برای درمان بیماران دارای اختلال شخصیت مرزی به کار می‌رود. در واقع این درمان کمک به درمانجو است تا بتواند تجربه‌های تلخ گذشته را به سطح هوشیاری بیاورد و به جای احساسات پراکنده خود، احساس منسجمی را تجربه کند.
درمان متمرکز بر انتقال (TFP: Transference-focused therapy)
این روش درمانی برای کمک به بیماران در درک احساسات و مشکلات بین فردی خود از طریق رابطه بین بیمار و درمانگر طراحی شده است. در این نوع درمان، درمانجوی اختلال مرزی می‌آموزد تا مسائلی که در اتاق درمان می‌آموزد را در برخورد با اطرافیان خودش نیز تجربه کند.
دارو درمانی
یک روش دیگر برای درمان اختلال مرزی، دارو درمانی است که به صورت غیرمستقیم برای کاهش نشانه‌های آسیب‌زا و همچنین مسائل همراه با این اختلال مثل افسردگی و اضطراب به کار می‌رود.
فعالیت‌هایی برای مراقبت از خود
ورزش منظم، خواب کافی و باکیفیت، رژیم غذایی سالم و مفید، مصرف داروها طبق تجویز روان پزشک و مدیریت استرس با راهکارهایی مثل تن آرامی (مدیتیشن)، می‌توانند علائم و آسیب‌های ناشی از اختلال شخصیت مرزی را به شدت کاهش دهند.
آیا مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی، به صورت کامل درمان می‌شوند؟
درمان بیماری‌های روانی و بیماری‌های جسمانی، معنی و مفهوم متفاوتی دارند. ممکن است بیشتر بیماری‌های جسمانی، با مراجعه به پزشک و مصرف دارو، به صورت کامل درمان شوند اما اختلالات روانی به صورت کامل درمان نمی‌شوند، بلکه با مصرف دارو و شرکت در جلسات مشاوره و روان درمانی، شخص این توانایی را پیدا می‌کند که بتواند دفعات بروز و عود اختلال را کمتر کند، بتواند تکانه‌ها و احساساتش را کنترل کند تا سبک زندگی و رابطه سالم‌تر و بهتری را داشته باشد.
پرسش و پاسخ کوتاه