حمله پانیک (Panic Attack)، هجوم ناگهانی احساس ترس و اضطراب است که واکنش‌های شدید فیزیکی را در فرد ایجاد می‌کند. حملات پانیک (وحشت زدگی) ممکن است بسیار ترسناک باشد. فرد احساس می‌کند کنترل خود را از دست داده، در حال غش کردن، حمله قلبی یا مرگ است. بسیاری از افراد در طول زندگی، گاهی در شرایط پرتنش و استرس‌آور، حمله پانیک را به صورت کوتاه مدت تجربه می‌کنند و بعد از پایان شرایط پرتنش، علائم حمله وحشت زدگی، رفع می‌شوند. اگر علائم حملات وحشت‌ زدگی، به صورت مداوم و حتی بدون دلیل واضح و آشکار اتفاق بیفتد، نشانه این است که فرد مبتلا به حملات پانیک است. تا به حال کسی به دلیل حملات پانیک کشته نشده، اما علائم آن می‌توانند کیفیت زندگی را به شدت کاهش دهند. در این مقاله، درباره علائم پانیک، دلیل ابتلا به آن، عوامل تحریک‌کننده، عوارض حملات پانیک و راه‌های درمان آن توضیح خواهیم داد.

علائم حملات پانیک

علائم حملات پانیک، معمولا چند دقیقه (حدودا 10 تا 20 دقیقه) طول می‌کشند. پس از رفع شدن علائم، ممکن است احساس خستگی و بی‌حوصلگی داشته باشید. علائم حملات وحشت زدگی، عبارت‌اند از:

• احساس خطر یا مرگ قریب‌الوقوع
• ترس از دست دادن کنترل یا مرگ
• بالا رفتن ضربان قلب
• تعریق
• لرزش بدن
• تنگی نفس یا احساس سنگینی قفسه سینه و احساس خفگی در گلو
• گرگرفتگی
• حالت تهوع
• درد قفسه سینه
• سردرد
• سرگیجه یا احساس سبکی سر
• بی‌حسی یا احساس سوزن سوزن شدن انگشتان دست و پا
• مسخ شخصیت

نکته‌ای که درباره حملات پانیک وجود دارد، این است که هرچقدر شما نگران و مضطرب باشید که نکند دوباره حملات پانیک شروع شود، علائم بیشتر و شدیدتر می‌شود. درواقع اضطراب و نگرانی، علائم را تشدید می‌کنند.

دلیل ایجاد حملات پانیک چیست؟

به صورت قطعی و دقیق مشخص نیست که چه عاملی باعث ایجاد حملات پانیک می‌شود اما عوامل زیر، در ایجاد آن دخیل هستند:

• ژنتیک: اگر در خانواده‌تان شخصی حملات پانیک را تجربه می‌کند، احتمال اینکه شما نیز این علائم را داشته باشید، زیاد است.
• استرس در جنبه‌های مختلف زندگی (مشکلات خانوادگی، مشکلات در زندگی مشترک یا رابطه عاطفی و یا مشکلات و استرس‌های شغلی)
• تغییرات و آسیب‌های مغزی

عوامل محرک و تشدیدکننده حملات پانیک

علائم اختلال وحشت، غالباً از اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می‌شود و معمولا زنان بیش از مردان مبتلا می‌شوند. عواملی که ممکن است خطر ابتلا به حملات وحشت را افزایش دهند عبارت‌اند از:

• سابقه خانوادگی (اگر در خانواده شخصی به این اختلال مبتلا باشد)
• استرس شدید (مثل مرگ عزیزان یا طلاق)
• تجاوز جنسی و جسمی
• سیگار کشیدن یا مصرف مواد مخدر

عوارض حملات پانیک درمان نشده و مزمن

اگر دچار حملات پانیک هستید، اما پیگیر درمان آن نشدید، این موضوع می‌تواند عوارض زیر را داشته باشد:

آسیب به سیستم عصبی

حملات پانیک به دنبال استرس و اضطراب شدید به وجود می‌آیند، یا حتی اگر بدون هیچ دلیل آشکاری ایجاد شوند، علائم آن بسیار ترسناک است و باعث افزایش استرس و اضطراب می‌شود. بدن انسان در شرایط پرتنش، هورمون‌هایی مثل هورمون کورتیزول و آدرنالین را ترشح می‌کند که در بلندمدت، می‌تواند باعث آسیب به سیستم عصبی شود.

آسیب به قلب

حملات پانیک، ضربان قلب را بالا می‌برد. اگر مشکلات قلبی-عروقی داشته باشید، بالا رفتن ضربان قلب ناشی از پانیک، می‌تواند مشکل قلبی-عروقی‌تان را تشدید کند.

مشکلات گوارشی

استفراغ، اسهال و سایر مشکلات گوارشی، از علائم حملات پانیک هستند. اگر حملات مرتبا تکرار شوند و درمان نشوند، با تداوم مشکلات گوارشی، آسیب به سلول‌های روده و معده می‌رسد و حتی ممکن است منجر به سندرم روده تحریک‌پذیر شود.

تضعیف سیستم ایمنی

با ترشح مداوم هورمون‌های کورتیزول و آدرنالین که به دنبال استرس و اضطراب ترشح می‌شوند، سیستم ایمنی بدن تضعیف می‌شود. در نتیجه شما مستعد ابتلا به بیماری‌های دیگر خواهید بود.

آسیب به دستگاه تنفسی

اضطراب و حملات پانیک مداوم که باعث تنگی نفس یا احساس سنگینی در قفسه سینه می‌شوند، می‌توانند آسم و سایر مشکلات تنفسی را تشدید و بدتر کنند.

مختل شدن عملکرد زندگی

معمولاً بیشترین میزان مرخصی گرفتن و ترک محل کار را افراد مبتلا به پانیک دارند. نیاز دارند همیشه کسی از اطرافیان همراه آنها باشند، چون می‌ترسند مجددا دچار حمله شوند.

سایر عوارض حملات پانیک عبارت‌اند از:

• بی‌خوابی
• سردرد
• تنش های عضلانی
• افسردگی
• دوری‌گزینی (تمایل به دوری کردن و اجتناب از حضور در اجتماع و مکان‌های مختلف، به دلیل ترس از تکرار حملات پانیک)

در زمان وقوع حملات پانیک، چه کنیم؟

تکنیک‌های زیر به شما کمک می‌کنند که در حین وقوع حملات پانیک، بتوانید علائم را کنترل کنید و کاهش دهید.

درباره حملات پانیک اطلاعات کسب کنید

داشتن اطلاعات درباره مشکلی که دارید، به شما کمک می‌کند که کمتر بترسید و نگران شوید. اگر ندانید علائمی که در هنگام استرس و اضطراب دارید، نشانه چیست و به چه دلیل است، مسلما اضطراب و نگرانی‌تان بیشتر می‌شود. برخی از افرادی که دچار حملات پانیک می‌شوند، گمان می‌کنند که دچار حمله یا سکته قلبی شدند و به شدت می‌ترسند. بنابراین هرچقدر اطلاعات و آگاهی بیشتری درباره این موضوع داشته باشید، ترس‌تان نیز کمتر خواهد شد.

از مصرف هرگونه محرک خودداری کنید

خوراکی‌ها یا نوشیدنی‌های کافئین‌دار، در صورتی مصرف زیاد، باعث افزایش ضربان قلب، فشار خون و تحریک‌پذیری فرد می‌شوند. همچنین سوءمصرف مواد یا مشروبات الکلی یا مصرف داروهای رژیمی برای لاغری، می‌توانند تحریک‌پذیری فرد را افزایش داده، و باعث افزایش تعداد و شدت حملات پانیک شوند.

تنفس‌تان را کنترل کنید

برای کاهش شدت علائم حملات پانیک، مانند تنگی نفس و سرگیجه یا احساس سبکی در سر، باید تنفس‌تان را کنترل کنید. تنفس آگاهانه با نفس‌های عمیق انجام دهید. یک دست خود را روی قفسه سینه و دست دیگر را روی قسمتی که دیافراگم قرار دارد (پایین قفسه سینه)، بذارید و تنفس شکمی را تمرین کنید. تنفس شکمی یعنی با دم و بازدم، قسمتی که دیافراگم قرار دارد (شکم) بالا و پایین می‌رود. تنفس عمیق و آهسته، علائم حملات پانیک را کاهش می‌دهد.

مدیتیشن انجام دهید

در یک اتاق با نور نسبتا کم بنشینید و تنفس شکمی را به مدت چند دقیقه انجام دهید. می‌توانید صدایی آرام‌بخش را نیز پخش کنید. صداهایی مثل صدای پرندگان، صدای آبشار و صدای باران، برای انجام مدیتیشن مناسب هستند. برای خوشبو و دل‌نشین‌تر کردن فضای اتاق، اود روشن کنید. این تمرین را هر روز به مدت چند دقیقه انجام دهید.

روابط اجتماعی‌تان را افزایش دهید

برای اینکه به ترس‌هایتان غلبه کنید، باید روابط اجتماعی‌تان را افزایش دهید و بهبود ببخشید. ارتباطات‌تان را با خانواده، دوستان، هم‌کلاسی‌ها و همکاران‌تان حفظ کنید. هرچقدر روابط اجتماعی بیشتری داشته باشید، ترس‌هایتان نیز کمتر خواهند شد، به علاوه داشتن دوستان و آشنایانی که از شما حمایت می‌کنند و در هر شرایطی در کنار شما هستند، به کاهش استرس و اضطراب کمک می‌کند.

ورزش کنید

ورزش باعث افزایش گردش خون و اکسیژن‌رسانی به اندام‌ها و ماهیچه‌ها می‌شود و استرس و اضطراب را کاهش می‌دهد. اگر امکان ورزش را ندارید، چند دقیقه پیاده‌روی نیز بسیار موثر است.

به اندازه کافی بخوابید

بی‌خوابی، باعث تشدید استرس و اضطراب و حملات پانیک می‌شود. برای اینکه روح و جسم‌تان را آرام کنید، باید هر شب حدودا 8 ساعت بخوابید.

از روانشناسان بالینی و روان پزشکان کمک بگیرید

برای درمان حملات پانیک، علاوه بر اینکه باید راهکارهای فوق را انجام دهید، بهتر است از روانشناس نیز کمک بگیرید. روانشناسان طبق شرایط و شدت حملات پانیک شما، به شما راهکارهایی را خواهند داد. همچنین برای کاهش استرس و اضطراب، روان‌پزشک برایتان داروهایی را تجویز خواهد کرد. این نکته را به خاطر داشته باشید که هرگز بدون تجویز روان‌پزشک، از داروهای کاهش استرس، اضطراب و افسردگی استفاده نکنید.