بسیاری دوران جوانی را بهترین سال‌های زندگی می‌دانند، اما گذار از دوران نوجوانی به دوران بزرگسالی در واقعیت بسیار دشوار و همراه با چالش‌های متعدد است. سادگی دوران کودکی مانند یک صفحه‌ی رنگ‌آمیزی شده است که حتی رنگ‌های آن نیز مشخص شده است، حال آن که پیچیدگی و ابهام دوران بزرگسالی مانند یک بوم خالی است. هرچه که سن بالاتر می‌رود، این راهنمایی‌ها به تدریج رنگ می‌بازد و بزرگسالان باید به جای رنگ کردن در میان خطوط تعیین شده، خودشان به تنهایی مسیرشان را تعریف کنند، مسائل تحصیلی، شغلی و مالی‌شان را حل کنند و روابط شخصی و عاطفی‌شان را مدیریت کنند. سردرگمی، گیجی، احساس ماندن بر سر دوراهی و گیر افتادن در جریان پرشتاب زندگی احساسات آشنایی برای جوانان 25 ـ 18 ساله است. در این دوران، مشاوره جوانان روشی مطمئن برای کسب حمایت ها و راهنمایی های لازم در خصوص تصمیم گیری های حساس این سن و رفع مشکلات و سردرگمی هاست.

مشاور جوانان، راهنمایی بیطرف و مطمئن برای پیدا کردن بهترین مسیر است. صحبت کردن درباره‌ی احساسات و عواطف واقعی با والدین برای جوانان کاری دشوار است. بنابراین مشورت کردن با فردی مورد اطمینان، خارج از دایره‌ی خانواده که به دقت به دردودل‌ها گوش دهد، جوان سردرگم با او احساس راحتی کند و درعین حال راهبردهای حل مسئله را از او یاد بگیرد تا بتواند مسیر خود را در این جهان پیچیده راحت‌تر پیدا کند، بسیار مفید خواهد بود. یک مشاور  دلسوز می تواند بیطرفانه پای حرف‌های مراجعه کننده خود بنشیند و بدون هیچ گونه قضاوتی به او کمک کند تا بهترین راه حل را برای رفع مشکل خود انتخاب کرده و در پیش بگیرد.

مشکلات شایع سازگار شدن با دوران بزرگسالی برای جوانان

شاید مطالب و صفحات پررنگ و لعاب رسانه‌های اجتماعی دهه‌ی سوم زندگی و دوران جوانی را زمان خوشی نشان دهد که جوانان بیشترین لذت را از آن می‌برند، اما واقعیت این است که بسیاری از جوانان در این مقطع حساس با مشکلات مختلفی دست و پنجه نرم می‌کنند. منطقی به نظر می‌رسد که دوران جوانی مملو از ناآرامی‌ها و اضطراب‌های ذهنی و عاطفی باشد. فعالیت در قشر پیش‌پیشانی، بخشی از مغز که مسئولیت تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی برای آینده و تنظیمات عاطفی را به عهده دارد، در این دوران گذار  که سرشار از انتظارات و گزینه‌های متعدد است، به بیشترین حد خود می‌رسد. بسیاری از جوانان با یک یا چند مورد از مسائل زیر روبرو می‌شوند:

مسائل اقتصادی

مستقل شدن در جهان واقعی بسیار پرهزینه است. بسیاری از جوانان پس از پرداخت کردن اجاره خانه، قبض تلفن، گاز، برق و آب و قسط ماشین، خرید خواربار، وسایل خانه و سوخت و احتمالاً پرداخت حق بیمه و قسط وام دانشجویی، دیگر پولی برایشان نمی‌ماند تا با آن خوش بگذرانند. بدون شک رسیدن به استقلال و ثبات اقتصادی اضطراب و فشار روانی شدیدی را به جوانان تحمیل می‌کند.

مسائل تحصیلی یا شغلی

تحصیل و شغل هر یک به تنهایی امری دشوار و نگران کننده است و بسیاری از جوانان باید هر دو مورد را مدیریت کنند. زمانی که وظایف شغلی و یا تحصیلی افزایش می‌یابد، خواب و سلامتی نیز مختل می‌شود و تنش، اضطراب و خستگی سایه‌ای تیره را بر زندگی مستولی می‌کند. پیشرفت در حیطه‌ی تحصیلی و یا شغلی به ویژه برای جوانانی که با مشکلات تمرکز یا اختلال کم‌توجهی ـ بیش‌فعالی (ADHD) روبرو هستند، دشوارتر می‌شود.

روابط عاطفی

دوران جوانی زمان مهم و سرنوشت‌سازی برای شکل‌گیری روابط است. دوستان دوران نوجوانی به تدریج جای خود را به افراد جدید می‌دهند و روابط جدیدی شکل می‌گیرد. پیوندهای خانوادگی نیز محک زده یا تقویت می‌شود. عاشق شدن، روابط صمیمانه و قهر و آشتی‌ها مسیر ناآشنای گذار از نوجوانی به بزرگسالی را به مسیری پرپیچ و خم تبدیل می‌کند که با سرعت سرسام‌آور دوران جوانی شبیه به سفر کردن با یک ترن هوایی ترسناک می‌شود. اغلب جوانان ترجیح می‌دهند که عضوی از یک اجتماع باشند تا این حس تعلق، هویت و شخصیت‌شان را تقویت کند، اما برقراری یک تعادل اجتماعی ارزشمند و رضایت‌بخش چالشی دشوار است.

بلاتکلیفی

در جامعه‌ای که مراحل مهم و تعریف شده‌ی بزرگسالی، مانند شغل، ازدواج و تشکیل خانواده، را مدام به تاخیر می‌اندازد، بسیاری از جوانان حس می‌کنند که مدام آب در هاون می‌کوبند. چهار سال کارشناسی، دو سال کارشناسی ارشد، پیدا کردن کار مناسب یا خدمت سربازی؟ کارآموزی کردن، بورس گرفتن و تحصیل در خارج کشور یا استراحت کردن و برنامه‌ریزی برای آینده؟ انجام دادن کارهای موقتی مانند پیک موتوری و پیشخدمتی یا ادامه دادن یک شغل آینده‌دار؟ علاوه بر استرس‌های تحصیلی، شغلی، اجتماعی و یا اقتصادی، بسیاری از جوانان از آینده‌ی خود مطمئن نیستند، بار سنگین برنامه‌ریزی کردن برای آینده را نیز بر دوش خود می‌بینند و از زندگی کردن در برزخ بلاتکلیفی به تنگ می‌آیند.

ناراحتی‌های روانی

بسیاری از ناراحتی‌های روانی در دوران جوانی پدیدار می‌شود. برآورد می‌شود که حداقل یک نفر از هر پنج جوان 25 ـ 18 ساله با اختلالات روانی مانند اضطراب، افسردگی، اختلال بیش‌فعالی ـ کم توجهی، اختلال دوقطبی و اختلال خوردن دست به گریبان است. متاسفانه جوانان بیشتر از سالمندان به خوددرمانی گرایش دارند و کمتر برای مشاوره و بهره‌گیری از درمان‌های روانشناختی اقدام می‌کنند. این گرایش خطرناک است و باید علامت هشداری محسوب شود که می‌تواند هزینه‌های سنگینی را به جوان، خانواده‌ی وی و جامعه تحمیل کند. جدی گرفتن این علامت هشدار  بسیار مهم است، چرا که تشخیص زودهنگام و درمان سریع برای پیشگیری از مزمن شدن و تشدید مشکلات روانی در آینده بسیار مهم است.

دوران جوانی و ارتباط با والدین

کنار آمدن با والدین یکی از چالش‌های متداول دوران جوانی است. طرز تفکر، ارزش‌ها و باورهای جوانان با والدین‌شان متفاوت است، این تفاوت سرچشمه‌ی جرو بحث‌های فراوان و کناره‌گیری از جامعه و شورش علیه ارزش‌ها و باورهای سنتی است. روابط مثبت و سازنده برای سلامت ذهن و جسم حیاتی است. اگر روابطی مبتنی بر عشق داشته باشید و خود را برخوردار از حمایت و پشتیبانی اطرافیان بدانید، مسلماً شادتر خواهید بود و از زندگی خود رضایت خواهید داشت. نوع روابط عاطفی بر احساس شما نسبت به خودتان و شیوه‌ی مدیریت مشکلات‌تان اثر می‌گذارد. اگر از تاثیر روابط بر زندگی‌تان آگاه باشید، می‌توانید انتخاب‌های بهتر و سالم‌تری داشته باشید.

دلیل ناسازگاری جوانان با والدین

زمانی که فرزندان کم‌سن و سال‌تراند، والدین رهبر خانواده‌اند؛ اما زمانی که فرزندان بزرگ می‌شوند و پا به دوران جوانی می‌گذارند، می‌خواهند مستقل‌تر شوند و خارج از حیطه‌ی نفوذ و سیطره‌ی والدین‌شان فکر کنند و آزادانه افکار خود را به زبان بیاورند. عادت کردن به این شرایط جدید و کنار آمدن با فرزندان مستقل و شورشی برای والدین دشوار است. همچنین والدین می‌خواهند تا آخرین نفس از فرزندان خود محافظت کنند و همچنان بر کارها و شیوه‌ی زندگی فرزندان خود نظارت داشته باشند. البته نیت والدین خیر است و بهترین‌ها را برای فرزندان خود می‌خواهند، اما تحمل نظارت دائمی والدین برای جوانانی که سودای استقلال را در سر دارند، دشوار است. مدتی زمان می‌برد تا جوانان بتوانند خواسته‌ها و افکار خود را بدون ناراحت کردن والدین‌شان بیان کنند. به علاوه آشفتگی یا اضطراب گریزناپذیر دوران جوانی نیز تحمل جوانان را کمتر می‌کند و در برابر خواسته‌های خیرخواهانه‌ی والدین‌شان برمی‌آشوبند.

حل مسئله

اگر جوانان بتوانند تفاوت‌های نسلی بین خود و والدین‌شان را مدیریت کنند، می‌توانند از یک رابطه‌ی والد ـ فرزندی رضایت‌بخش برخوردار شوند.

تعدادی از توصیه های مشاوره ای در این زمینه عبارت اند از:

• احترام گذاشتن به نظرات مختلف هنگام بحث کردن
• گوش شنوا داشتن برای شنیدن نصایح و نظرات والدین
• حفظ آرامش
• مقصر نشمردن و متهم ندانستن دیگران
• خلط مبحث نکردن و دنبال کردن موضوع مشخص در مباحثات
• اتخاذ رویکرد گروهی برای حل مشکلات: جوانان و والدین می‌توانند با همفکری و همکاری یکدیگر، به نظرات مشترک برسند و راه‌حل مناسبی را برای رفع مشکلات پیدا کنند.
• از مدل حل مسئله‌، به شرح زیر استفاده کنید:
  • با همفکری یکدیگر تعریف دقیقی از مشکل را ارائه دهید.
  • تمام راه‌حل‌های ممکنی را که به ذهن‌تان می‌رسد، بررسی کنید؛ خلاقانه و آزادانه فکر کنید.
  • پی‌آمدهای تمام راه‌حل‌های احتمالی را بررسی کنید.
  • یک ایده را انتخاب و عملی کنید.
  • آیا راه‌حل انتخابی‌تان نتیجه‌بخش بود؟ اگر بله، بابت این موفقیت به همدیگر تبریک بگویید. اما اگر جواب منفی است، به مرحله دوم برگردید و ایده دیگری را امتحان کنید.

توصیه‌های فوق را امتحان کنید، اما اگر صرف خواندن مهارت‌های حل مسئله و توصیه‌های مربوط به رفع ناسازگاری‌ها را برای اجرایی کردن آنها کافی نمی‌دانید، بهتر است کمک بگیرید. برای کمک گرفتن می‌توانید به مشاور مدرسه، مددکار اجتماعی یا گروه‌های حمایتی محل زندگی‌تان مراجعه کنید. این گروه از متخصصین و تمهیدات نه فقط برای رفع ناسازگاری با والدین، که برای حل هرگونه تضاد یا تعارض مفیداند. بنابراین اگر با ناپدری/ نامادری، پدربزرگ/ مادربزرگ، قیم، سرپرست خوابگاه دانشجویی و دوستان خود به مشکل برخورده‌اید، می‌توانید از مشاور کمک بگیرید. البته اگر به کارگیری این نکات به اندازه کافی اثربخش نبود بهتر است از راهنمایی مشاور خانواده  برای تقویت ارتباط خود با والدینتان کمک بگیرید.

مشاوره چگونه برای مدیریت مشکلات دوران جوانی به جوانان کمک می کند؟

مشاوره به جوانان نیز مانند بزرگسالان کمک می‌کند تا محیطی امن را برای کشف و درک احساسات و مدیریت آنها و دنبال کردن اهداف خود ایجاد کنند و به این ترتیب بتوانند یک زندگی پربار و پرمعنا را هدایت کنند. بهره‌گیری از مشاوره متخصصینی که در زمینه‌ی کمک به جوانان تجربه دارند و مراحل رشد عاطفی کودکان و جوانان را درک می‌کنند، برای پیشرفت در مسیر پرچالش بزرگسالی حیاتی است.

سؤالاتی که جوانان درباره مراجعه به مشاور می پرسند

ممکن است در ابتدا مراجعه به یک مشاور روانشناس اتفاقی جدید و حتی ترسناک به نظر برسد ولی به مرور و طی جلسات مشاوره خواهید فهمید گاهی بیان کردن مشکلات شخصی نزد یک فرد غریبه نه تنها سخت نیست بلکه نتیجه خوبی را در پی دارد. اگر تصمیم گرفته اید برای حل مشکلات خود روی کمک یک مشاور حساب کنید احتمالاً با سؤالات زیر مواجه می شوید:

در جلسه مشاوره چه می‌گذرد؟

زمانی که صحبت با مشاور را شروع می‌کنید، در واقع باید خود را برای آشنایی با فردی آماده کنید که به تدریج به شناخت کاملی از شما دست خواهد یافت. موضوعات مورد بحث در جلسات مشاوره گاهی جدی است و گاهی اهمیت کمتری دارد؛ به این ترتیب ارتباطی موثر بین مشاور و مراجع شکل می‌گیرد. اکثر مشاوران می‌دانند که مراجعین برای شروع کردن مشاوره به جرات و شهامت بالایی نیاز دارند و غالباً مدتی زمان می‌برد تا بیمار به روند مشاوره عادت کند و احساسات و افکار خود را با مشاور به اشتراک بگذارد. جلسه‌ی اول برای قضاوت درباره‌ی راحت بودن با مشاور و آمادگی برای صحبت کردن درباره‌ی موضوعات مهم زود است. به خودتان و مشاور فرصت بدهید. اما اگر پس از چند جلسه همچنان راحت نبودید و نتوانستید صادقانه و آزادانه با مشاور صحبت کنید، این مشکل را به فردی که شما را به مشاور معرفی کرده است، اطلاع دهید. احتمالاً می‌توانید فرد دیگری را به عنوان مشاور خود انتخاب کنید. عوض کردن مشاور کاملاً عادی و حق شما است. از آنجایی که باید راجع به مهم‌ترین و حساس‌ترین موضوعات زندگی خود با مشاور صحبت کنید، باید با مشاور انتخابی خود کاملاً احساس راحتی و ایمنی کنید.

مشاور چه سوالاتی می‌پرسد؟

مشاور در جلسه‌ی اول سوالات متعددی را درباره زندگی و احساسات در سال گذشته می‌پرسد و از بیمار جوان می‌خواهد که در جلسه‌ی اول همراه با پدر و یا مادر یا قیم خود به مطب مراجعه کند. نوع کمک مشاور به مطالب بیان شده از سوی بیمار و نوع رابطه‌ی شکل گرفته بین مشاور و بیمار بستگی دارد. برخی افراد گاهی اعضاء خانواده یا دیگر افراد مهم زندگی خود را نیز در جلسات مشاوره شرکت می‌دهند تا مشاور به بهبود روابط‌شان کمک کند. اما گاهی اوقات جوانان ترجیح می‌دهند که با مشاور تنها باشند و احساسات خود را بدون حضور والدین با مشاور در میان بگذارند.

جلسه مشاوره چقدر طول می‌کشد؟

طول جلسات مشاوره‌ی بیماران مختلف با هم متفاوت است. مشاور زمانبندی جلسات را با نظرخواهی از بیمار تنظیم می‌کند. جلسات مشاوره معمولاً به صورت هفتگی به مدت نیم ساعت یا یک ساعت برگزار می‌شود. البته برخی افراد ترجیح می‌دهند که بیشتر، برای مثال دو یا چند بار در هفته، یا کمتر به مشاور مراجعه کنند. مدت زمان جلسات مشاوره به نظر خود بیمار بستگی دارد.

چه کارهای دیگری می‌توانم انجام دهم؟

فعالیت‌های بسیار دیگری به جز مشاوره وجود دارد که می‌توانید به تنهایی آنها را برای مدیریت احساسات خود و حل مسائل گوناگون امتحان کنید. صحبت و تبادل نظر با والدین، دوستان خوب یا دیگر افراد بزرگسال موثر در زندگی خود را فراموش نکنید. سعی کنید احساسات و افکار خود را در دفترچه خاطرات‌تان بنویسید. تمرین‌های آرام‌سازی، گوش دادن به موسیقی، دیدن یک فیلم خوب یا ورزش کردن نیز به رفع اضطراب کمک می‌کند. شرکت کردن در فعالیت‌هایی که در آنها مهارت دارید، مانند ورزش، تئاتر، موسیقی، رقص یا عادت‌هایی مانند نوشتن یا خواندن نیز به بهبود حالتان کمک خواهد کرد. ترکیب این فعالیت‌ها در کنار مشاوره جوانان باعث می‌شود که احساس بهتری داشته باشید و زندگی روزانه برایتان آسان‌تر شود.