شاید تا به حال با افرادی مواجه شده باشید که خودشان را بسیار بالاتر و بیشتر از آنچه که هستند، می‌دانند و اعتماد به نفس کاذب دارند. این افراد، بیش از حد عاشق خودشان هستند و خودشان را برتر از دیگران می‌دانند. به این افراد، خودبزرگ‌بین و خودشیفته می‌گویند. در این مقاله قصد داریم درباره علائم، علل و درمان خودشیفتگی توضیح دهیم و سپس به این موضوع اشاره خواهیم کرد که چطور می‌توانید تشخیص دهید که با شخص خودشیفته در رابطه هستید؟ رابطه با این افراد چه مشکلاتی خواهد داشت؟ و چه کار باید بکنید تا رابطه خوبی داشته باشید؟
اختلال شخصیت خودشیفته چیست؟
اختلال شخصیت خودشیفته یا خودبزرگ‌بینی، یکی از انواع اختلالات شخصیتی است که افراد مبتلا به این اختلال، خودشان را برتر از دیگران می‌دانند به همین دلیل احساس همدلی کمتری با دیگران دارند. این اختلال شخصیتی، می‌تواند در بسیاری از جنبه‌های زندگی مثل شغل، ارتباطات اجتماعی، خانوادگی و عاطفی فرد، مشکلات زیادی را ایجاد کند. این افراد انتظار دارند دیگران نیز به صورت مداوم آنها را تایید کنند و از آنها تعریف و تمجید کنند. اگر از دیگران این تایید را دریافت نکنند، بسیار ناراحت، عصبانی و ناامید می‌شوند.
علائم خودشیفتگی و خودبزرگ‌بینی
افراد خودشیفته، این علائم و نشانه‌ها را دارند:
- احساس می‌کنند خودشان بیشتر از دیگران اهمیت دارند.
- احساس می‌کنند که محق دریافت زیاد تحسین، توجه و محبت هستند.
- حتی اگر هیچ کار خاصی انجام نداده باشند، انتظار دارند برتر از دیگران شناخته شوند یعنی دیگران آنها را برتر بدانند.
- در استعدادها، مهارت‌ها، توانایی‌ها و دستاوردهای کارهایشان اغراق می‌کنند.
- به دلیل اینکه باور دارند که افراد خاصی هستند، بیشتر دوست دارند با افراد خاص معاشرت کنند و افراد عادی یا سطح پایین را نادیده می‌گیرند، یا رفتار بدی با این افراد دارند.
- گفتگوها و مکالمات خود با دیگران را در انحصار خود درمی‌آورند یعنی خودشان دوست دارند موضوع را شروع کنند و اغلب مکالمه‌های آنها درباره برتر بودن خودشان است.
- افرادی که خودشان را فروتن می‌دانند را مسخره و تحقیر می‌کنند.
- برای دستیابی به خواسته‌های خودشان، از دیگران سوءاستفاده می‌کنند.
- در تشخیص نیازها، خواسته‌ها و حال و هوای دیگران ناتوان هستند و احساس همدلی و درک کمی دارند.
- به دیگران حسادت می‌کنند و حتی گمان می‌کنند که دیگران آنها را برتر دانسته و حسادت می‌کنند.
- رفتار متکبرانه دارند.
- مغرور هستند.
- اصرار بر داشتن بهترینِ همه چیز. به عنوان مثال دوست دارند هر طور که شده، بهترین ماشین، موبایل و… را داشته باشند.
- اگر دیگران از آنها انتقاد کنند، بسیار عصبانی می‌شوند.
- گاهی دیگران را تحقیر می‌کنند تا خودشان برتر دیده شوند.
- در سازگار شدن با دیگران مشکل دارند.
- دوست ندارند تغییر کنند چون خودشان را برتر و عالی می‌دانند، به طوری که احساس می‌کنند نیازی به تغییر و بهتر شدن ندارند.
آیا افراد خودشیفته برای درمان، مراجعه می‌کنند؟
افراد خودشیفته و خودبزرگ‌بین به دلیل اینکه خودشان را برتر می‌دانند، نمی‌توانند اشتباهات خودشان را ببینند و قبول کنند، در نتیجه برای رفع و اصلاح این موارد هم معمولا برای درمان مراجعه نمی‌کنند. افراد خودشیفته، مستعد افسردگی، اضطراب و حتی سوءمصرف مواد مخدر یا مشروبات الکلی هستند و ممکن است به دلیل این مشکلات به روانشناس مراجعه کنند. درواقع افراد خودبزرگ‌بین، به خاطر خودشیفتگی خود مراجعه نمی‌کنند، بلکه به خاطر مشکلات ناشی از این اختلال شخصیتی ممکن است به روانشناس مراجعه کنند.
علت ابتلا به اختلال شخصیت خودشیفته
علت ابتلا به این اختلال شخصیت نیز همانند دیگر اختلالات شخصیتی به صورت دقیق مشخص نیست، اما عوامل مختلفی می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد یا تشدید این اختلال باشد:
ژنتیک
اگر در خانواده افرادی به این اختلال مبتلا باشند، ممکن است شما نیز به این اختلال مبتلا شوید چون خودشیفتگی در خانواده‌تان می‌تواند ارثی و ژنتیکی باشد.
تربیت والدین
اگر والدین کودک را لوس تربیت کرده باشند و این احساس را به او داده باشند که او فردی خاص و ویژه است و دیگران باید به طرز اغراق‌آمیزی به آنها احترام بگذارند و برایشان ارزش قائل شوند، این سبک تربیتی نیز می‌تواند زمینه‌ساز اختلال شخصیت خودشیفته باشد.
این اختلال بیشتر در چه دوره‌ای از زندگی، بروز پیدا می‌کند؟
اختلال شخصیت خودشیفته یا خودبزرگ‌بینی، در مردان شایع‌تر است و معمولا از اوایل نوجوانی یا بزرگسالی بروز پیدا می‌کند. در کودکان نیز ممکن است نشانه‌هایی از این اختلال دیده شود، اما به این معنا نیست که کودک خودشیفته است، بلکه ممکن است در سن خاصی که کودک به دنبال کسب استقلال است، کمی خودشیفته و خودبزرگ‌بین به نظر برسد و این موضوع در کودکی، طبیعی است مگر اینکه تا نوجوانی و بزرگسالی ادامه داشته باشد.
پیامدها و آسیب‌های خودشیفتگی
آسیب‌های جسمانی
افراد خودشیفته اگر توجه و تاییدی که انتظار دارند را دریافت نکنند، به شدت افسرده می‌شوند، به همین دلیل این اختلال شخصیت، آسیب‌های جسمانی زیر را به همراه دارد:
- افکار خودکشی یا اقدام به انجام آن
- افزایش خطر سوءمصرف مواد و مشروبات الکلی
- بروز دادن رفتارهای خشونت‌آمیز نسبت به انتقادات یا حرفهای دیگران و آسیب رساندن به خود یا دیگران در درگیری‌ها
آسیب‌های روان شناختی
- کاهش عزت نفس و اعتماد به نفس
- افسردگی و اضطراب
- زودرنج شدن
- فقدان مهارت‌های بین فردی
درمان خودشیفتگی و خودبزرگ بینی
روان درمانی
در طی جلسات روان درمانی، درمانگر الگوهای فکری و احساسی که فرد خودشیفته دارد را مورد بررسی قرار می‌دهد و به درمانجو کمک می‌کند تا این اشتباهات را اصلاح کند. روان درمانی، اصلی‌ترین و موثرترین روش درمانی برای خودبزرگ‌بینی است که باعث اصلاح تصویر ذهنی فرد از خود می‌شود.
دارو درمانی
دارو درمانی گاهی در کنار روان درمانی انجام می‌شود. افرادی که به دلیل خودشیفتگی، دچار اضطراب، افسردگی یا پرخاشگری شده‌اند، با مصرف دارویی که روان پزشک تجویز می‌کند، بهبود پیدا می‌کنند.
راهکارهای کاهش خودشیفتگی
نتایج رفتارها یا حرف‌هایتان را بررسی کنید
رفتارهای هر فردی، نتیجه خاصی به دنبال دارد و می‌تواند نتیجه خوب باشد یا بد. برای اینکه متوجه شوید رفتارها یا حرف‌هایتان چه تاثیری بر روی دیگران می‌گذارد، لازم است به پیامدها و نتیجه رفتارهایتان توجه کنید و ببینید در مقابل رفتارتان، پاداش دریافت می‌کنید یا تنبیه. این بررسی‌ها به شما کمک می‌کند تا متوجه شوید رفتارتان درست است یا نیاز به اصلاح دارد.
دیگران را درک کنید
احساس همدلی‌تان را تقویت کنید و سعی کنید موقعیت‌ها و شرایط دیگران را درک کنید. محدودیت‌های دیگران را بپذیرید و سعی کنید خودتان را به جای دیگران قرار دهید و شرایط آنها را در ذهن‌تان تصور کنید و بعد تصمیم بگیرید که اگر شما نیز در همان موقعیت بودید، چه کاری انجام می‌دادید یا چگونه رفتار می‌کردید.
قبول کنید که هر فردی، اشتباهات خاص خود را دارد
این جمله که هیچ کس کامل نیست، واقعا درست است و حقیقت دارد. همه افراد در کنار نقاط قوت خود، نقاط ضعف نیز دارند اما این نقاط ضعف به معنی بی‌ازش بودن یا ضعیف بودن‌شان نیست، بلکه طبیعت انسان است که اشتباهات و نقاط ضعف نیز داشته باشد. رفتارها و خصوصیات‌تان را بررسی کرده و سعی کنید اشتباهات‌تان را پیدا کنید. به مرور زمان با کار کردن بر روی خود به کمک روانشناس، سعی کنید این نقاط ضعف را به نقاط قوت تبدیل کنید و شخصیت‌تان را رشد دهید.
انتقادپذیر باشید
زمانی که قبول کردید به صورت طبیعی، خودتان نیز عیب‌هایی دارید، می‌توانید کم کم ظرفیت‌تان را نسبت به انتقادهای دیگران افزایش دهید. بدانید که انتقادات دیگران گاهی به نفع شما است و شاید طرف مقابل به خاطر اینکه شما را دوست دارد و می‌خواهد شخصیت‌تان رشد پیدا کند و پیشرفت کنید، از شما انتقاد می‌کند. بنابراین در مقابل انتقادات گارد نگیرید، بلکه بررسی کنید و ببینید آیا انتقاد طرف مقابل به جا است یا خیر. اگر به جا بود، به نفع‌تان است که مسیر زندگی‌تان را اصلاح کنید تا به جایگاه‌های بهتری برسید و پیشرفت کنید.
از کمک حرفهای بهره‌مند شوید
کمک گرفتن از روانشناس برای حل مشکل خودشیفتگی، بسیار مهم است چون این موضوع می‌تواند به جنبه‌های مختلف زندگی‌تان آسیب بزند و ارتباطات بین فردی‌تان را نیز خراب کند. بنابراین برای تغییر الگوهای فکری اشتباه‌تان، نیاز است از روانشناس کمک بگیرید. توصیه می‌کنیم با روانشناسان بالینی همیار عشق در ارتباط باشید.
نشانه‌های اینکه با یک فرد خودشیفته در ارتباط هستید
- در ابتدای رابطه، خودشان را بسیار عالی و بی‌نقص نشان می‌دهند.
- بیشتر گفتگوهای شما با او، درباره خوبی‌ها و موفقیت‌های او است.
- اصرار می‌کند که باید حرف خودش پیش برود.
- دوستان صمیمی زیادی ندارد و اغلب تنها است.
- خودش را بالاتر از شما می‌داند.
- ممکن است شما را تحقیر و خرد کند.
- در دعواها باید حتما حرف خودش پیش برود.
- اشتباهاتش را نمی‌بیند و قبول نمی‌کند.
- خودش را بی‌نقص می‌داند.
- هرگز عذرخواهی نمی‌کند.
- اگر بخواهید او را ترک کنید، بسیار وحشت‌زده می‌شود و تمام تلاشش را می‌کند تا شما را برگرداند، اما به زودی دوباره متوجه خواهید شد که رفتارهایش عوض نشده است. او خودش را محق می‌داند که باید شریک عاطفی و عشقی را در زندگی‌اش داشته باشد و نباید تنها بماند.
- ممکن است خیانت کند چون خودش را محق می‌داند که می‌تواند با افراد زیادی در رابطه باشد و آن تحسین و تاییدی که می‌خواهد را دریافت کند.
با یک شخص خودشیفته در ارتباط هستم، چه کار کنم؟
برای اینکه بتوانید رابطه‌تان را مدیریت کنید و بدانید که چگونه باید با چنین فردی برخورد کنید، لازم است از روانشناس متخصص کمک بگیرید. ابتدا روانشناس رابطه‌تان را بررسی می‌کند و به شما راهکارهای موثری را خواهد داد. توصیه می‌کنیم از زوج درمانگران همیار عشق کمک بگیرید.
سخن پایانی
افراد خودبزرگ‌بین و خودشیفته، کسانی هستند که خودشان را برتر از دیگران می‌بینند و خودشان را محق می‌دانند که دیگران مدام از آنها تعریف و تمجید کنند. خودشیفتگی باعث مختل شدن جنبه‌های مختلف زندگی و ارتباطات بین فردی شخص می‌شود و می‌تواند به او آسیب‌های جسمانی و روحی و روانی وارد کند. خودشیفته‌ها معمولا به درمانگر مراجعه نمی‌کنند چون خودشان را بی‌نقص و عالی می‌دانند و به اشتباهات‌شان توجهی ندارند. این افراد زمانی به درمانگر مراجعه می‌کنند که دچار عوارض و پیامدهای خودشیفتگی مثل اضطراب، افسردگی و پرخاشگری و…. شوند. این اختلال شخصیت، با روان درمانی و دارو درمانی قابل درمان است. اگر احساس می‌کنید خودشیفتگی دارید و این انتظارات از دیگران و برتر دانستن خود، زندگی و ارتباطات اجتماعی‌تان را دچار مشکل کرده است، توصیه می‌کنیم برای جلوگیری از تشدید شدن این مشکل و درمان آن، از روانشناسان بالینی همیار عشق کمک بگیرید. در صورتی که با یک فرد خودشیفته در ارتباط هستید، توصیه می‌کنیم از زوج درمانگران همیار عشق کمک بگیرید تا درباره مشکلات خودشیفتگی در رابطه عاطفی آگاهی پیدا کنید و بتوانید به کمک شخص متخصص، این مشکلات را حل کرده و طرز برخورد درست با شریک عاطفی خودشیفته را آموزش ببینید.
پرسش و پاسخ کوتاه