معتادان غالباً رفتارهای ناپسند خود را اختیاری و بخشی از سبک زندگی منتخب خود می‌دانند. اما همسر فرد معتاد متوجه می‌شود که این رفتارهای اعتیادآور جوانب دیگر زندگی و روابط زناشویی را نیز تحت‌الشعاع قرار داده است. زوجی که سایه‌ی شوم اعتیاد بر زندگی‌شان مستولی شده است، گاهی اوقات فعالیت‌های لذت‌بخشی را تجربه می‌کنند و روابط‌شان ناگهان با آتش شور و اشتیاق بی‌سابقه‌ی همسر معتاد شعله‌ور می‌شود، اما این آتش به زودی به خاکستر می‌نشیند. همسر معتاد به تدریج میل و توانایی خود را برای برقراری روابط به روشی معنادار و مناسب از دست می‌دهد. اعتیاد بلایی خانمان‌سوز است که هم به فرد معتاد و هم به همسر او، حتی اگر معتاد نباشد، آسیب می‌زند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که مشاوره خانواده به ترک اعتیاد و بهبود روابط زناشویی کمک می‌کند.

هنگامی که اعتیاد وارد خانواده‌ای می‌شود لازم است همه اعضا به نوبه خود برای بیرون راندن آن از زندگی‌شان کمک کنند. مشاوران می‌توانند شما را به عنوان همسر فرد معتاد در روش برخورد و نحوه کمک رسانی به او راهنمایی کرده و سایر اعضای خانواده از جمله فرزندان را آموزش دهند تا با مراقبت از خود، روحیه تان را تا پایان این درگیری پر دردسر حفظ کرده و قوی بمانید. بنابر این برای درمان اعتیاد یک فرد تنها مراجعه به کمپ‌ها و مراکز ترک اعتیاد کافی نیست. بلکه حضور یک مشاور کاربلد در کنار خانواده نیز می‌تواند نقش مهمی در بهبود هر چه سریع‌تر اوضاع داشته باشد.

تاثیر اعتیاد بر روابط زناشویی

تاثیر اعتیاد بر روابط زناشویی به صورت چرخه‌ای از ناسازگاری‌ها و کشمکش‌ها بین زوجین تعریف می‌شود، در این چرخه سوء مصرف مواد منجر به مشاجره کلامی و بدنی می‌شود که به نوبه‌ی خود آتش عدم رضایت و اختلاف نظر درباره مصرف مواد را شعله‌ورتر می‌کند. اعتیاد به سرعت به نقطه کانونی مشاجرات زوجین تبدیل می‌شود و دیگر منابع تنش موقتاً سرکوب می‌شود. البته این منابع اختلاف در نهایت دوباره مطرح می‌شود، به ویژه اگر زوجین مشکل اعتیاد را ندیده بگیرند و از مشاوره و درمان ترک اعتیاد خودداری کنند. همسران درگیر مشکل اعتیاد با معضلات زیر نیز روبرو می‌شوند:

• مشکلات اقتصادی ناشی از هزینه‌ی تامین مواد مخدر و مشروبات الکلی
• کشمکش‌های حقوقی به دلیل رانندگی در حال مستی، سوءمصرف مواد مخدر غیرقانونی و برای دریافت حضانت فرزند
• اختلال‌های جنسی ناشی از سوءمصرف مواد مخدر یا الکل
• شرمساری یا خجالت در موقعیت‌های اجتماعی
• بی‌اعتماد شدن همسر به دلیل دروغ‌های مکرر، بدقولی‌های مداوم و انکار سوءمصرف مواد

اگر هنوز عاشق همسر معتاد خود هستید چه باید بکنید؟

زمانی که سایه شوم اعتیاد زندگی زناشویی را تیره و تار می‌کند، دیگر به سختی می‌توانید همسری را که روزی عاشق‌اش بود، بشناسید. احتمالاً همسرتان روزی فردی عاشق بوده که در زندگی حامی و پشتیبان شما بوده است، اما روح و جسم او در حال حاضر و تحت تاثیر مواد دیگر در کنار شما نیست. همسری که روزگاری صبور و مهربان بوده است، امروزه سلامت و موقعیت تمام افراد خانواده را با رفتارهای خود به خطر انداخته است. اگر با فردی ازدواج کرده‌اید که درگیر بیماری اعتیاد است، مشاورین با راهکارهایی به شما کمک می‌کنند تا برای انتخاب بین ماندن در این زندگی یا ترک آن، بهترین تصمیم را بگیرید.

اعتیاد را انکار نکنید

اعتیاد مشکلی دردناک است که نظر منفی جامعه نسبت به آن، وضعیت را بغرنج‌تر نیز می‌کند. به همین دلیل اعضاء خانواده و دوستان گاهی سعی می‌کنند که مشکل اعتیاد عزیزشان را ندیده بگیرند. گاهی اوقات وانمود کردن به خوب بودن اوضاع و دروغ گفتن به خود آسان‌تر است. اما این انکار کمکی به درمان اعتیاد نمی‌کند. بنابراین شجاع باشید و با اعتیاد روبرو شوید تا بتوانید سلامتی و آرامش زندگی خود را دوباره تحت کنترل دربیاورید و با فکری باز درباره‌ی مراحل بعدی تصمیم بگیرید.

درباره اعتیاد اطلاعات کسب کنید

فردی را که عاشقش بودید، یادتان هست؟ او هنوز هم وجود دارد و مسلماً خود او هیچ گاه نمی‌خواسته است که در چرخه اعتیاد گرفتار شود و به شما آسیب بزند. اعتیاد یک بیماری، آن هم یک بیماری خانوادگی است. زندگی کردن با اعتیاد اثری دومینویی بر زندگی خود بیمار و خانواده‌ی او دارد. برای این که بدانید باید با چه مشکلی مبارزه کنید، ابتدا لازم است که اطلاعات خود را درباره آن افزایش دهید. علاوه بر مطالعه‌ی مطالب برخط می‌توانید با مشاورین و متخصصین مجرب ترک اعتیادی مشورت کنید که همه روزه برای رهایی از منجلاب اعتیاد به خانواده‌هایی مانند شما کمک می‌کنند. صحبت کردن با مشاور تصویر روشن‌تری از روابط و وضعیت منحصر به فردتان را در اختیارتان می‌گذارد.

کسب اطلاعات درباره روابط هم‌وابسته

همان طور که گفتیم اعتیاد یک بیماری خانوادگی است و اعتیاد همسرتان به الکل یا مواد مخدر فقط خود او را درگیر نمی‌کند. شما و فرزندتان و تمام اعضاء خانواده، نیز ناخواسته به باتلاق اعتیاد کشیده می‌شوید. هرچه مدت بیشتری با فرد دچار اعتیاد فعال زندگی کنید، قدرت اعتیاد در زندگی شما بیشتر می‌شود. برای مثال احتمالاً در حال حاضر با طیف وسیعی از احساسات ناسالم دست و پنجه نرم می‌کنید، وقتی همسرتان دیر تماس می‌گیرد یا دیر به خانه می‌آید، دچار حمله عصبی می‌شوید، وقتی می‌بینید که همسرتان دوباره به مصرف مواد روی آورده‌ است، به شدت خشمگین می‌شوید و نسبت به تمام حرکات او وسواس پیدا می‌کنید. متاسفانه زمانی که زندگی‌تان حول فرد دیگری متمرکز می‌شود، نمی‌توانید بر اهداف یا زندگی خودتان تمرکز کنید. افرادی که به بیماران معتاد عشق می‌ورزند، غالباً خود را درگیر اختلال هم‌وابستگی می‌کنند. چنانچه درباره این اختلال بیشتر بدانید، می‌توانید تغییرات تدریجی را برای کمک به خود و در نتیجه همسرتان ایجاد کنید.

برقراری ارتباط با گروه‌های حمایتی

افزایش قوا برای مبارزه با اعتیاد ضروری است. شاید حس کنید که در این موقعیت پیچیده کاملاً تنها هستید، اما باید بدانید که افراد بسیاری مانند شما با همین مشکلات آزاردهنده دست به گریبان‌اند. با پیوستن به گروه‌های حمایتی می‌توانید از راهنمایی و پشتیبانی آن‌ها برخوردار شوید و با افرادی در وضعیت مشابه آشنا شوید.

حد تحمل خود را مشخص کنید

اگر همسرتان از شروع کردن درمان ترک اعتیاد سرباز بزند، عوارض مخرب اعتیاد نیز همچنان ادامه خواهد داشت. شرایط و مشکلات هر فرد مختص خود اوست و فقط خود شما به درستی از وضعیت‌تان آگاهی دارید، به همین دلیل فقط خودتان می‌توانید برای جدایی تصمیم بگیرید. آخرین حد تحمل خود، از قبیل مشکلات مالی، سوء استفاده جسمی یا کلامی را مشخص کنید. گذشتن از این حد می‌تواند کاسه‌ی صبر شما را لبریز کند و کار را به جایی بکشاند که دیگر امیدی به نجات زندگی نداشته باشید. در بسیاری از موارد همسران برای ترک اعتیاد و نجات زندگی خود اقدام می‌کنند و هرگز تا این مرحله پیش نمی‌روند.

از خود مراقبت کنید

در سراسر جهان فقط یک نفر را می‌توانید، تغییر دهید و آن یک نفر خودتان هستید. در کشاکش زندگی با همسر معتاد، مراقبت از خودتان را فراموش نکنید. تکنیک‌های مراقبت از خود به شما کمک می‌کند که بر خودتان متمرکز شوید و به اعمال، سلامتی و رفتارهای خود بپردازید. مراقبت از خود قدرتی به شما می‌دهد که هرگز فکر نمی‌کردید درون شما وجود داشته باشد.

بدون سوق دادن همسرتان به سمت مصرف مواد، از او پشتیبانی کنید

حمایت کردن از همسر معتاد انرژی جسمی و سلامت عاطفی شما را به یغما می‌برد. به علاوه نیازهای بقیه‌ی اعضاء خانواده، مانند فرزندان و والدین مسن، و تعهدات شغلی و اجتماعی نیز به این فشار اضافه می‌شود.

رفتارهای توانمندکننده

توانمندسازی زمانی رخ می‌دهد که همسر نگران، معمولاً ناآگاهانه به همسر خود اجازه می‌دهد که بدون روبرو شدن با عواقب ناخوشایند، همچنان به مصرف مشروبات و مواد ادامه دهد. نمونه‌هایی از رفتار توانمندکننده عبارت است از:

• بهانه آوردن برای غیبت همسری که به دلیل مستی و یا نشئگی یا خماری نتوانسته است در مهمانی‌های خانوادگی شرکت کند.
• همسر نگران تمام تمام هزینه‌ها و صورت حساب‌های شریک معتاد خود را پرداخت می‌کند تا او مجبور به دزدیدن پول برای تهیه مواد نباشد.
• زمانی که شوهر معتاد دچار علائم خماری یا مستی شده است، مادر این حال بد را با بهانه‌هایی مانند مریضی و سرماخوردگی برای فرزندان توجیه می‌کند.

چطور می‌توانید متوجه شوید که آیا حمایت موثری از همسر خود به عمل می‌آورید یا او را به سمت مصرف مواد سوق می‌دهید؟

اگر به خاطر همسر معتادتان دروغ می‌گویید، بهانه می‌آورید یا مدام در حال توجیه کردن هستید تا مشکل اعتیاد او فاش نشود، احتمالاً به جای حمایت از او، دارید مصرف مواد را برای او آسان‌تر می‌کنید. رفتار توانمندکننده علامت خطر هم‌وابستگی است، هم‌وابستگی نوعی رفتار اعتیادآور است که در آن یکی از زوجین به مشکل همسر خود به عنوان هدف در زندگی نگاه می‌کند و کنار آمدن با آن را مایه‌ی ارزش و قدرت خود می‌داند. هم‌وابستگی معنای خود را در تلاش برای نجات دادن همسر معتاد از دست می‌دهد، بااین حال زمانی که بیمار به کنار گذاشتن مواد نزدیک می‌شود، ممکن است هم‌وابستگی فرایند ترک را مختل کند تا همسری که تمام این مدت مراقب عشق خود بوده است، همچنان احساس قدرت کند و به خود ببالد.

از مشاوره خانواده کمک بگیرید

اعتیاد در گذشته مشکلی فردی قلمداد می‌شد که با متمرکز شدن بر فرد دچار مشکل سوءمصرف مواد یا الکل به بهترین وجه حل می‌شد. اما امروزه متخصصین مدل سیستم خانوادگی را به عنوان بازتابی دقیق‌تر از شیوه‌ی بروز اعتیاد مطرح می‌کنند. سوءمصرف مواد در مدل سیستم خانوادگی پی‌آمد نقص عملکرد اعضاء واحد خانواده است. به همین ترتیب موثرترین روش برای غلبه بر اعتیاد نیز با همکاری تمامی اعضاء خانواده به دست می‌آید و همگی باید برای بهبود الگوهای ارتباطی خود و تبدیل خانه به محیطی آرام‌تر و امن‌تر تلاش کنند. جلسات مشاوره به درمان کلیه‌ی اعضاء خانواده می‌پردازد تا به این ترتیب احتمال موفقیت‌آمیز بودن درمان ترک اعتیاد و پاک ماندن برای مدتی طولانی‌تر بیشتر از درمان‌هایی شود که برای درمان اختلال سوءمصرف مواد صرفاً بر درمان فردی تاکید دارند. در ادامه پنج روش مهم که مشاورین به کار می‌گیرند تا روابط خانوادگی را که به علت اعتیاد خدشه دار شده‌اند، بهبود ببخشند آورده شده است:

کمک به زوجین برای حل مشکلات عاطفی

رخدادهای تنش‌زای بسیاری در زندگی به وجود می‌آید که اعتیاد اضطراب و تنش ناشی از آن‌ها را افزایش می‌دهد. مرگ والدین و نزدیکان دیگر یکی از مشکلاتی است که زندگی زناشویی را متشنج می‌کند، چنانچه فرد درگذشته اعتیاد داشته باشد یا مواد مصرف کرده باشد، این وضعیت بغرنج‌تر می‌شود. همچنین بارداری، سقط جنین یا بچه‌دار شدن همگی به تعدیل عاطفی قابل توجهی نیاز دارد. چنانچه زوجین در روابط خود مشکل داشته باشند، فرد معتاد به رفتارهای مقابله‌ای روی می‌آورد که اعتیاد را تشدید می‌کند و همسر وی نیز شریک معتاد خود را مقصر بروز این مشکلات می‌داند و درصدد شناخت و مرتفع ساختن مشکلات برنمی‌آید. بسیاری از معتادان به اختلال‌های ذهنی هم‌زمان نیز مبتلا هستند که اضطراب عاطفی‌شان را تشدید می‌کند. مشاوره زناشویی به همسران کمک می‌کند تا مشکلات عاطفی ایجاد شده در روابط‌شان را به روشی سالم و موثر حل کنند و به این ترتیب دیگر نه معتاد برای کنار آمدن با مشکلات، به عبث در رفتار اعتیادآور خود غرق شود و نه همسر وی خود را گوشه‌گیر کند و بدون حامی و پشتیبان بداند.

 تشخیص و حل مشکلات ناشی از اعتیاد

مشاوره با مشاورین به زوج‌ها کمک می‌کند تا مشکلات ناشی از اعتیاد را تشخیص دهند و حل کنند. مشکلات حقوقی، مسائل مالی، به ویژه مشکلات مربوط به مصرف مواد مخدر، الکل و غذا، و اعتیاد جنسی در صورت احتمال ابتلا به بیماری‌های مقاربتی از جمله مشکلاتی است که در اثر اعتیاد گریبان‌گیر زوجین می‌شود. برخی زوجین درصدد انکار مشکلات خود برمی‌آیند، اما مشاور خانواده به ایشان کمک می‌کند تا مشکلاتی را که آمادگی رویارویی با آنها را دارند، برطرف و رابطه‌شان را اصلاح کنند.

ترمیم و اصلاح مشکلات تهدید کننده روابط زناشویی

بدون شک مهم ترین کاری که مشاورین در جلسات مشاوره زوجین و مشاوره خانواده‌های درگیر اعتیاد می‌توانند انجام دهند، کمک به زوج‌ها برای ترمیم آسیب‌هایی است که به رابطه وارد شده است. هرچند تشخیص دادن و تایید کردن مشکلات تهدید کننده‌ی روابط زناشویی برای زوجین دشوار است، اما همکاری زوجین برای رفع این مشکلات بیشترین تاثیر را دارد. برای مثال زوجین باید با الگوهای دروغگویی و پنهانکاری یکدیگر روبرو شوند، روابط نامشروع فعلی یا گذشته خود را اعتراف کنند و پشت سر بگذارند، برای بخشیده شدن و بخشیدن تلاش کنند و سوءمصرف مواد را ترک کنند.