طرحواره‌ها الگوهای احساسی و فکری هستند که از دوران کودکی در فرد ایجاد می‌شوند. 18 نوع طرحواره وجود دارد که در این مقاله قصد داریم درباره طرحواره وابستگی توضیح بدهیم. افرادی که در کسب استقلال و هویت فردی خود دچار مشکل می‌شوند، ممکن است این چند طرحواره در آنها ایجاد شود: طرحواره وابستگی، خویشتن تحول نیافته، آسیب‌پذیری و شکست. در این مقاله به نشانه‌های طرحواره وابستگی، علت به وجود آمدن و راهکارهای درمانی آن می‌پردازیم.

نشانه‌های طرحواره وابستگی

• کنار آمدن با مسائل و مشکلات روزمره برای فرد دارای این طرحواره دشوار است.
• فرد به افراد دیگری نیز نیاز دارد تا زندگی‌اش را بتواند مدیریت کند.
• تصمیم‌گیری برای فرد سخت است.
• فرد فکر می‌کند عقل سالمی ندارد.
• به قضاوت‌های خود اطمینان ندارد.
• مدام از دیگران راهنمایی و کمک می‌خواهد.
• انجام دادن کارهای مهم را به تعویق می‌اندازد.
• مدام نگران است که اگر از پس کاری برنیامد، چه کار باید بکند.
• بیش از حد نگران مشکلات زندگی‌اش است.
• احساس می‌کند هیچ کنترلی روی زندگی خود ندارد.

تست طرحواره وابستگی

تست طرحواره یانگ (فرم کوتاه و فرم بلند)، معتبرترین تست برای تشخیص طرحواره‌ها است. در این تست برای هر کدام از طرحواره‌ها، پنج سوال تعیین شده است. هرچقدر  جواب‌هایتان به گزینه کاملا درست نزدیک‌تر باشد، یعنی با شدت بیشتری این طرحواره را در خود دارید. در ادامه مقاله سوالات تست طرحواره وابستگی را آورده‌ایم. برای تحلیل درست این تست، حتما از یک طرحواره درمانگر کمک بگیرید و خودتان دست به تشخیص نزنید.

• احساس می‌کنم نمی‌توانم به تنهایی از پس کارهای زندگی روزمره‌ام بر بیایم.
• فکر می‌کنم در انجام کارهای روزمره‌ام آدم وابسته‌ای هستم.
• عقل درست و حسابی ندارم.
• اگر به قضاوت‌های خودم در موقعیت‌های روزمره زندگی اعتماد کنم، تصمیمات اشتباهی می‌گیرم.
• نمی‌توانم به توانایی‌های خودم برای حل مشکلات روزمره اعتماد کنم.

علت به وجود اومدن طرحواره وابستگی

خانواده‌تان به شما احساس بی‌کفایت بودن دادند

در دوران نوجوانی و جوانی و یا حتی در دوران کودکی، خانواده‌تان با رفتارها و حرف‌هایشان به شما این حس را دادند که گویا شما فردی بی‌کفایت و ناتوان هستید و نمی‌توانید درست تصمیم بگیرید. به عنوان مثال هر موقع خواستید کاری را انجام بدهید، گفتند:«نه، نه! تو انجامش نده. تو نمیتونی. ما این کار رو می‌کنیم.» در این خانواده‌ها، به کودک اعتماد به نفس داده نشده است.

خانواده‌تان بسیار زیاد از شما مراقبت کرده‌اند

اگر خانواده‌تان افرادی هستند که بسیار زیاد از شما مراقبت می‌کنند و مدام گوشزد می‌کنند که «دنیا جای بدیه. همه چیز خطرناکه، از همه باید بترسی و نباید اعتماد کنی.» باعث می‌شود شما به قضاوت‌ها، عقل و منطق و آن چیزی که می‌بینید نتوانید تکیه کنید و باور داشته باشید. بنابراین مدان احساس می‌کنید نیاز دارید دیگران از شما مراقبت کنند یا دیگران برای شما تصمیم اتخاذ کنند.

خانواده‌تان مسئولیت‌های کمی به شما داده‌اند یا اصلا مسئولیتی به شما داده نشده است

در برخی از خانواده‌ها، به فرزندان مسئولیتی داده نمی‌شود تا فرزندان دچار زحمت و سختی نشوند. همین موضوع باعث می‌شود فرد در بزرگسالی، اعتماد به نفس کمی در برخورد با مشکلات و سختی‌های زندگی داشته باشد. چون قبلا دیگران برایش همه چیز را حل می‌کردند، حالا خودش حس می‌کند که به تنهایی قادر نیست این کار را انجام بدهد.

والدین‌تان خواستند شما کاملا مثل خودشان باشید و هویت مستقل به شما نداده‌اند

فرزندان باید از دوران نوجوانی، شروع به کسب هویت مستقل برای خود بکنند تا بتوانند در آینده موفق شوند و دچار مشکلات بحران هویت نشوند. در این پروسه، والدین نیز نقش بسیار زیادی دارند. اگر والدین ضرورت این موضوع را درک نکنند و بخواهند فرزندشان کاملا مثل خودشان رفتار کند و حرف بزند و یا بخواهند او در رشته‌ای تحصیل و فعالیت کند که خودشان دوست دارند، باعث می‌شوند فرزندشان دچار بحران هویت بشود. اگر از این افراد بپرسید که چه کسی هستند و بخواهید که خودشان را معرفی کنند، معمولا می‌گویند:«من دختر خانم دهقان هستم» یا «من پسر آقای اکبری هستم» یعنی نام و نام خانوادگی خود را نمی‌گویند بلکه هویت و شخصیت خود را نام پدر و مادرشان می‌دانند و این گونه خود را معرفی می‌کنند. اگر از این افراد بپرسید که دوست دارند در چه رشته‌ای تحصیل کنند، اغلب می‌گویند:«من نمیدونم به چی علاقه دارم یا اصلا علاقه خاصی ندارم. مادرم میگه برم پزشکی بخونم.» در انتخاب شغل هم همینطور عمل می‌کنند یعنی همه کارهایشان بر وفق مراد والدین است. این افراد دچار طرحواره وابستگی می‌شوند چوئن کاملا وابسته به والدین‌شان هستند و هویت جداگانه و مستقل ندارند.

والدین‌تان بیش از حد از شما انتقاد کرده‌اند

برخی از والدین این گونه رفتار می‌کنند که فرزندشان هر کاری که می‌کند و هر چیزی که می‌گوید، از او عیب و ایراد می‌گیرند و به شدت انتقاد می‌کنند. در این صورت آنها به فرزندشان این احساس را می‌دهند که او نادان و بی‌کفایت است و بدون نظر آنها نمی‌تواند کاری را به درستی انجام بدهد. بنابراین فرزند در بزرگسالی نیز وابسته به والدینش خواهد بود و نمی‌تواند به تنهایی تصمیم‌گیری کند و کاری را انجام بدهد چون به عقل و دانش خود اطمینان و اعتماد ندارد.

والدین‌تان اجازه ندادند در زندگی شکست بخورید

برخی از والدین آن قدر فضای امنی را برای فرزندشان آماده می‌کنند که تا زمانی که در خانه پدری هستند، هرگز طعم شکست خوردن را تجربه نمی‌کنند. این موضوع تاثیر منفی روی اعتماد به نفس فرزند می‌گذارد و باعث می‌شود در بزرگسالی وقتی با یک شکست رو به رو می‌شود، اعتماد به نفسش را از دست بدهد و نتواند به مسیر خود ادامه بدهد.

به عبارت دیگر، فردی که این طرحواره را دارد، این مشکلات را در خانواده‌اش تجربه کرده است:

• راهنمایی، حمایت و اعتماد به نفس کافی از سوی والدین‌تان به شما داده نشده است.
• به دلایلی در زندگی‌تان مجبور شدید به تنهایی تصمیم بگیرید.
• در دوران کودکی مجبور شدید بیشتر از سن‌تان رفتار کنید. به عنوان مثال به دلیل فوت یکی از والدین‌تان شما مجبور شدید به عنوان فرزند بزرگ‌تر، مرد خانواده باشید و بیشتر از سن‌تان رفتار کنید.
• از شما انتظار داشتند کارهای بزرگ‌تر از سن‌تان را انجام بدهید.
• به شما احساس بی‌کفایتی و ترس از خطر و شکست خوردن داده‌اند.

فرد دارای طرحواره وابستگی، جذب چه افرادی می‌شود؟

اگر طرحواره وابستگی را داشته باشید، احتمال دارد جذب چنین افرادی شوید:

• فردی که بسیار زیاد و افراطی از شما حمایت می‌کند به طوری که شما احساس می‌کنید نمی‌توانید بدون او هیچ کاری انجام بدهید.
• شما به قضاوت و تصمیمات او بیشتر از تصمیمات خودتان اهمیت می‌دهید.
• از از نظر سلیقه شما بیش از حد انتقاد می‌کند.
• تمام اختیارات رابطه در دستان او است و شما هرگز نظری نمی‌دهید.
• اقتدار و اعتماد به نفس او زیاد است و باعث می‌شود شما بیشتر احساس ضعف و بی‌کفایتی داشته باشید.

راهکارهای درمانی عمومی برای کاهش طرحواره وابستگی

زمان بیشتری به خودتان اختصاص بدهید و از خودتان مراقبت کنید

به نیازها و خواسته‌های خودتان توجه کنید و از خودتان مراقبت کنید. در روابط، نقش منفعل را بازی نکنید، بلکه فعال باشید و نظر بدهید. اجازه ندهید کنترل روابط‌تان فقط در دستان طرف مقابل باشد. خودتان هم در کنترل رابطه‌تان نقش داشته باشید.

فعالیت‌هایی را در طول روز انجام بدهید که از انجام دادن آن لذت می‌برید

به خودشناسی برسید تا علاقه‌مندی‌هایتان را بشناسید و سپس فعالیت‌هایی که دوست دارید را در طول روز انجام بدهید. انجام دادن این کار باعث می‌شود شما هویت و شخصیت جداگانه خودتان را بشناسید و طبق آن عمل کنید تا شاد شوید و اعتماد به نفس بیشتری کسب کنید.

با کودک درون خود به درستی حرف بزنید

گاهی به کودک درون خود رجوع کنید و با خودتان صحبت کنید. ممکن است در صحبت‌هایتان، این جملات را در ذهن‌تان بشنوید: «من ناتوان هستم»، «من اعتماد به نفس ندارم» و… عادی است که این جملات را در ذهن خود بشنوید چون هنوز تله ذهنی شما درمان نشده است. برای حل این مشکل و برای اینکه بهتر و مثبت‌تر با کودک درون‌تان صحبت کنید، از جملات تاکیدی مثبت استفاده کنید، مثل: «من ارزشمند هستم»، «من عقل سلیم دارم»، «من دانا و باهوش هستم و می‌توانم بهترین تصمیمات را در زندگی‌ام بگیرم» و… شاید اوایل که این تمرین را انجام می‌دهید، به این جملات مثبت باور نداشته باشید چون کودک درون‌تان آسیب دیده است و از خانواده‌اش یاد گرفته است که برخلاف این جملات است، اما به مرور زمان باورهایی که از طریق خانواده‌تان به شما منتقل شده‌اند و اشتباه هستند، اصلا خواهد شد و باورهای درست، جایگزین آنها می‌شوند. پس این جملات مثبت را آن قدر تکرار کنید تا باور کنید. انجام دادن این کار به افزایش اعتماد به نفس و کاهش طرحواره‌تان به شدت کمک خواهد کرد.

منتظر ناجی نباشید، خودتان شروع کنید

شاید همچنان بخواهید کسی بیاید و این مشکل را برای شما حل کند، اما حقیقت این است که کسی قرار نیست ناجی شما باشد. ما راه حل را مقابل شما می‌گذاریم اما این شما هستید که باید تمرین کنید تا خوب شوید.

از طرحواره درمانگر کمک بگیرید

برای درمان طرحواره‌تان، راهکارهای قسمت قبلی مقاله کافی نیست، بلکه حتما باید از طرحواره درمانگر کمک بگیرید تا طرحواره‌تان ریشه‌یابی و درمان شود. برای این منظور می‌توانید از طرحواره درمانگران همیار عشق کمک بگیرید.