«خیلی وابسته‌اش هستم، نمیتونم ازش دل بکنم!»، «میدونم آدم خوبی نیست اما وابسته‌اش شدم، دیگه نمیتونم جدا بشم!» آیا این جملات برای شما آشنا نیست؟ بسیاری از افراد هستند که زود وابسته می‌شوند و همین موضوع باعث می‌شود نقاط ضعف خود را در رابطه نشان بدهند و شرایط لازم را برای سوءاستفاده کردن طرف مقابل فراهم کنند. بسیاری از روانشناسان می‌گویند که باید بعد از شناخت کافی و جدی‌تر شدن رابطه عاطفی وابسته شد، البته منظورمان وابستگی سالم است و نه وابستگی و چسبندگی ناسالم! برای بسیاری از افراد این سوال پیش می‌آید که:«آخه مگه میشه آدم احساساتش رو کنترل کنه و وابسته نشه!» یا «مگه عاشق و وابسته شدن دست ماست؟؟ چطور کنترلش کنیم؟» در این مقاله ابتدا درباره انواع وابستگی (وابستگی سالم و ناسالم) توضیح می‌دهیم و سپس راهکارهایی را ارائه می‌دهیم تا زود وابسته نشوید، از وابستگی ناسالم رها بشوید و بتوانید احساسات‌تان را کنترل کنید. همچنین اگر شریک عاطفی‌تان یک شخص وابسته است، بهتر است این مقاله را مطالعه کنید.

علائم وابستگی

علائم وابستگی ناسالم  (Unhealthy Dependence)

• ترس از تنهایی و طرد شدن
• عدم توانایی در تصمیم‌گیری به تنهایی و مستقل
• ترک نکردن رابطه ناسالم و ماندن در رابطه به هر قیمتی
• خود را بی‌کفایت و بی‌ارزش دانستن
• عدم توانایی در ابراز نظر و مخالفت کردن با دیگران
• اضطراب در هنگام جدا شدن از دیگران
• زیر پا گذاشتن ارزش‌ها و اعتقادات برای تایید گرفتن از دیگران و نگه داشتن دیگران در کنار خود
• عدم اعتماد به افکار و احساسات خود
• داشتن احساس مسئولیت اغراق‌آمیز نسبت به اعمال و احساسات دیگران

علائم وابستگی سالم (Healthy Dependence)

• تعیین کردن حد و مرزها و خط قرمزهای سالم در رابطه
• دوست داشتن و ارزشمند دانستن خود و در عین حال دوست داشتن دیگران
• توانایی در برقراری ارتباط شفاف و سازنده با دیگران
• برخورداری از اعتماد به نفس و عزت نفس

وابستگی چه تاثیری روی شما و رابطه‌تان می‌گذارد؟

مشکلاتی را در رابطه عاطفی ایجاد می‌کند

افراد وابسته مدام نیاز به تایید و اطمینان خاطر دارند، بنابراین ممکن است به صورت مکرر این جملات را بگویند:

«دوستم داری؟!»

«مزاحمت شدم؟؟»

«واقعا میخوای با من باشی؟؟»

«چطور به نظر می‌رسم؟؟»

«عاشق چیِ من شدی؟؟»

«این مانتو بهم میاد؟؟»

«کار اشتباهی کردم؟؟»

«نمیخوای منو ترک کنی، مگه نه؟؟»

و……..

افراد وابسته کم کم شروع به انجام رفتارهای کنترل‌گرانه می‌کنند تا بتوانند به زور طرف مقابل را در کنار خود نگه دارند. البته رفتارهای کنترل‌گرانه نتیجه معکوس دارد یعنی باعث می‌شود طرف مقابل از رفتارهای شما خسته شده و بخواهد شما را ترک کند. این دسته از افراد اگر روزی با بی‌مهری شریک عاطفی‌شان مواجه شوند، به شدت به عشق شریک عاطفی‌شان نسبت به خودشان شک می‌کنند و گمان می‌کنند چون طرف مقابل به آنها بی‌توجهی کرده، پس قطعا دوست‌شان ندارد. در حالی که ممکن است در آن لحظه طرف مقابل سر کار بوده یا به هر دلیل موجهی نتوانسته به شریک عاطفی‌اش توجه کند. افراد وابسته به دلیل اینکه بخش اعظم یا همه اعتماد به نفس و احساس خودارزشمندی‌شان را از تایید دیگران می‌گیرند، کمترین بی‌توجهی طرف مقابل را عدم دوست داشتن و تمایل به ترک رابطه می‌دانند و اغلب نمی‌توانند شرایط طرف مقابل را به خوبی درک کنند.

استرس و اضطراب زیادی را تجربه خواهید کرد

افراد وابسته، استرس، اضطراب و پریشانی عاطفی زیادی را تجربه می‌کنند. وقتی شریک عاطفی‌شان در کنارشان نیست، مدام ذهن‌شان درگیر این موضوع است که «الآن داره چیکار میکنه؟» یا «نکنه بهم دروغ گفته و داره بهم خیانت میکنه؟؟» هنگامی که طرف مقابل انتظارات و توقعات‌شان را برآورده نکند، به شدت به هم می‌ریزند و گمان می‌کنند که دیگر دوست‌شان ندارد و…. همه این افکار و احساساتی که یک شخص وابسته تجربه می‌کند باعث استرس و اضطراب او می‌شوند که به دنبال آن، علائم زیر ایجاد می‌شوند:

• نوسانات خلقی مکرر
• خشم و عصبانیت زیاد (حالت انفجاری)
• افسردگی
• گریه‌های مکرر
• زودرنج شدن
• بی‌حوصله شدن
• تمایل به خودکشی و حتی انجام آن

داشتن روحیه خود مراقبتی ضعیف

شخص وابسته انتظار دارد که طرف مقابلش همه نیازهایش را هر لحظه برآورده کند و گمان می‌کند که طرف مقابل مسئول خوشحال کردن و کمک کردن به اوست، بنابراین خودِ فرد هیچ تلاشی برای خوشحال کردن و مراقبت کردن از خود انجام نمی‌دهد و راه‌های جدیدی برای رسیدن به خودآگاهی را کشف نمی‌کند چون فکر می‌کند که همه این موارد وظیفه طرف مقابل است! به همین دلیل اگر طرف مقابل به هر دلیلی مدتی در دسترس نباشد، شخص وابسته نمی‌داند که چطور باید خود را خوشحال کند، چطور باید از افکار منفی و مخرب خلاص شود و اصلا به تنهایی چه کارهایی باید بکند.

چگونه زود وابسته نشویم؟؟

در ادامه مقاله، راهکارهایی برای پیشگیری از وابسته شدن و ترک وابستگی ناسالم خواهیم داد.

احساسات خود را بشناسید

این نکته را بدانید که امکان ندارد همیشه حال‌تان خوب باشد. زندگی فراز و نشیب دارد بنابراین در طول زندگی، هر کسی هم احساسات منفی را تجربه می‌کند و هم احساسات مثبت و خوب را. تا زمانی که احساسات بد را تجربه نکنید و نشناسید، نمی‌توانید احساسات خوب را بشناسید و تجربه کنید. هر روز زمانی را برای خود اختصاص دهید. با خود تنها باشید و درباره احساسات‌تان در موقعیت‌های مختلف فکر کنید. بررسی کنید که آیا این احساسات در شرایط مختلف منطقی هستند یا خیر؟ اگر منطقی نیستند، چه احساساتی را باید جایگزین آنها کنید؟ این روش، برای این است که به خودآگاهی برسید.

نیازهایتان چیست؟

احتمالا شما بیشتر اوقات نیاز به تایید و احساس امنیت دارید و می‌خواهید شریک عاطفی‌تان همیشه این نیازها را برآورده کند اما این طرز تفکر غیرواقع‌بینانه است چون شریک عاطفی شما هم یک انسان است و طبیعی است که مشغله‌ها، درگیری‌ها و مشکلات خاص خود را در زمینه کاری، خانوادگی و سایر فعالیت‌ها داشته باشد. پس نمی‌توان از او انتظار داشت که همیشه حالش خوب باشد و اوضاع و احوالش روبه راه باشد و بتواند نیازهای شما را نیز تامین کند. شریک عاطفی شما هم به عنوان یک انسان، حق دارد گاهی با دوستان و خانواده خود به تنهایی وقت بگذراند. این موضوع نشان‌دهنده خیانت یا بی‌توجهی به شما نیست بلکه هر انسانی حق دارد در کنار رابطه‌اش، دیگر روابط اجتماعی‌اش را نیز حفظ کند. به همه موضوعاتی که نسبت به آنها حساس هستید، از زاویه دید درست نگاه کنید و درک کنید که او هم حق و حقوقی به عنوان یک انسان دارد. درواقع وارد شدن به رابطه عاطفی، نشانه زندانی شدن نیست. بنابراین شما باید نیازهایتان را درک کنید و روش‌های مختلفی را برای برآورد کردن آنها کشف کنید تا اگر یکی از روش‌ها به هر دلیلی در دسترس‌تان نبود، بتوانید از طریق روش‌های دیگر نیازهایتان را برآورده کنید. به عنوان مثلا شما نیاز به دوست داشته شدن دارید، این نیاز را می‌توانید از طریق روش‌های مختلفی مثل برقراری ارتباط با اعضای خانواده، دوستان صمیمی، همکاران و هم‌کلاسی‌ها، برقراری ارتباط با خود و شریک عاطفی‌تان برآورده سازید. اگر شریک عاطفی‌تان درگیر است و نمی‌تواند این نیاز را برآورده کند، می‌توانید از راه های دیگر استفاده کنید. می‌توانید با دوستان صمیمی خود صحبت کنید، با آنها به گردش بروید و خوش بگذرانید، خودتان را با کارهای مورد علاقه‌تان مشغول کنید و…..

مهارت‌هایتان را گسترش دهید

هر شخصی مهارت‌های خاص خود را دارد. شما هم می‌توانید به راحتی مهارت‌های خود را شناسایی کنید. ممکن است در ورزش کردن، نقاشی کردن یا سایر رشته‌های هنری یا حتی در آشپزی مهارت و استعداد داشته باشید. بعد از شناسایی مهارت‌ها و علاقه‌مندی‌هایتان، قدم بردارید و خودتان را مشغول آن کارها کنید، به کلاس‌ها یا آموزشگاه‌های مختلف بروید و مهارت‌هایتان را گسترش بدهید، چیزهای جدید یاد بگیرید، از کتاب‌ها یا سایت‌های مختلف برای بیشتر آموزش دیدن در زمینه علاقه‌مندی‌هایتان استفاده کنید. مشغول شدن به کارهای موردعلاقه و لذت‌بخش، باعث افزایش احساس لذت، شادی و احساس خودارزشمندی و اعتماد به نفس شما می‌شود.

افراد را بشناسید و آینده‌نگر باشید

قبل از اینکه به شخصی علاقه‌مند شوید و خودتان را درگیر یک رابطه عاطفی کنید، ابتدا از شخصیت، علاقه‌مندی‌ها، ارزش‌ها و اعتقادات طرف مقابل اطلاعات کسب کنید. این اطلاعات از طریق رفتار و حرف‌های طرف مقابل به مرور زمان به دست می‌آید. در شناختن افراد، عجله نکنید. بعد از اینکه طرف مقابل را با چشمان باز شناختید، فکر کنید که آیا شرایط شغلی، خانوادگی و شخصی او با شرایط شما متناسب است؟ آیا می‌توانید با شخصی با چنین شخصیت و اخلاق و رفتاری زندگی کنید؟ او چه اشتباهات و ویژگی‌های اخلاقی منفی دارد؟ آیا ویژگی‌های منفی او، جزء خط قرمزهای شماست یا می‌توانید با آنها کنار بیایید؟ همه این موارد را باید بررسی کنید. ببینید آینده رابطه با چنین شخصی، چگونه خواهد بود. به عنوان مثال اگر طرف مقابل شما در دوران آشنایی گاهی دروغ می‌گوید، باید در نظر داشته باشید که اگر دروغگویی‌های او به مرور زمان بیشتر و گسترده‌تر شود، شما می‌توانید با چنین شخصی زندگی کرده و به او اعتماد کنید؟ قطعا جواب‌تان منفی است. بنابراین باید دست به کار شوید و قبل از ازدواج رابطه را تمام کنید چون شما الآن حق انتخاب و آزادی عمل دارید و نه بعد از ازدواج! پس الآن تصمیم درست را بگیرید.

درباره عشق و رابطه عاطفی آگاهی و اطلاعات درست کسب کنید

متاسفانه بسیاری از افراد درباره عشق و رابطه عاطفی و مهارت‌های لازم برای جذب شخص مناسب، آگاهی و اطلاعات درستی ندارند، به همین دلیل عاشق افراد اشتباه می‌شوند و به دلیل دوست نداشتن خود و اعتماد به نفس پایین، به شدت وابسته می‌شوند. بهتر است برای کسب اطلاعات معتبر درباره مسائل مربوط به روابط عاطفی و ازدواج، از یک مشاور کمک بگیرید.

چگونه باید در رابطه عاطفی، وابستگی سالم داشته باشیم؟

نکته کلیدی برای برقراری وابستگی سالم در رابطه عاطفی این است که ابتدا خودتان را بشناسید و بدانید چه کسی هستید، چه ارزش‌ها و اعتقاداتی دارید و چه چیزهایی برایتان مهم است چون بسیاری ار افراد بدون اینکه بدانند چه می‌خواهند و خودشان چه کسی هستند، وارد رابطه با هر شخصی می‌شوند. زمانی که متوجه می‌شوند طرف مقابل شخص مناسبی نیست، آنقدر به او وابسته شده‌اند که نمی‌توانند رابطه را ترک کنند. بنابراین از ابتدا بدانید که چه کسی هستید و چه می‌خواهید تا شخص مناسب را پیدا کنید، سریعا تشخیص دهید که ویژگی‌های او را قبول دارید و می‌پذیرید یا خیر. راهکارهای دیگری نیز هستند که باید در رابطه خود انجام دهید تا وابستگی سالم برقرار شود:

• با خانواده و دوستان‌تان نیز وقت بگذرانید
• به دنبال اهداف و آرزوهای زندگی شخصی خود نیز باشید
• مراقب ارزش‌های خود باشید
• زمانی را به علاقه‌مندی‌های خود اختصاص دهید
• بیش از حد محبت نکنید (هر چیزی باید در حد اعتدال خود باشد)
• از «نه» گفتن نترسید
• خودتان را تحقیر و کوچک نکنید
• حق و حقوق طرف مقابل را نیز رعایت کنید و شرایطش را درک کنید
• اجازه ندهید او هرطور که می‌خواهد با شما رفتار کند

شریک عاطفی‌ام یک شخص وابسته است، چه کار کنم؟

حد و مرزهایی را برای رابطه‌تان مشخص کنید

تعیین حد و مرزهای درست برای هر رابطه‌ای لازم و ضروری است. به عنوان مثال فرض کنید شریک عاطفی‌تان عادت دارد هر زمان از روز که نیاز دارد با کسی درد و دل کند، به شما زنگ می‌زند اما شاید آن وقت روز شما سر کار باشید و نتوانید با او صحبت کنید. در این شرایط لازم است به او بگویید:«اگر میخوای از 9 صبح تا 4 بعدازظهر با من حرف بزنی چون من سر کار هستم و نمیتونم صحبت کنم، لطفا به من پیام بده و حرف‌هاتو بنویس. منم در اسرع وقت موبایلم رو چک می‌کنم.» یا اگر او می‌خواهد همیشه با شما وقت بگذراند، این مرز را تعیین کنید که:«منم خیلی دوست دارم با تو وقت بگذرانم اما بعضی وقت‌ها میخوام با خانواده‌ام یا دوستانم باشم. بهتره تو هم همین کار رو بکنی و ارتباطاتت رو با خانواده و دوستانت هم حفظ کنی.»

نیازهایتان را به زبان بیاورید

شاید احساس کنید اگر درخواست او را رد کنید یا تمام وقت خودتان را با او سپری نکنید، شریک عاطفی‌تان دلخور می‌شود و قهر می‌کند اما لازم است که گاهی این کار را بکنید. به عنوان مثال اگر بعد از برگشتن به خانه از محل کار، نیاز دارید نیم ساعت بخوابید و استراحت کنید، به او بگویید:«وقتی از سر کار برمی‌گردم خیلی خسته هستم و میخوام نیم ساعت بخوابم. بعد از اینکه بیدار شدم بهت پیام میدم با هم بزنیم.»