آیا دائم فکر می‌کنید دیگران در حال توطئه‌چینی برای شما هستند؟ آیا تصور می‌کنید اطرافیان‌تان از کوچک‌ترین فرصت‌ها استفاده می‌کنند تا به شما دروغ بگویند؟ دائم دیگران را چک می‌کنید که مبادا به شما خیانت کنند؟ خیال‌تان از شریک عاطفی‌تان حتی وقتی هیچ نشانه خیانتی وجود ندارد راحت نیست؟ احساس می‌کنید همیشه حق شما خورده می‌شود؟ به نظر شما دنیا برای زندگی خطرناک و ریسک‌پذیر است و افراد دائم در حال فریب هم هستند؟ اگر کسی به شما خوبی کند حس می‌کنید کاسه‌ای زیر نیم کاسه دارد؟ کلا خوبی دیگران را حقه و فریب می‌دانید؟ اینها نشانه‌های وجود طرحواره بی‌اعتمادی بدرفتاری است که در این مقاله علت به وجود آمدن، نشانه‌ها و درمانش را برایتان توضیح می‌دهیم.
طرحواره بی‌اعتمادی بدرفتاری چیست و از کجا می‌آید؟
بدرفتاری با کودک، ویژگی اصلی والدین افرادی است که دارای طرحواره بی‌اعتمادی بدرفتاری هستند. والدین این افراد اغلب معتقد به تنبیه‌های بدنی سخت بوده‌اند، کودک در خانواده دچار توهین و تحقیرهای شدید شده است. گاهی نیز اعضای خانواده دروغگو و غیر قابل اعتماد بوده‌اند. برای اینکه کودک خواسته‌های والدین و اعضای خانواده را انجام دهد معمولا به زور و اجبار متوسل می‌شدند. برخی خانواده‌ها مدام کودک را از محیط بیرون ترسانده‌اند، به عنوان مثال وقتی اشتباهی کرده گفته‌اند”میدیم اون آقاهه ببرتت” یا “در رو روت باز نمی‌کنیم بمونی تو کوچه”. گاهی نیز کودک در خانه شاهد جدال و دروغ و بی‌اعتمادی اعضای خانه بهم بوده است. همچنین برخی از افراد که توسط اعضای خانواده مورد تجاوز جنسی قرار می‌گیرند، می‌توانند مستعد وجود این طرحواره در بزرگسالی باشند.
سه واکنش افراد دچار طرحواره بی‌اعتمادی بدرفتاری
تسلیم
افرادی که تسلیم طرحواره بی‌اعتمادی بدرفتاری می‌شوند جذب افرادی می‌شوند که نمی‌شود به آنها اعتماد کرد و فرد مجبور است دائم او را چک کند و با بدرفتاری طرف مقابل نیز مواجه می‌شود. به عنوان مثال با فردی وارد رابطه می‌شود که همیشه نشانه‌های خیانت در او وجود دارد و وقتی آن را مطرح می‌کند طرف مقابلش نه تنها پشیمان نیست بلکه طلب‌کار هم هست. فردی که تسلیم طرحواره بی‌اعتمادی بدرفتاری است اجازه بدرفتاری را به دیگران به خصوص شریک عاطفی‌اش می‌دهد. مثل زنی که بارها پیام‌های جنسی همسرش را با زنان دیگر دیده است و به خاطر چک کردن گوشی همسرش کتک خورده است.
جبران افراطی
این افراد قبل از اینکه کسی با آنها بدرفتاری کند خودش دست به کار می‌شود و شروع به سوءاستفاده از دیگران می‌کند. دائم به شریک عاطفی‌اش خیانت می‌کند، او را تحقیر می‌کند، از کوچک‌ترین فرصتی برای سوءاستفاده از دیگران استفاده می‌کند. معتقد است قبل از اینکه ضربه بخوری باید ضربه بزنی. این افراد یکی از دشوارترین‌ها برای رابطه داشتن هستند.
اجتناب
این افراد برای اینکه از دیگران آسیب نبینند خود را در موقعیت‌هایی که آسیب‌پذیر شوند قرار نمی‌دهند. به شدت رازدار می‌شوند و از اینکه درباره دیگران و رازهایشان صحبت کنند واهمه دارند. سعی می‌کنند وارد رابطه نشوند و با کوچک‌ترین نشانه‌ای از تصور خیانت خیالی یا واقعی در طرف مقابل، رابطه را ترک می‌کنند. به طور کلی خود را در موقعیتی که ناچارند به کسی اعتماد کنند قرار نمی‌دهند.
نشانه‌های طرحواره بی‌اعتمادی بدرفتاری
برخی از نشانه‌های افرادی که دچار تله بی‌اعتمادی بدرفتاری هستند را در زیر آورده‌ایم، توجه داشته باشید لازم نیست همه این نشانه‌ها در شما وجود داشته باشد و از طرف دیگر هرکس یکی از این نشانه‌ها را داشته باشد، لزوما دچار طرحواره بی‌اعتمادی بدرفتاری نیست. پس در این زمینه حتما با مشاور صحبت کنید:
- فرقی ندارد از کدام روش مقابله بالا استفاده شود، در هر سه صورت فردی که دارای طرحواره بی‌اعتمادی بدرفتاری است رابطه عاطفی به شدت مختلی دارد. یا در یک رابطه است که مدام مورد بدرفتاری قرار می‌گیرد یا خودش در حال بدرفتاری و بی‌اعتمادی به دیگران است.
- این افراد معمولا هیچ گونه اطلاعاتی از خودشان در اختیار دیگران قرار نمی‌دهند و معتقدند روزی از آنها علیه‌شان استفاده می‌شود. مثلا به سختی آدرس خانه‌شان را در اختیار محل کار یا حتی پیک قرار می‌دهند، مثلا پلاک را به پیک نمی‌دهند و می‌گویند به کوچه رسیدی تماس بگیر.
- معمولا خوبی را باور ندارند، این جملات را زیاد از آنها می‌شنوید:”فکر نکن نمی‌دونم چرا برام کادو خریدی؟”، “حالا بیدار موندی که بگی می‌خوای کمکم کنی؟”، “فلانی رو دیدی به اون مرده کمک کرد میخواست بگه مثلا من خیلی خوبم”، “فکر کردی خیلی خوبی؟”، “میز رو حساب کردی که بگی خیلی خفنی؟”
- آنها همیشه منتظر اتفاقی هستند که باید از خودشان و حق و حقوق‌شان دفاع کنند. حتی در موارد جزئی. مثلا اگر بلیط سینما را با تخفیف بفروشند می‌گویند مفتی چیزی را به کسی نمی‌دهند حتما می‌خواهند تبلیغ کنند، یا اگر همسایه زنگ خانه‌شان را بزند و بگوید شیشه ماشین‌تان باز مانده، به او مشکوک می‌شوند و می‌گویند برای فضولی زنگ زده باید حواس‌مان به او باشد و ….
- دسته‌ای از این افراد که سبک مقابله‌ای تسلیم دارند اجازه می‌دهند مورد سوءاستفاده قرار بگیرند. حتی در رابطه جنسی وقتی مورد تحقیر و اجبار در رابطه باشند رضایت بیشتری دارند. شریک عاطفی آنها معمولا در حال خیانت و بدرفتاری است و او نیز به دنبالش برای التماس و برگرداندنش.
- همیشه در حال ذهن‌خوانی هستند، گویا دیگران مغزشان را با میکروفن به گوش آنها وصل کرده‌اند و اگر به آنها گفته شود ممکن است اشتباه کنند و سوءتفاهمی پیش آمده عصبانی می‌شوند و به خود شما هم تهمت می‌زنند که می‌خواهی عمدا با من مخالفت کنی.
درمان طرحواره بی‌اعتمادی بدرفتاری
این افراد باید بیاموزند با وجود افراد غیر قابل اعتماد در دنیا و اطراف‌شان افرادی هستند که می‌توانند جایگاه امنی باشند و به آنها اعتماد کنند. باید بیاموزند افرادی که با آنها بدرفتاری می‌کنند را کنار بگذارند و تسلیم طرحواره‌شان نشوند. اعتماد به صورت یک مهارت به آنها آموزش داده می‌شود و در نهایت یاد می‌گیرند چطور از فعال شدن طرحواره بی‌اعتمادی‌شان آگاهی کسب کنند. بنابراین اگر با خواندن این مقاله حس کردید می‌توانید نشانه‌هایی از طرحواره بی‌اعتمادی بدرفتاری داشته باشید، حتما از مشاور کمک بگیرید تا علاوه بر تشخیص و تایید طرحواره ناسازگار شما روند درمانی‌تان را طراحی کند. کند اما قبل از آن چند روش ساده که بتوانید با طرحواره بی‌اعتمادی بدرفتاری مقابله کنید برایتان توضیح داده‌ایم:
چند روش ساده مقابله با طرحواره بی‌اعتمادی بدرفتاری
- شما می‌توانید استاد بدبینی شوید، می توانید برای جلوگیری از این مشکل یک دستبند یا انگشتر مخصوص یا حتی یک بند به دست خود بیندازید تا هربار آن را دیدید یادتان بیفتد طرحواره بی‌اعتمادی به چشم شما عینک بدبینی زده است. هرگاه نسبت به چیزی یا کسی بدبین شدید قبل از هر تصمیمی واقعیت سنجی کنید و برای بدبین بودن‌تان شواهد درستی پیدا کنید.
- نگذارید طرحواره شما به جای دیگران صحبت کند و شما را ناچار به ذهن خوانی کند. هربار خواستید به جای دیگران با خودتان صحبت کنید یادتان بیفتد این ذهنیت ممکن است درست نباشد و سعی کنید در این باره با خود فرد صحبت کنید.
- نباید دنیا برای شما صفر و صد باشد. برای اینکه گرفتار این دام طرحواره بی‌اعتمادی بدرفتاری نشوید، از افراد مهم زندگی‌تان یک لیست ویزگی‌های خوب و بدشان را تهیه کنید و هربار نسبت به آنها بدبین شدید به لیست‌تان نگاه کنید تا خوبی‌هایشان نیز برای شما یادآوری شود.
- از رابطه‌ها خودتان را دور نکنید. هرچقدر خود را در معرض این بی‌اعتمادی قرار دهید طرح واره‌تان را قوی‌تر می‌کنید. لازم نیست به یکباره وارد روابط عمیق عاطفی شوید. از روابط ساده مثل روابط همکاری یا همسایگی شروع کنید تا بتوانید این موضوع را تمرین کنید.
سخن پایانی
افرادی که طرحواره بی‌اعتمادی بدرفتاری دارند، خودشان را در جهان ناامن و خطرناک می‌بینند و احساس می‌کنند که همه قصد سوءاستفاده از آنها را دارند. این افراد در دوران کودکی، مورد بدرفتاری، تحقیر یا سرزنش دیگران قرار گرفته‌اند و یا سابقه تجاوز دارند. اگر این طرحواره درمان نشود، معمولا این افراد مدام جذب افرادی می‌شوند که از آنها سوءاستفاده می‌کنند و افراد قابل اعتمادی نیستند. اگر شما نیز نسبت به دیگران به شدت بدبین هستید و در گذشته‌تان اتفاقات تلخی افتاده است که به اعتمادتان نسبت به آدم‌ها آسیب زده است، توصیه می‌کنیم برای داشتن دید واقع‌گرایانه نسبت به جهان و آدم‌ها و داشتن رابطه خوب و فرد مناسب، از طرحواره درمانگران همیار عشق برای بررسی و درمان این طرحواره کمک بگیرید.
پرسش و پاسخ کوتاه