آیا تا به حال برایتان اتفاق افتاده است در روابطی قرار بگیرید که نه ‏تنها از بودن در آن لذت نبرده ‏اید، بلکه از نظر عاطفی، احساس خستگی و پریشانی داشته و با این وجود باز هم نتوانید آن رابطه را ترک کنید؟ برخی از افراد آگاهانه یا ناآگاهانه، فرد مقابلشان را مورد سوءاستفاده عاطفی قرار می‏دهند، اما به ‏قدری با مهارت این کار را انجام می‏دهند که فرد مقابل نمی‏ تواند شکایتی بکند چون هیچ مدرک محکمی برای احساس پریشانیش ندارد و یا اگر هم حرفی بزند، به ایرادگیر و حساس‏ بودن و … متهم می‏شود.

این سوءاستفاده کنندگان عاطفی چه ویژگی‏هایی دارند؟

1. مدام شما را مورد قضاوت قرار می‏دهند.
2. به طور ناگهانی ارتباطش را با شما قطع می‏کند.
3. به شما حس گناه القا می‏کند.
4. مظلوم نمایی می‏کند.
5. شما را مداوم تحقیر می‏کند.
6. هیچ وقت نمی‏توانید به آن‏ها تکیه کنید.
7. زیر حرف‏هایشان می‏زنند.
8. از حرف‏هایتان علیه خود شما استفاده می‏کنند.

مدام شما را مورد قضاوت قرار می‏دهند.

مهم نیست چقدر سعی کنید به ظاهرتان برسید، یا کارهایتان را درست انجام دهید، همیشه یک جای کار ایراد دارد. انگار تنها وظیفه او در دنیا این است که شما را اصلاح کند. این مساله که شما دائم نگران کامل نبودن باشید و همیشه سعی کنید او راضی نگه دارید (که البته هیچ‏وقت هم این اتفاق نمی‏افتد)، بسیار طاقت فرساست. به ‏علاوه، شما خودتان نمی‏توانید به این رفتار او انتقادی وارد کنید، چون او با مهارت بلد است این مساله را به خودتان برگرداند و در شما احساس عذاب وجدان ایجاد کند.

به طور ناگهانی ارتباطش را با شما قطع می‏کند.

آیا تا به حال شده فردی که با او در رابطه هستید برای مدتی هیچ تماسی با شما نداشته باشد، مثلا، مسیج‏ هایتان را جواب ندهد، به قراری که از قبل داشته ‏اید نیاید و … . اگر مشابه این رفتارها را در فرد مقابلتان زیاد دیدید، بدانید که با یک سوءاستفاده‏گر عاطفی طرف هستید. این رفتارها شما را در یک حالت شک و بلاتکلیفی قرار می‏دهد و باعث می‏شود دائم سعی کنید با فرد مقابل تماس بگیرید. این تشنگی شما به ارتباط، برای فرد سوءاستفاده‏گر بسیار جذاب و راضی‏ کننده است.

به شما حس گناه القا می‏کند.

رفتارها و حرف‏ های او به ‏گونه‏ ای است که شما همیشه احساس می‏کنید عامل تمام مصیبت‏ ها و مشکلاتش هستید. او اینکار را خیلی بی‏ سر و صدا و آرام انجام می‏دهد به طوری که اگر از شما سوال شود چه چیزی باعث شده همچین احساسی داشته باشید، حتی نتوانید یک مثال واضح از حرف‏های او به یاد بیاورید؛ با این وجود دائما احساس گناه و عذاب‏ وجدان دارید.

مظلوم نمایی می‏کند.

گاهی پیش می‏آید که شما طاقتتان تمام می‏شود و در مورد رفتارهایش با او صحبت می‏کنید؛ یکی از اقداماتی که او در این موقعیت‏ ها انجام می‏دهد، خود را به ندانستن زدن و مظلوم ‏نمایی است. مثلا با وجود اینکه کاملا آزاردهنده بودن آن مشخص است، به شما می‏گوید که خبر نداشته این مساله اینقدر شما را ناراحت کند و به جای معذرت‏ خواهی سعی می‏کند رفتار خود را توجیه کند. البته این پایان ماجرا نیست، چون او باز هم این کار را انجام می‏دهد.

شما را مداوم تحقیر می‏کند.

شما هیچ‏گاه اجازه ندارید در مورد موضوعاتی که به هر دوی شما مربوط می‏شود نظر بدهید. مثلا فرض کنید بخواهید یک میز برای خانه تهیه کنید، احتمالا اگر انتخاب مشابه او نداشته باشید به شما خواهد گفت که: «انتظار ندارم متوجه بشی، به هر حال درک اینکه چرا این میز خوبه برات سخته!». این جملات بارها تکرار می‏شوند و اعتماد به نفستان را کم و کم‏تر می‏کند.

هیچ وقت نمی‏توانید به آن‏ها تکیه کنید.

در روابط عاطفی شما نیاز دارید که در صورت نیاز به فرد مقابلتان تکیه کنید، در مورد مشکلاتتان با او صحبت کنید، از او نظر بخواهید و به طور کلی، از او آرامش بگیرید. ولی فرد سوءاستفاده‏ گر نه‏ تنها به شما آرامش نمی‏دهد، بلکه خودش باری می‏شود بر مشکلاتی که داشتید. مثلا می‏گوید: «حقت بود، باید حواست را بیشتر جمع می‏کردی» یا «تو همیشه اینطوری هستی، ببین مشکل از خودته».

زیر حرف‏هایشان می‏زنند.

این افراد معمولا در موقعیت‏های مختلف حرف‏هایشان را عوض می‏کنند و یا به طور کلی منکر می‏‏شوند که اصلا چیزی به شما گفته‏اند. در ارتباط با این افراد احتمالا با این جمله زیاد مواجه شده‏اید که: «من کی گفتم؟» یا «منظورم اینی نبود که تو فهمیدی؟». این حرف‏ها باعث می‏شود که فرد مقابل در ارتباط همیشه در یک حالت تردید به سر ببرد و احساس استیصال کند.

از حرف‏هایتان علیه خود شما استفاده می‏کنند.

خدا نکند شما یکبار در مورد موضوعی با او درد و دل کرده باشید، حالا همیشه این حرف شما چماغی در دستان فرد سوءاستفاده‏ گر عاطفی است تا در مواقع لازم شما را خلع سلاح کند. فرض کنید یکبار به او گفته باشید که بچگی خوبی نداشتید، این مساله باعث می‏شود هر بار که مشکلی پیش بیاید، این موضوع را مطرح کند و گناه را همیشه به گردن شما و مشکلات بچگیتان بیاندازد.

راه‏های مقابله با سوءاستفاده عاطفی

1. مشخص کردن نقش فرد سوءاستفاده ‏گر عاطفی در زندگی
2. فاصله گرفتن از او
3. افزایش اعتماد به ‏نفس
4. یادگیری «نه» گفتن قاطعانه
5. مقصر ندانستن خود
6. منفعل نبودن
7. توجه به خود
8. کمک گرفتن از روانشناس

مشخص کردن نقش فرد سوءاستفاده‏گر عاطفی در زندگی

یکی از مهم‏ترین اقدامات در مورد فرد سوءاستفاده‏ گر، دوری کردن از او است. اما اگر آن فرد نقش پررنگی در زندگی شما داشته باشد، مثلا پدر، مادر، همسر و …، دوری از او به سادگی امکان‏پذیر نیست. به همین دلیل توصیه می‏شود ابتدا درجه و اهمیت نقش آن فرد را در زندگی خود مشخص کنید.

فاصله گرفتن از او

فاصله گرفتن از فرد سوءاستفاده‏ گر عاطفی، به معنای حذف کامل او از زندگی نیست؛ بلکه به این معناست که سعی کنید در جنبه ‏هایی از زندگیتان که فکر می‏کنید تاثیر منفی بیشتری می‏گذارد، فاصله گرفته و ارتباطتان را بیشتر در حوزه‏های خنثی و کمتر آزاردهنده ادامه دهید.

افزایش اعتماد به‏ نفس

همانطور که گفته شد، یکی از عوارض مورد سوءاستفاده عاطفی قرار گرفتن، کاهش یا از بین رفتن اعتماد به ‏نفس است؛ به همین دلیل کار کردن بر روی این مساله، یکی از مهم‏ترین اقدامات برای رهایی از این شرایط است. برای اینکار سعی کنید با کمک گرفتن از کتاب‏های علمی در این حوزه و روانشناس متخصص، اعتماد به‏نفس خود را افزایش دهید.

یادگیری «نه» گفتن قاطعانه

شما حالا با ویژگی‏های سوءاستفاده عاطفی آشنا شدید و دیگر مانند قبل در شک و دودلی به سر نمی‏برید که آیا اشتباه می‏کنید یا نه. لازم به جنگ نیست، فقط یادبگیرید چطور از حقوق انسانی خود دفاع کنید. اما چطور؟ برای شروع تمرین کنید در زمان لازم از یک «نه» قاطع ولی با آرامش استفاده کنید و پای عقیده ‏تان بایستید.

مقصر ندانستن خود

فرد سوءاستفاده ‏گر مدام علاقه دارد نقاط ضعفتان را بزرگ کرده و شما را به خاطرشان تحقیر کند. به خاطر داشته باشید، شما آنچه که او می‏گوید نیستید. لازم نیست برای تمام مشکلات و اتفاقاتی که برایتان افتاده خود را مقصر بدانید؛ سعی کنید خود واقعیتان را بشناسید، (با همه نقاط قوت و ضعفتان.)

منفعل نبودن

به خاطر داشته باشید اگر خودتان نخواهید، هیچ نیرو و فردی در دنیا نمی‏تواند به شما کمک کند. برای مقابله با این شرایط باید تلاش کنید؛ اگر لازم است از خانواده یا دوستانتان کمک بگیرید. بدون سعی و خواست شما، هیچ چیزی تغییر نخواهد کرد.

توجه به خود

شما احتمالا تا به اینجا از رابطه خود آسیب ‏هایی دیده‏اید. وقت آن رسیده که کمی برای خود وقت بگذارید و شادی را وارد زندگی خود کنید. روابط دوستانه خود را افزایش دهید، برای خود برنامه‏ های تفریحی بچینید و … .  به طور کلی از هر آنچه که به شما لذت می‏دهد استفاده کنید تا هر روز حداقل برای دقایقی حال خوب را تجربه کنید.

کمک گرفتن از روانشناس

اگر مدت طولانی با فرد سوءاستفاده‏گر در ارتباط هستید یا نقش او به قدری در زندگی شما زیاد است که امکان فاصله‏ گرفتن وجود ندارد، حتما از یک روانشناس متخصص مشورت بگیرید تا با توجه به شرایطی که در آن قرار دارید شما را راهنمایی کند.