برخی از افراد در زندگی پرمشغله‌ای که دارند، بسیار زود عصبی می‌شوند و این هیجان منفی را به شکل ناسالم و اشتباه بروز می‌دهند. البته عصبی شدن یک واکنش و هیجان طبیعی است که هر انسانی در موقعیت‌های مختلف زندگی آن را تجربه می‌کند، اما نحوه بروز و مدیریت این هیجان منفی، مهم است. در این مقاله ابتدا علل زود عصبی شدن، نشانه‌های مشکل‌ساز بودن این موضوع و راهکارهای درمانی عمومی و تخصصی برای حل این مشکل را توضیح خواهیم داد.

علل زود عصبی شدن

بخش اعظم شخصیت همه انسان‌ها، در دوران کودکی شکل می‌گیرد. اگر در این دوران به کودک به درستی آموزش داده نشده باشد که چگونه باید خشم و عصبانیتش را کنترل کند و چگونه باید به شیوه سالم، این هیجانات منفی را تخلیه کند، مسلما در بزرگسالی این شخص با مشکل مواجه خواهد شد. در ادامه به چند دلیل زود عصبی شدن اشاره می‌کنیم:

دوران کودکی و نحوه تربیت شما

• اگر در دوران کودکی به شما آموزش نداده باشند که چگونه باید خشم‌تان را کنترل و مدیریت کنید، و در چه شرایطی می‌توانید آن را بروز دهید و در چه شرایطی لازم است خودتان را بیشتر کنترل کنید، باعث می‌شود در بزرگسالی زود عصبی شوید، نتوانید عصبانیت را کنترل و مدیریت کنید و در هر شرایطی خشم‌تان را به شیوه ناسالم و اشتباه بروز دهید.
• ممکن است این گونه تربیت شده باشید که گمان کنید نباید خشم‌تان را بروز دهید، بلکه باید سعی کنید آن را سرکوب و مهار کنید. این موضوع در درازمدت می‌تواند بسیار مشکل‌ساز باشد، به دلیل اینکه شخص به صورت مداوم خشمش را سرکوب و مهار می‌کند و در یک موقعیت دیگر، این خشم انباشته شده را به شدت بروز  می‌دهد. یعنی خشم و عصبانیت او کم کم روی هم جمع می‌شوند و در یک موقعیت خاص بعد از مدت طولانی، به شدت بروز پیدا می‌کنند. ابراز خشم به این صورت، می‌تواند بسیار آسیب‌زننده باشد.
• شاید شما با دیدن خشم و عصبانیت کنترل نشده خانواده یا اطرافیان‌تان، از این هیجان منفی ترسیده‌اید و تصمیم گرفتید که مثل آنها نباشید، در حالی که نمی‌دانستید که نمی‌توان خشم و عصبانیت را به طور کامل حذف کرد. به همین دلیل این هیجان منفی را در موقعیت‌های جزئی و کم‌اهمیت بروز می‌دهید چون در موقعیت‌هایی که باید آن را به شکل سالم ابراز کنید، این کار را انجام نمی‌دهید چون می‌ترسید و احساس امنیت نمی‌کنید، به خاطر همین موضوع، در موقعیت‌های جزئی، زود عصبی شده و از کوره در می‌روید.

تجربیات گذشته

اگر در گذشته تجربیات تلخ و منفی مثل تجاوز، دعواهای خانوادگی و… را تجربه کرده باشید اما به هر دلیلی نتوانستید در آن موقعیت‌ها خشم‌تان را نشان دهید، این موضوع ممکن است باعث شود که خشم پنهان شده ناشی از آن اتفاقات در شما انباشته شوند و در موقعیت‌های اشتباه یا کم‌اهمیت، به شدت بروز پیدا کنند.

شرایط فعلی

اگر در زندگی فعلی‌تان دچار مشکلاتی باشید یا بسیار پرمشغله باشید، ممکن است بسیار زود عصبی شوید. همچنین عصبی بودن می‌تواند به دلیل جدایی از شریک عاطفی یا مرگ یکی از عزیزان نیز باشد، زیرا عصبی بودن، بخشی از دوران سوگواری است. اگر از شریک عاطفی‌تان جدا شدید یا قصد جدا شدن دارید اما به دلیل احساسات، عشق و وابستگی نمی‌توانید از او جدا شوید، توصیه می‌کنیم در دوره زندگی پیروزمندانه پس از جدایی شرکت کنید تا بتوانید از دوران سوگواری با موفقیت عبور کنید و بعد از جدایی، سبک زندگی سالمی داشته باشید. در این دوره شما مهارت‌های لازم برای کاهش دادن وابستگی را آموزش می‌بینید و همچنین به کمک متخصص، روی خودتان کار می‌کنید تا اعتماد به نفس‌تان را افزایش دهید و شخصیت‌تان را قوی‌تر کنید.

نشانه‌های فردی که زود عصبی می‌شود

• زود عصبی شدن‌تان بر روی رابطه عاطفی و یا زندگی مشترک‌تان تاثیرات منفی گذاشته است و مانع از مکالمه دوستانه و صلح‌آمیز با شریک عاطفی یا همسرتان می‌شود.
• احساس می‌کنید باید عصبانیت‌تان را بیش از حد کنترل کنید، در غیر این صورت به شما یا دیگران آسیب خواهد زد و در موقعیت‌هایی که نباید بروز کند، بروز خواهد کرد.
• دائما افکار منفی به ذهن‌تان می‌آید.
• بیشتر بر روی تجارب و اتفاقات منفی تمرکز می‌کنید.
• مدام احساس بی‌حوصلگی، تحریک‌پذیری و خصومت می‌کنید.
• معمولا با دیگران بحث می‌کنید و در حین بحث، زود از کوره در می‌روید.
• ممکن است در هنگام عصبانیت، دیگران را تهدید کنید.
• بر روی مسائل کم‌اهمیت، زود عصبی می‌شوید و نمی‌توانید خشم‌تان را کنترل کنید.
• رفتارهای پرخطر انجام می‌دهید، مثل رانندگی بی‌پروا و بسیار سریع بدون در نظر گرفتن خطرات احتمالی.
• زود مضطرب می‌شوید.
• برخی اوقات به شدت افسرده هستید.

آیا زود عصبی شدن، نشانه اختلالات روانی یا شخصیتی است؟

زود عصبی شدن به تنهایی، به عنوان یک اختلال شخصیتی یا روانی شناخته نشده است، اما اگر با نشانه‌های دیگر همراه باشد، می‌تواند علائم اختلال شخصیتی مثل اختلال شخصیتی مرزی یا ضداجتماعی باشد.

راهکارهای درمانی تخصصی برای زود عصبی شدن

روان درمانی

در طی جلسه روان درمانی، ابتدا روانشناس این مشکل را بررسی و ریشه‌یابی می‌کند. سپس به درمانجو کمک می‌کند تا بتواند مشکلاتش را حل کند و روش تخلیه هیجانی صحیح را آموزش ببیند. همچنین روانشناس کمک می‌کند تا درمانجو بتواند در شرایط و موقعیت‌های درست، عصبانیتش را بروز دهد و در شرایطی که جزئی و کم‌اهمیت است، بتواند احساسات و هیجاناتش را کنترل کند و زود عصبی نشود. درمانجو در طی جلسات مشاوره، یاد می‌گیرد که چگونه در شرایط مختلف به جای عصبانیت، واکنش صحیح نشان دهد.

دارو درمانی

اگر نیاز باشد روانشناس درمانجو را به روان پزشک نیز ارجاع خواهد داد تا روان پزشک داروهایی برای آرامش و کاهش اضطراب و عصبانیت فرد تجویز کند. دارو درمانی، در کنار روان درمانی انجام می‌شود.

راهکارهای عمومی برای کاهش و درمان زود عصبی شدن

مدیتیشن انجام دهید

برای کاهش استرس، اضطراب و عصبانیت، در کنار روان درمانی، مدیتیشن یکی از بهترین روش‌ها است. انواع مدیتیشن وجود دارد که شما می‌توانید یکی از آنها را انتخاب کرده و هر روز انجام دهید تا نتیجه خوب را ببینید. به خاطر داشته باشید که مدیتیشن به تنهایی، مشکلی را حل نمی‌کند، بلکه فقط به عنوان مسکن و تسکین‌دهنده از آن استفاده می‌شود. بنابراین این راهکار، باید در کنار روان درمانی انجام شود تا شاهد نتیجه مثبت آن باشید.

نفس عمیق بکشید

زمانی که احساس می‌کنید در حال عصبی شدن هستید، تمرکز کنید، از آن محیط دور شوید و تنفس عمیق و آگاهانه را تمرین کنید. می‌توانید برای افزایش تمرکز، در حین تنفس بشمارید تا ذهن‌تان از افکار مزاحم پر نشود و بتوانید بر روی تنفس‌تان تمرکز کنید. تنفس آگاهانه، علاوه بر افزایش تمرکز، اکسیژن‌رسانی را نیز در بدن بیشتر می‌کند و باعث می‌شود اندام‌هایتان اکسیژن بیشتری کسب کنند و به آرامش برسند.

آب خنک بنوشید

نوشیدن آب به اندازه کافی در طول روز و همچنین نوشیدن آب خنک در هنگام عصبی شدن، به شما کمک می‌کند تا آرامش‌تان را حفظ کنید. به علاوه، خنک بودن آب، به جسم و روح‌تان طراوت و شادابی می‌بخشد.

مشکلات را حل کنید

اگر مشکلی در زندگی شخصی خود، رابطه یا زندگی مشترک و یا در شغل‌تان دارید، به جای عصبی و مضطرب شدن، سعی کنید راهکار منطقی و درستی را برای حل این مشکلات کشف کنید. به کمک روانشناس، مهارت حل مسئله‌تان را بالا ببرید تا بتوانید در موقعیت‌های مختلف، واکنش درست را نشان داده و مشکلات را حل کنید. البته برخی از مشکلات حل شدنی نیستند چون همه چیز تحت کنترل شما نیست. در این شرایط لازم است قدرت پذیرش‌تان را بالا ببرید تا بتوانید مشکلات را بپذیرید و با آنها کنار بیایید. عصبی شدن به خاطر مشکلات حل نشدنی، فقط شما را اذیت می‌کنند و هیچ سودی ندارند. برای حل مشکلات در زندگی مشترک، می‌توانید از زوج درمانگران رادیو عشق کمک بگیرید.

از آن مکان دور شوید

به عنوان مثال اگر در اتاق خواب با همسرتان دعوا کردید، آن مکان را ترک کرده و از آنجا خارج شوید تا آرامش خود را بدست بیاورید. کمی در اتاق دیگری قدم بزنید و راهکارهای فوق را اجرا کنید.

مهارت ارتباطی‌تان را افزایش دهید

معمولا افراد زمانی که عصبی می‌شوند، نمی‌توانند منطقی فکر و صحبت کنند. به همین دلیل تقویت مهارت‌های ارتباطی به کمک روانشناس، بسیار مهم است تا بتوانید به جای بحث و دعوای غیرمنطقی، بر روی موضوع و مشکل پیش آمده تمرکز کنید و منطقی با شیوه درست با طرف مقابل‌تان صحبت کنید تا مشکل حل شود.

مکث کنید

هنگامی که عصبی هستید، طبیعتا نمی‌توانید به خوبی فکر کنید، تصمیم بگیرید تا مشکل حل شود، به همین دلیل لازم نیست همان موقع جواب کسی که شما را عصبی کرده است را بدهید یا همان موقع سعی کنید مشکل را حل کنید چون در این شرایط، امکان اینکه تصمیم اشتباهی بگیرید یا اقدام اشتباه و مخربی انجام دهید، زیاد است. مکث کنید و کاری انجام ندهید. اجازه دهید مدتی بگذرد. بعد از اینکه آرامش خود را بدست آوردید، درباره مشکل پیش آمده فکر کنید و راه حل مناسبی را پیدا کنید.