سلامت روان واژه‌ای است که احتمالا نامش را شنیده‌اید و مطالب مختلفی در موردش خوانده یا دیده‌اید! چقدر به اهمیت سلامت روان واقف هستید؟ آیا خود را فردی می‌دانید که دارای سلامت روان است؟ اطرافیانتان چطور؟ راهی برای تشخیص دادن سلامت روان وجود دارد؟ اگر سلامت روانتان آسیب دیده باشد چه راه‌هایی برای ارتقای آن دارید؟ در این مقاله مفهوم سلامت روان را به شما معرفی می‌کنیم و سعی می‌کنیم به زبان ساده برایتان توضیح دهیم به چه چیزهایی در زندگی نیاز دارید تا بتوانید به سلامت روان معقول دست یابید.

تعریف سلامت روان

سلامت روان به زبان ساده یعنی فرد در کنار سلامت جسمی دارای سلامت روانشناختی و هیجانی باشد به طوری که بتواند با استفاده از تفکراتش، مهارت‌هایش و استعدادهایش چالش‌های زندگی را مدیریت کند و در جامعه و زندگی شخصی عملکردی مطلوب و معقول داشته باشد. چند نکته مهم در توضیح سلامت روان مهم است که در زیر آن را شرح داده‌ایم:

سلامت روان به معنای رفاه کامل جسمی و روحی نیست

برخی فکر می‌کنن سلامت روان به معنای نداشتن کوچکترین ناراحتی جسمی و روحی است و فردی که دارای سلامت روان است در زندگی بدون چالش و در رفاه کامل در حال زندگی است، روابط موفق دارند، رابطه عاطفی خوب دارند، کاملا موفق هستند و … . چنین چیزی از نظر علمی صحیح نیست، سلامت روان به معنای داشتن رفاه جسمی و روانی کامل و بدون نقص نیست بلکه افراد با داشتن سلامت روان ممکن است با چالش‌ها و تنش‌های بسیار جدی در زندگی روبرو شوند اما نکته مهم این است که می‌توانند این چالش‌ها را مدیریت کنند و بدون اینکه اجازه دهند باقی زندگی‌شان تحت تاثیر منفی قرار گیرد موضوع را هدایت کنند. همه ما ممکن است گاهی دچار بیماری‌های جسمی یا استرس، اضطراب و حتی اختلالات شدیدتر شویم اما برخورد یکسانی با آن نخواهیم داشت. مثلا یک نفر با وجود یک سرما خوردگی ساده کل زندگی‌اش تحت الشعاع قرار می‌گیرد و یک نفر دیگر وقتی با شنیدن خبر سرطانش مواجه می‌شود آن را طوری مدیریت می‌کند که زندگی‌اش فلج نشود! چنین توانایی در کنترل چالش‌ها یکی از ابعاد مهم داشتن سلامت روان است. پس لزوما نداشتن دغدغه و مشکل نشان دهنده داشتن سلامت روان نیست.

داشتن سلامت روان لزوما تمام مشکلات شما را حل نمی‌کند

اینکه فردی دارای سلامت روان باشد به این معنی نیست که می‌تواند مانند یک سوپرمن از پس تمام مشکلات برآید، عصبی نشود، دچار افسردگی نشود، گاهی در تصمیم گیری مردد نشود، احساس نا امیدی و پوچی نکند و … هر انسانی ممکن است با چنین احساساتی روبرو شود و حتی گاهی از این احساسات متفی شکست بخورد و اسیر آن‌ها شود! نمی‌شود در چنین شرایطی گفت این فرد سلامت روان ندارد! برعکس بروز احساسات و هیجانات منفی از راه درست کاملا منطقی و معقول است. مثلا اگر فردی عزیزانش را از دست می‌دهد و در حال سوگواری است نمی‌توانیم بگوییم چون در حال گریه و عزاداری است پس سلامت روان ندارد! خیر، سوگواری، گریه، غم و بسیاری از هیجان‌های منفی در چنین شرایطی طبیعی است! افرادی که سلامت روان دارند هیجانات منفی‌شان را سرکوب نمی‌کنند بلکه آن را می‌پذیرند و سعی می‌کنند بدون آسیب به خودشان و دیگران آن را بروز دهند.

سلامت روان ثابت نیست

نکته مهم دیگر این است که افراد با سلامت روان به دنیا نمی‌آیند و همچنین وقتی در مرحله‌ای از زندگی دارای سلامت روان باشند به این معنی نیست که دیگر هرگز آن را از دست نمی‌دهند! سلامت‌روان به اندازه چالش‌هایی که خودتان، خانواده‌تان، محیط اجتماعی‌‌تان و … تجربه می‌کنید بالا و پایین می‌شود. مثلا فردی با داشتن سلامت روان بالا در زندگی‌اش ممکن است کارش را از دست بدهد، درگیر جدایی و طلاق شود، در تحصیل شکست بخورد یا با خانواده‌اش به مشکل بخورد و در تمام این موارد و موارد شمابه ممکن است فرد برای مدتی سلامت روانیاش مختل شود و بعدها با پشت سر گذاشتن این مشکلات مجدد به سلامت روانش دست یابد! بنابراین سلامت روان ثابت و ماندنی نیست.

برای سلامت روان به چه چیزهایی نیاز داریم؟

بعد از خواندن نکات بالا حالا می‌توانیم مواردی که باعث رشد و ارتقای سلامت روان در شما می‌شود را مطرح کنیم:

رابطه سالم با والدین

یکی از مهم‌ترین مواردی که منجر به داشتن سلامت روان بالا خواهد شد داشتن روابط معقول با والدین است. احتمالا می‌دانید که روابط والدین و فرزندان چه اثر مهم و غیر قابل انکاری در شخصیت، خلق و خو، روابط عاطفی آینده و صد البته سلامت روان فرد دارد. تحقیقات نشان داده هرچه رابطه عاطفی عمیق‌تری با والدین داشته باشید در آینده از سلامت روان بالاتری نیز برخوردار خواهید بود. اما آیا این بدان معنی است که اگر فردی در دوران کودکی از سمت والدینش آگاهانه یا نا آگاهانه آسیب دیده باشد دیگر شانس داشتن سلامت روان در بزرگسالی را ندارد؟ قطعا جواب این سوال منفی است! افرادی بوده‌اند که با وجود پشت سر گذاشتن شرایط سخت و بد دوران کودکی، در بزرگسالی با بالا بردن آگاهی‌شان، ترمیم آسیب‌هایی که دیده‌اند و افزایش مهارت‌هایشان می‌توانند به سطوح بالای سلامت روان برسند.

داشتن روابط اجتماعی مطابق خلق و خویتان

داشتن روابط اجتماعی یکی از مهم‌ترین عامل‌های داشتن سلامت روان است اما به شرطی که این روباط سالم باشند. منظورمان از روابط سالم روابطی است که شما در آن بدون کمترین هزینه هیجانی و عاطفی از مزایا ارتباط با دیگران بهره‌مند شوید اما همیشه همه افراد برای پیدا کردن دوستان و آشنایانی که بدون کوچکترین هزینه روانی با آن‌ها باشند شانس یکسانی ندارند. البته درصد بالایی از افراد دارای خلقی مابین برون گرایی و دورن گرایی هستند و می‌توانند با ویژگی‌های هر دو دسته خود را سازگار کنند اما تعداد دیگری از افراد دارای ویژگی‌های بیشتری از برون گرایی و درون گرایی هستند و به راحتی نمی‌توانند با هر فردی علایق و سلایق مشترک داشته باشند. صحبت‌های رضا را در این‌باره بخوانید:” خب راستش من اصلا بدم نمیاد ارتباط داشته باشم و تو جمع باشم ولی خب تحمل هر جمعی رو ندارم، مثلا مجلس‌های شلوغ تولد و نامزدی و … خیلی با من سازگار نیست مخصوصا اگه از این مدلا باشه که آهنگ رو تا آخر زیاد می کنن و کلی همه مشروب می‌خورن و … من دوست دارم تو یه جمع ساکت تر باشم ولی خب به نظر همه مهمونی باید همین طوری باشه و به نظرشون منم که طبیعی نیستم، یکی دوبار هم تو جمع‌های شب شعر و … شرکت کردم ولی خب اونجا هم مشکلات خودش رو داشت خلاصه سخت می تونم جمعی رو پیدا کنم که بشه توش با خیال راحت ارتباط برقرار کرد”. در هر صورت داشتن روابط اجتماعی رضایت بخش یک شرط مهم برای سلامت روان است و نیاز به مهارت‌های مختلفی دارد که بهتر است آن‌ها را بیاموزید.

داشتن استقلال مالی و امنیت شغلی

یکی دیگر از مهم‌ترین مواردی که به داشتن سلامت روان افراد کمک می‌کند وجود رفاه اولیه مالی است. هر فردی برای برطرف کردن نیازهای اولیه زندگی مانند غذا، پوشاک و سرپناه به حداقلی از استطاعت مالی نیاز دارد و اگر چنین امکانی برایش فراهم نباشد درگیر تنش‌های زیادی خواهد شد. از طرف دیگر از داشتن حداقل رفاه مالی که بگذریم امنیت شغلی و استقلال مالی در بزرگسالی نیز شرط مهمی در سلامت روان است. تحقیقات نشان داده افرادی که بیکار هستند، جویای کار هستند یا دارای کارهایی هستند که امنیت شغلی در آن ندارند به شدت سطح سلامت روانشان پایین خواهد آمد.

رابطه عاطفی سالم

احتمالا در مورد رابطه عاطفی و اهمیت آن در زندگی افراد زیاد شنیده‌اید. بله رابطه عاطفی یکی از مهم‌ترین مقاطع زندگی هر فردی است و انسان از نظر تکاملی ذاتا نیاز به برقراری رابطه عاطفی دارد. اگر چنین امکانی برایش وجود نداشته باشد یا در رابطه عاطفی سالمی نباشد قطعا دچار انواع چالش‌های روحی خواهد بود که نتیجه‌اش کاهش سلامت روان است. اگر رابطه عاطفی تان رضایت بخش نیست حتما ریشه و علت آن را کشف و برطرف کنید و اگر هنوز موفق نشده‌اید نیمه گمشده‌تان را پیدا کنید صفحه جذب عشق از آشنایی تا ازدواج را بخوانید.

داشتن حداقل‌های رفاهی

از نظر روانشناسان انسان گرا مانند مزلو، انسان 5 نیاز اساسی دارد، نیازهای جسمی و اساسی، نیاز به امنیت، نیاز به دوست داشته شدن و دوست داشتن، نیاز به احترام و نیاز به خودشکوفایی. برای رسیدن به نیازهای سطح بالا مانند نیاز به احترام و نیاز به خودشکوفایی که سطح مطلوبی از سلامت روان هم به همراه دارد در قدم اول لازم است نیازهای اولیه و اساسی براورده شود. نیازهای اولیه شامل نیازهای غریزی مانند گرسنگی و تشنگی و حفظ امنیت فرد است که قطعا برای فراهم شدنشان فرد نیاز به حداقلی از رفاه دارد.

سلامتی جسمی

سلامت جسمی و به خطر افتادنش معمولا خیلی زودتر و واضح‌تر از مشکلات روانی خودش را نشان می‌دهد اما اثرش روی سلامت روان به هیچ عنوان قابل انکار نیست! حتی یک سرماخوردگی ساده نیز می‌تواند سلامت روحی شما را بهم بریزد چه برسد به مشکلات جسمی شدید و مزمن مانند انواع بیماری‌ها. البته بیماری‌های جسمی نیز همیشه به همین واضحی از خود علائم نشان نمی‌دهند و شما ممکن است به خاطر انواع کمبود ویتامین، بهم ریختگی هورمونی و … از نظر جسمی دارای علائم نهفته‌ای مثل کوفتگی، خواب بی‌کیفیت، کم انرژی بودن و … باشید که صد البته روی سلامت روان همچنان اثر خود را دارد. بنابراین توصیه می‌کنیم برای حفظ سلامت جسمی و روحی خود چک آپ‌های دوره‌ای را جدی بگیرید.