جدا خواباندن کودک، مسئله مهمی است. اگر شما به دلیل نگرانی از اینکه ممکن است در نبود شما اتفاقی برای فرزندتان بیفتد، فرزندتان را در کنار خود بخوابانید، او هرچقدر بزرگ شود، به این شرایط عادت میکند و به سختی خواهید توانست او را به اتاق خودش بفرستید تا آنجا بدون حضور شما بخوابد. بنابراین اگر از دوران کودکی به او یاد بدهید که بتواند به تنهایی در اتاق خود بخوابد، بهتر است.

در این مقاله به شما آموزش میدهیم که چه کارهایی باید انجام دهید تا کودک‌تان بتواند در اتاق خودش در کمال آرامش بخوابد. همچنین در این مقاله توضیح میدهیم که چرا بعضی از کودکان با جدا خوابیدن مشکل دارند و نمیتوانند بدون حضور والدین بخوابند.

از چه سنی به بعد باید کودک را جدا از والدین خواباند؟

قبل از دو یا سه سالگی والدین میتوانند همراه کودک خود در یک اتاق اما در تخت خواب‌های جداگانه بخوابند اما از سن دو یا سه سالگی به بعد که کودک می‌تواند حرف بزند و قدم بردارد، باید کم کم والدین به کودک آموزش دهند تنها خوابیدن را یاد بگیرد و به فضای اتاق خود عادت کند. این کار، با تمرین و تکرار و با استفاده از راهکارهایی که در این مقاله توضیح خواهیم داد، انجام میشود.

چرا باید کودک را جدا بخوابانیم؟

ممکن است بعضی از افراد به اشتباه بگویند که اگر کودک در کنار والدینش بخوابد، احساس اطمینان خاطر بیشتری خواهد کرد، خواب راحت‌تری خواهد داشت و ترس و دلهره در او ایجاد نخواهد شد اما این تصور اشتباه است. کودک باید از دوران کودکی استقلال را یاد بگیرد. جدا خواباندن کودک به او حریم خصوصی و استقلال را آموزش میدهد و وابستگی‌های افراطی را کم میکند. کودک باید یاد بگیرد که بتواند بر ترس‌هایش غلبه کند، بتواند دلهره و اضطرابش را مدیریت کند، به فضای اتاقش عادت کند و به تنهایی به خواب برود.

دلایل جدا نخوابیدن کودک

اضطراب جدایی

اضطراب جدایی، در نوزادان و کودکان بسیار رایج است. نوزادان معمولا از 4 یا 5 ماهگی به مرحله دوام یا پایداری شئ میرسند یعنی متوجه میشوند که شئ یا شخصی که مدام در کنار آنها بود، اکنون نیست و ممکن است این موضوع آنها را ناآرام و آشفته کند. به همین دلیل اگر نوزاد جدا را بخوابانید و از او دور شوید، او گریه میکند تا زمانی که شما برگردید و او را در آغوش بگیرید. اگر وقت خوابیدن نوزاد باشد یا نوزاد گرسنه یا بیمار باشد ممکن است اضطراب جدایی و ناآرامی‌ها بیشتر و شدیدتر میشوند. در بسیاری از کودکان نوپا بعد از 4 یا 5 ماهگی، اضطراب جدایی رفع میشود.

چگونه اضطراب جدایی را کمتر کنیم؟

1) سعی کنید قبل از خداحافظی از کودک، به او محبت و توجه زیادی بکنید، چند دقیقه در کنارش بنشینید، او را در آغوش بگیرید و ببوسید. برای کودک یک عروسک یا بالش کوچک تهیه کنید و زمانی که از او جدا میشوید، آن عروسک یا بالش را به کودک بدهید تا در آغوش بگیرد.

2) برای کودک توضیح دهید که الآن وقت خواب است و تا چند ساعت دیگر وقتی صبح شد، شما برمی‌گردید. اگر برای کودک توضیح دهید، او مطمئن خواهد شد که شما برمی‌گردید و جدایی و دوری‌تان همیشگی یا طولانی مدت نیست، بنابراین از اضطرابش کم میشود.

3) اگر قرار است به سفر کاری بروید، به جای اینکه بگویید:«من سه روز دیگر برمی‌گردم.»، بگویید:«سه شب بخوابی، من برمی‌گردم.»

4) در طول روز تمرین کنید. در طول روز که همراه کودک در اتاق مشغول بازی هستید، گاهی از اتاق بیرون بیایید و او را تنها بگذارید تا به تنهایی و دور شدن از شما کم کم عادت کند. اما قبل از ترک اتاق برایش توضیح دهید که:«من برم غذا رو آماده کنم. زود میام.»

5) به قول‌تان عمل کنید. اگر میگویید «زود میام»، یا «چند دقیقه بعد میام» واقعا به قول‌تان عمل کنید و زود پیش کودک بروید. اگر دوری از شما به جای چند دقیقه، چند ساعت طول بکشد، کودک نگران و مضطرب میشود.

6) آخر هفته‌ها اجازه دهید شخص قابل اعتماد دیگری مثلا مادربزرگ یا خاله، به مدت یک یا دو ساعت از کودک شما مراقبت کنند تا کودک دوری از شما را یاد بگیرد و بتواند با شخص قابل اعتماد دیگری هم وقت بگذراند.

وابستگی مادر

برخی از مادران به دلیل وابستگی افراطی به فرزند و نگرانی‌هایشان، به سختی قبول میکنند از فرزندشان جدا شوند. حتی جدایی‌های کوتاه مدت چند دقیقه‌ای به قصد خرید یا بیرون رفتن با همسر بدون فرزند هم برایشان سخت است. این مادران به شخص دیگری اطمینان نمیکنند و همیشه میخواهند فقط خودشان از فرزندشان مراقبت کنند.

این موضوع باعث میشود مادر نتواند به موقع محل خواب کودکش را از خود دور کند، بنابراین به تدریج کودک نیز به مادر بیشتر وابسته میشود و هرچقدر بزرگ‌تر شود، جدایی برایش سخت‌تر خواهد بود. درنتیجه کودک ممکن است در آینده به سختی به مهد و مدرسه برود و مدام بخواهد در کنار مادر باشد.

اگر نمی‌دانید به چه طریقی با این وابستگی خود کنار بیایید، روانشناس کودک و نوجوان به شما کمک می‌کند تا ابتدا دلیل این وابستگی را متوجه شوید و سپس با توجه به شرایط شما، راه حل‌های مختلفی را به شما ارائه خواهد داد.

چگونه کودک را جدا بخوابانم؟

برای اینکه کودک بتواند از شما جدا بخوابد میتوانید این چند راهکار را انجام دهید تا کودک هنگام جدایی از شما، کمتر ناآرامی کند و بتواند خوب بخوابد.

آرام آرام شروع کنید

لازم نیست کودک خود را به یک باره تنها بگذارید و بگویید که از این به بعد باید تنها بخوابد. بهتر است آرام آرام شروع کنید. یک یا دو روز در هفته را مشخص کنید و در آن روزها، کودک‌تان را جدا در اتاق خودش بخوابانید. کم کم زمانی که کودک به این شرایط عادت کرد، روزها را بیشتر کنید. در نهایت خواهید دید که فرزندتان به تخت و اتاق خودش عادت خواهد کرد و خودش از شما میخواهد که تنها بخوابد.

در اتاق یکسان اما در جای متفاوت بخوابید

اگر کودک‌تان نسبت به جدا خوابیدن مقاومت زیادی نشان میدهد، میتوانید به مدت چند روز در اتاق یکسان اما در جاهای متفاوت بخوابید. مثلا فرزندتان را روی تخت خودش بخوابانید اما خودتان روز زمین بخوابید.

قبل از خواب مراحل خاصی را طی کنید

به فرزندتان آموزش دهید که قبل از خواب باید مراحل خاصی را طی کند. اول مسواک بزند، موهایش را شانه کند، لباس‌هایش را بپوشد، چراغ مخصوص خواب را روشن کند و بعد بخوابد.

ثابت کنید که در کنار فرزندتان حضور دارید

اگر فرزندتان نسبت به تنها خوابیدن مقاومت نشان میدهد و به شما وابسته است، بهتر است قبل از اینکه به خواب برود به او توجه و محبت کنید، موهایش را نوازش کنید، در کنارش بنشینید و داستان بخوانید. حتی میتوانید ژاکت یا پتوی خود را به کودک بدهید چون زمانی که کودک احساس کند که شما در کنارش هستید، بیشتر احساس امنیت و آرامش خواهد کرد.

قاطع باشید

اگر فرزندتان به اتاق شما آمد و گفت که ترسیده، خواب بدی دیده و میخواهد در کنار شما بخوابد، اشکالی ندارد اما قاطع باشید و اجازه ندهید هر روز به بهانه‌ای این کار را تکرار کند. اگر میبینید همیشه این اتفاق تکرار میشود، فرزندتان را در آغوش بگیرید و ببوسید، با لحن صدای ملایم و آرام به او دلگرمی بدهید، بعد او را به اتاق خودش ببرید تا بخوابد. میتوانید چند دقیقه در کنار او بنشینید تا به خواب برود. مهم این است که فرزندتان عادت کند در هر شرایطی باید در اتاق خودش بخوابد.

به کودک‌تان پاداش بدهید

زمانی که فرزندتان موفق شد چند شب به تنهایی بخوابد، به عنوان پاداش، برایش ناهار یا شامی که دوست دارد را درست کنید یا یک عروسک هدیه بخرید. تاکید کنید که این ناهار یا شام خاص یا این عروسک که برایش خریدید، پاداشی است برای تنها خوابیدن او اما پاداش دادن را بیش از حد تکرار نکنید. این کار را فقط در یک یا دو روز اولی که فرزندتان موفق شد تنها بخوابد، انجام دهید.

وسایلی که خواب کودک را مختل میکنند را از اتاقش خارج کنید

برای استفاده از تلویزیون، موبایل یا تبلت برای کودک خود محدودیت زمانی تعیین کنید. قبل از خواب اجازه ندهید کودک‌تان با وسایل الکترونیکی بازی کنند یا کارتون ببینند چون این وسایل، باعث بیدار و فعال نگه داشتن مغز و ایجاد اختلال در خواب کودک میشوند. قبل از خواب، کارهای آرامش‌بخشی مثل پخش کردن موسیقی ملایم، کتاب خواندن و… همراه کودک خود انجام دهید تا مغز او آماده خواب شود. حتما قبل از خواب، هرگونه وسایل الکترونیکی را از اتاق او خارج کنید.

با تهدید و زورگویی فرزندتان را جدا نخوابانید

هرگز از زورگویی و تهدید برای جدا خواباندن کودک استفاده نکنید. کودک نباید احساس بدی نسبت به خوابیدن داشته باشد چون ممکن است اثرات آن تا بزرگسالی ادامه داشته باشد و باعث شود او نتواند خواب باکیفیتی داشته باشد یا دچار بی‌خوابی شود.

فرزندم بیشتر از 3 سال سن دارد اما هنوز جدا نمیخوابد، چه کار کنم؟

اگر فرزندتان بزرگ شده اما هنوز به هر دلیلی جدا نمیخوابد یا شما شرایط لازم را ایجاد نکرده‌اید تا او جدا بخوابد، میتوانید از طریق راهکارهای زیر، عادت جدا خوابیدن را در فرزندتان ایجاد کنید:

1) تختش را از تخت خودتان دور کنید و مدتی همین رویه را ادامه دهید تا فرزندتان به فاصله گرفتن از شما عادت کند.

2) بعد از چند روز یا یک هفته، زمانی که دیدید فرزندتان به دور شدن از شما عادت کرده، او را به اتاق خودش ببرید تا آنجا بخوابد. اگر لازم بود، چند دقیقه پیشش بنشینید تا به خواب برود و بعد اتاق را ترک کنید.

3) وقتی که فرزندتان موفق شد به تنهایی بخوابد، صبح روز بعد به او پاداش بدهید. پاداش میتواند یک کتاب داستان باشد یا مداد رنگی و دفتر نقاشی یا صبحانه مفصل با خوراکی‌های مورد علاقه‌اش.