همه ما در طول روز ممکن است دچار اضطراب بشویم. بنابراین اضطراب یک هیجان و احساس طبیعی در همه انسان‌ها است اما اگر به قدری شدید باشد که زندگی فرد را مختل کند یا به ارتباطات فرد آسیب بزند، پس نیاز به درمان خواهد داشت. موقعی که دچار اضطراب می‌شویم، علائم جسمانی، روانی و احساسی را تجربه می‌کنیم. اضطراب، می‌تواند ارثی باشد و یا به دلیل یک سری بیماری‌ها و مشکلات در ما ایجاد شده و شدید شده باشد. برای درمان اضطراب، می‌توان از تکنیک‌های آرام‌سازی ذهن و جسم استفاده کرد و به علاوه برای درمان تخصصی‌تر اضطراب، فرد باید حتما به یک درمانگر مراجعه کند. در این مقاله قصد داریم به صورت کامل درباره اضطراب و درمان آن توضیح بدهیم.
معنای اضطراب
اضطراب، دلهره، آشوب یا تشویش یک احساس ناخوشایند و مبهم است که منبع مشخص ندارد. وقتی فرد دچار اضطراب می‌شود حالت‌های نگرانی، عدم اطمینان و برانگیختگی فیزیولوژیک در او اتفاق می‌افتد. وقوع دوباره موقعیت‌هایی که در گذشته به فرد استرس وارد کرده و یا منجر به آسیب او شده است در فرد اضطراب ایجاد می‌کند. اضطراب و وجود آن یک امر طبیعی است و تمام انسان‌ها آن را تجربه می‌کنند اما در اضطراب شدید و مزمن مشکل‌ساز و غیرعادی است.
چرا ما دچار اضطراب می‌شویم؟
هنوز که هنوز است روانشناس‌ها و پژوهشگران در حال تحقیق بر روی اضطراب و عواملی که آن را به وجود می‌آورد هستند، اما نتایج تحقیقات تا امروز عوامل به وجود آورنده اضطراب را موارد زیر می‌دانند:
عوامل ارثی
بعضی از افراد از نظر ژنتیکی مستعد اضطراب هستند. این افراد در مغز و بدنشان حالاتی دارند که آنها را بیشتر از افراد دیگر مستعد اضطراب می‌کنند. یک سری مشکلات فیزیولوژیکی که فرد را در معرض اضطراب قرار می‌دهد شامل موارد زیر است:
افرادی که مشکلات تنفسی دارند
مشکلات تنفسی مانند تنفس‌های سریع یا تنفس‌های کم عمق باعث کاهش یافتن دی اکسید کربن در خون انسان می‌شود که همین موضوع باعث حمله اضطرابی در فرد می‌شود.
مشکلات قند خون
هر دلیلی که باعث کاهش قند خون شود، مانند رژیم‌های سنگین یا سطح بالای استرس یا مشکلات ژنتیکی که فرد به صورت ارثی قند خون پایینی دارد منجر به ایجاد نشانه‌های اضطراب مانند سرگیجه، احساس ضعف، لرزش بدن و سردرد می‌شود.
مشکلات تیروئید
پرکاری تیروئید باعث افزایش ضربان فلب و افزایش تعریق می شود که هر کدام به نوبه خود اضطراب را بالا می‌برد.
مواردی مثل مشکلات دریچه میترال، سندرم پیش قاعدگی، اختلالات گوش داخلی، کمبود کلسیم، منیزیم، پتاسیم و ب۱۲، آریتمی قلبی، فشار خون ذاتی، تومور آدرنال و … نیز می‌توانند منجر به اضطراب شوند.
شرایط دوران کودکی و فرزندپروری
نیاز به تاکید نیست که شرایط دوران کودکی و سبک تربیت والدین قطعا نه تنها در اضطراب که در مشکل روانی دیگری اثرات جدی دارد. در اینجا به مهم‌ترین عوامل دوران کودکی که می‌تواند در دوران بزرگسالی منجر به اضطراب شود اشاره می‌کنیم.
والدین محتاط
والدینی که خودشان از دنیا می‌ترسند و همیشه محتاط هستند که اتفاق بدی نیفتد، این طرز فکر را به کودکان نیز تزریق می‌کنند. به کودکان یاد می‌دهند همیشه خطری وجود دارد مگر اینکه خلافش ثابت شود! به کودک می‌آموزند که همیشه گوش به زنگ باشند و منتظر واکنش نشان دادن به خطرات. معمولا این والدین در حال نصیحت و امر و نهی دارند و به محض اینکه کودک‌شان از آنها دور شود سریع او را باز می‌گردانند و به خود می‌چسبانند!
والدین کمال‌گرا و منتقد
والدین منتقد و کمال‌گرا، عزت نفس کودک را در گرو تایید دیگران می‌گذارند. این کودکان یاد می‌گیرند دائم برای راضی کردن خودشان، دیگران، جامعه و همه و همه تلاش کنند بنابراین جای تعجب ندارد که دائم نگران این موضوع باشند که مبادا خوب عمل نکرده‌اند.
نبود حس امنیت عاطفی
هر فردی که به هر دلیلی احساس امنیت عاطفی در او شکل نگرفته باشد، مستعد اضطراب خواهد بود. ترک و طلاق والدین، مشاجره والدین، مرگ و از دست دادن، عدم ثبات هیجانی والدین یا خواهر و برادرها، سوءاستفاده های فیزیکی و کتک خوردن، تغییر مکان و از دت دادن دوست‌ها همه و همه باعث ایجاد حس ناامنی عاطفی در فرد می‌شود و دلبستگی ناایمنش همیشه او را در روابط مضطرب نگاه می‌دارد.
سرکوب شدن احساسات
اگر به کودک القا شود برخی احساسات ممنوعه هستند و اجازه ابرازش را ندارد، کودک در بزرگسالی دائم نگران است که مبادا درمورد احساساتش قضاوت شود و بدتر از آن هنگام تجربه چنین احساساتی اضطراب به سراغش می‌آید. مثلا اگر به پسر بچه القا کنیم مرد نباید گریه کند، او هر زمان نیاز عاطفی و غم داشته باشد دچار اضطراب می‌شود که نکند در حال انجام کاری اشتباه است.
استرس تراکمی
ابتدای مقاله تاکید کردیم وجود استرس تا حد معقولی برای فرد نه تنها ضرر ندارد بلکه مفید هم هست و باعث می‌شود ما نسبت به مشکلات هشیارتر باشیم. اما وقتی میزان استرس بالا باشد و فرد به دفعات استرس را تجربه کند در اصطلاح دچار استرس تراکمی می‌شود که یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد اضطراب در فرد است. مثلا فردی که در یک ازدواج پر تنش است و دائم در حال استرس است به تدریج به فرد مضطربی نیز تبدیل می‌شود.
عوامل کوتاه مدت
برخی شرایط مقطعی و کوتاه مدت ممکن است برای افراد اضطراب‌برانگیز باشد که معمولا بعد از مدتی که شرایط بهبود پیدا کند اضطراب هم به مرور بهبود پیدا می‌کند.
نشانه و علائم اضطراب
اضطراب هر سه دسته شناختی، فیزیکی و رفتاری را در فرد تحت تاثیر قرار می‌دهد و در زیر به نشانه‌های آن اشاره می‌کنیم:
نشانه‌های شناختی اضطراب
نشانه‌های شناختی اضطراب، به عوامل ذهنی و فکری در فرد مرتبط می‌شود و شامل موارد زیر است:
- ترس از آینده
- احساس ناتوانی
- ترس از مردن و بیماری‌ها
- افکار منفی درباره خود، دنیا و آینده
- نداشتن تمرکز
- عزت نفس ضعیف
- مشکلات حافظه
- ناامیدی
- احساس گنگی و ابهام
نشانه‌های رفتاری اضطراب
منظور از نشانه‌های رفتاری اضطراب، همان عکس العمل فرد نسبت به اضطراب است. در زیر برخی از این رفتارها را آورده‌ایم:
- پرخوری یا کم خوری بیش از حد
- استعمال دخانیات و مصرف الکل
- استفاده از مواد مخدر
- استفاده بی‌رویه از قرص‌ها
- استفاده بی‌رویه از داروهای آرام‌بخش
- اجتناب از شرایط خاص یا فرار کردن
- مشکلات خواب (پرخوابی یا بیخوابی)
- گوش به زنگ بودن
نشانه‌های فیزیکی اضطراب
مهم‌ترین نشانه فیزیکی اضطراب تپش قلب است اما در صورت ادامه‌دار شدن آن علائم فیزیکی دیگری نیز می‌تواند به وجود بیاید:
- عرق کردن دست و پا
- لکنت زبان
- تنگی نفس
- رنگ پریدگی
- انقباض ماهیچه‌ها
- احساس درد در قفسه سینه
- فشار خون بالا
- سردرد ناگهانی
رایج‌ترین عواملی که اضطراب به وجود می‌آورد
ضعیف شدن جدی سیستم ایمنی
وجود اضطراب و استرس مزمن به شدت باعث کاهش سیستم ایمنی بدن می‌شود. از طرفی ضعف سیستم ایمنی هم باعث می‌شود تا بدن در برابر بیماری‌های مختلف از آنفولانزا گرفته تا سرطان ضعیف شود.
مشکلات گوارشی
اختلال اضطراب، موجب تحریک سیستم گوارشی می‌شود. همچنین منجر به ایجاد اختلال در تولید برخی هورمون‌های عصبی که میانجی بین مغز، اعصاب و دستگاه گوارش هستند، می‌شود. در نتیجه امکان ابتلای فرد به بیماری‌های معده و روده از جمله زخم معده افزایش می‌یابد.
افسردگی
اضطراب، افسردگی و خشم سه ضلع یک مثلث از پا درآورنده هستند. بروز هر کدام از این سه بدین معنی است که بقیه نشانه‌ها هم در شما وجود دارند. خشم ناشی از اضطراب شدید می‌تواند به روابط شما آسیب جدی بزند. بنابراین از بین بردن آن یکی از بایدهای زندگی شما خواهد بود. اما خوبی وابسته بودن این علائم به هم در این است که اگر شما یکی از آنها را درمان کنید، بقیه نیز تا حد زیادی درمان می‌شوند.
سردردهای عصبی
یکی از علائم فیزیکی اضطراب شدید و طولانی مدت سردرد است. معمولا زمانی که عضلات ناحیه فوقانی پشت سر و گردن شما تحت فشار هستند، دچار سردردهای تنشی می‌شوید. اضطراب همچنین می‌تواند منجر به سردردهای میگرنی شدید شود.
مشکلات اشتها و افزایش وزن
اضطراب معمولا موجب پرخوری می‌شود. هنگامی که اضطراب و استرس افزایش پیدا می‌کند، هورمون کورتیزول بیشتری در بدن ترشح می‌شود. این هورمون میل شما را به غذاهای ناسالم و سرشار از قند و چربی افزایش می‌دهد. از سوی دیگر نیز با افزایش استرس میزان سوخت و ساز بدن کاهش می‌یابد. همین امر نیز باعث می‌شود که چربی بیشتری در بدن شما انباشته شود.
انواع اختلالات اضطرابی
بر اساس پنجمین ویراست راهنمای تشخیصی و آماری بیماری‌های روانی (DSM) اختلالات اضطرابی شامل موارد زیر است:
- اختلال اضطراب جدایی: ترس از دوری از خانه یا عزیزان
- موتیسم (لالی) انتخابی: ناتوانی مستمر در تکلم در موقعیت‌های اجتماعی خاص که در آنها انتظار تکلم می‌رود
- فوبیای خاص: ترس بیش از حد از یک شی، موقعیت یا فعالیت خاص
- اضطراب اجتماعی: ترس شدید از قضاوت توسط دیگران در موقعیت‌های اجتماعی
- اختلال هراس: تجربه حملات وحشت مکرر در زمان‌های غیرمنتظره. یک فرد مبتلا به اختلال وحشت ممکن است از ترس حمله وحشت بعدی زندگی کند.
- اختلال اضطراب منتشر (فراگیر): اضطراب و تشویش مفرط در اکثر اوقات به مدتی بیش از شش ماه با احساس عصبانیت خستگی تحریک‌پذیری تحریک شدن و اختلال خواب
- اختلال اضطراب ناشی از داروها و مواد: مصرف مواد یا داروی خاصی منجر به اضطراب شده
- اضطراب ناشی از یک اختلال طبی دیگر: یک بیماری طبی و پزشکی وجود دارد که باعث اضطراب شده
درمان اضطراب
در حال حاضر روش‌های درمانی موفق و مختلفی برای مقابله با اضطراب وجود دارد. دارودرمانی، روان‌درمانی و تغییر سبک زندگی از معتبرتیرین روش‌های درمانی اضطراب هستند. روانشناسان همیار عشق در زمینه درمان اضطراب به صورت تخصصی آموزش دیده و حرفه‌ای هستند و می توانید برای درمان اضطراب خود از آنها کمک بگیرید.
دارودرمانی
داروهای مخصوص بهبود اختلال اضطراب باید از طرف پزشک تجویز شود. این داروها معمولا خاصیت ضدافسرگی دارند و نوعی آرام‌بخش محسوب می‌شوند. دوز تعیین شده، متناسب با نوع و شدت بیماری است. به هیچ عنوان بدون تجویز و تشخیص پزشک از داروهای آرام‌بخش و ضد اضطراب استفاده نکنید و اگر این داروها قبلا برای شما تجویز شده است سر خود آن را قطع نکنید یا دوزش را تغییر ندهید.
روان‌درمانی
مهم‌ترین شیوه درمان اضطراب روان درمانی است. رویکردهای مختلفی از جمله درمان شناختی رفتاری، طرحواره درمانی، روانپویشی، درمان وابسته بر پذیرش و تعهد و … همه و همه به درمان اضطراب کمک می‌کند. روانشناسان همیار عشق در این زمینه آموزش دیده و حرفه‌ای هستند و می‌توانند تا درمان کامل اضطراب در کنارتان باشند.
تغییر سبک زندگی
نحوه سبک زندگی در پیشرفت و به وجود آمدن اضطراب نقش مهمی ایفا می‌کند. مصرف الکل، غذاهای ناسالم مانند غذاهای چرب و نیمه‌آماده، اضافه وزن و عدم تحرک از عوامل اصلی ایجاد اضطراب به شمار می‌روند. بنابراین تغییر این عادات به درمان شما کمک شایانی می‌کند.
جلسات مشاوره اضطراب در همیار عشق به چه صورتی هست؟
در جلسات مشاوره اضطراب، قبل از هر چیزی نشانه‌های اضطراب و مدت زمان وجود این نشانه‌ها را در فرد بررسی می‌کند. سپس مشاور تاریخچه فردی مراجع را بررسی می‌کند برای مثال پدر یا مادر او دچار اختلال اضطراب بوده‌اند یا خیر، در دوران مدرسه میزان اضطراب فرد چطور بوده و… مشاور با بررسی این اطلاعات ریشه اضطراب را در فرد شناسایی می‌کند و مراجع را نسبت به دلیل و زمینه این اضطراب آگاه می‌کند و سپس بسته به نوع اضطراب فرد پلن درمانی برای او در نظر می‌گیرد.
برای درمان اضطراب به چند جلسه مشاوره نیاز دارم؟
معمولا درمان اختلال اضطراب بسته به نظر روانشناس ۶ الی ۱۲ جلسه طول می‌کشد و مدت زمان هر جلسه ۴۵ الی ۶۰ دقیقه می‌باشد. در هر جلسه مشاوره یک سری تکلیف برای مراجع در نظر می‌گیرد و با توجه به برنامه‌ریزی درمانی‌اش زمان جلسه بعد را نیز به مراجع اطلاع می‌دهد.
آیا میتونم بصورت تلفنی هم مشاوره اضطراب بگیرم؟
بله. برای درمان اضطراب می‌توانید از خدمات مشاوره تلفنی همیار عشق استفاده کنید. با استفاده از مشاوره تلفنی، شما می‌توانید با صرف زمان و هزینه کمتر، با بهترین مشاورها جلسه مشاوره داشته باشید. مزیت ویژه مشاوره تلفنی برای درمان اضطراب این است که مراجع زمانی که به شدت مضطرب و نگران است و نیاز به صحبت فوری با مشاور خود دارد، می‌تواند به راحتی و در اسرع وقت با او ارتباط برقرار کند.
مشاور من برای درمان اضطرابم چه کسی هست؟
مشاوران همیار عشق فارغ التحصیل رشته روانشناسی در مقطع دکتری و کارشناسی ارشد از دانشگاه‌های معتبر ایران هستند و در زمینه درمان استرس و اضطراب کارگاه‌ها و دوره‌های تخصصی گذرانده‌اند. برای آشنایی بیشتر با مشاوران همیار عشق لطفا صفحه “معرفی مشاورین همیار عشق” را مطالعه کنید.← معرفی مشاوران همیار عشق
مراقبه و خودآگاهی
تمرین‌های مراقبه و خودآگاهی به شما کمک می‌کند تا تنش‌های ذهنی خود را کاهش داده و جسم و روان خود را آرام کنید. تمرین‌های خودآگاهی راهکاری مفید و موثر برای تمرین حضور در لحظه حال هستند؛ زیرا یکی از دلایل مهم ایجاد اضطراب، فکر و نگرانی درباره اتفاق‌های گذشته و آینده است.
سخن پایانی
اضطراب یکی از هیجانات طبیعی در انسان‌ها است. اضطراب با استرس و ترس فرق می‌کند و نشانه‌های متفاوتی دارد. برای درمان اضطراب، از مشاوره (روان درمانی، طرحواره درمانی یا درمان شناختی رفتاری) استفاده می‌شود. در موارد شدیدتر ممکن است روان پزشک برای مراجعه‌کننده داروی ضداضطراب نیز تجویز کند. همچنین تمرینات مراقبه ذهنی، سبک تغذیه سالم، داشتن تحرک بدنی و در کل تغییر سبک زندگی، می‌تواند باعث کاهش و درمان اضطراب شود. اگر نشانه‌های اضطراب را دارید، می‌توانید برای درمان، از مشاوران همیار عشق کمک بگیرید.
پرسش و پاسخ کوتاه