آیا شما هم از آن دسته افرادی هستید که با بروز هر مشکلی از کوره در می‌روید یا صبر و تحمل‌تان بهم می‌ریزد؟ آیا استرس به شما اجازه نمی‌دهد در برابر مشکلات منطقی و اصولی برخورد کنید؟ آیا با کوچک‌ترین بحثی که با شریک عاطفی، یک دوست، همکار یا والدین‌تان دارید آشفته می‌شوید؟ آیا همیشه بعد از بروز یک مشکل کوچک یا بزرگ تا چند روز و حتی چند هفته ذهن‌تان درگیر است؟ قطعا در عصر حاضر گریزی از مقابله با استرس و اضطراب نداریم اما چطور بعضی از افراد بهتر از بقیه از پس آن بر می‌آیند؟ در این مقاله قصد داریم شما را با مفهومی به نام تاب‌آوری عاطفی آشنا کنیم تا بتوانید آن را در خودتان بهبود بخشید.
تاب‌آوری عاطفی چیست؟
تاب‌آوری عاطفی یعنی توان مقابله با ذهن آشفته بعد از مواجهه با یک رویداد یا اتفاق منفی و ناخوشایند. در واقع تاب‌آوری عاطفی یک انگیزه و توان درونی است که ما را در برابر فراز و نشیب‌های روزمره زندگی حفظ می‌کند. خوشبختانه تاب‌آوری عاطفی قابل ارتقا و آموزش است. افرادی که تاب‌آوری بالا دارند، منعطف و سازگارتر از دیگران عمل می‌کنند و معمولا در مواجه با مشکلات دست و پای خود را گم نمی‌کنند. چنین ویژگی باعث می‌شود فرد بتواند در هنگام بروز چالش‌ها افکار منفی خود را مدیریت کند و با اصول و منطق جلو برود.
عنصرهای تاب‌آوری عاطفی
تاب‌آوری عاطفی سه عنصر مهم دارد که عبارتند از
- عنصر فیزیکی: توان فیزیکی، انرژی، سلامتی و سرزندگی
- عنصر روحی یا روانی: این عنصر جنبه‌هایی مثل سازگاری، توجه و تمرکز است. مواردی مثل عزت‌نفس، اعتماد به نفس، خودآگاهی، پایبندی به مقررات، بیان خود، تفکر و توانایی های استدلالی جزء عنصر روحی یا روانی تاب‌آوری عاطفی است.
- عنصر اجتماعی: روابط بین فردی مانند روابط کاری، روابط بین همسران، فرزندان، والدین و دوستان جزء عنصر اجتماعی تاب‌آوری هستند.
افراد دارای تاب‌آوری عاطفی چه خصوصیاتی دارند؟
- از افکار، هیجانات و احساسات درونی خودش آگاه است.
- قبل از هر اقدامی درباره عواقب آن فکر می‌کنند.
- نسبت به عقیده و نظر دیگران سازگار هستند.
- نسبت به اطرافیان پذیرا و بخشنده هستند.
- راه حل‌های مختلف را برای مقابله با چالش‌ها امتحان می‌کنند.
- احساسات‌شان را به صورت اصولی ابراز می‌کنند.
- عواطف منفی خود را سرکوب نمی‌کنند.
- می‌تواند روابط بلندمدت برقرار کند
- به راحتی و در مواقع لزوم می‌تواند از بقیه کمک بگیرد.
- برای حل مشکلات بین فردی از گفتگو استفاده می‌کند.
برنامه آموزشی تاب‌آوری عاطفی
در روانشناسی برای بالا بردن تاب‌آوری عاطفی روی 5 حیطه خودآگاهی، پشتکار، کنترل و مدیریت عواطف، تفکر انعطاف‌پذیر و روابط بین فردی کار می‌کنند. در ادامه به اختصار هر کدام از آنها را توضیح می‌دهیم:
- خودآگاهی: خودآگاهی کمک می‌کند در برابر مشکلات با شناختی که از خودمان داریم، روی توانایی‌های خود متمرکز شویم و به جای کمک از بیرون، به درون خودمان رجوع کنیم. وقتی از نقاط قوت و ضعف خود با خبر باشیم، می‌دانیم چطور جلو برویم که آسیب نبینیم و چطور از بهترین ظرفیت‌مان برای حل مشکلات استفاده کنیم.
- پشتکار: افرادی که پشتکار دارند، در برابر مشکلات زود جا نمی‌زنند و تلاش می‌کنند تا زمانی که مشکل رفع شود با آن مقابله کنند. البته این مقابله به معنای تلاش غیرمنطقی نیست بلکه عاقلانه سعی می‌کنند تا جایی که بشود موضوع را حل کنند.
- کنترل و مدیریت عواطف: مدیریت عواطف نیاز به مدیریت افکار دارد. افرادی که قادر به مدیریت افکارشان به خصوص افکار منفی هستند می توانند در برابر چالش‌ها افکار کارآمد و سازگار را جایگزین افکار فلج کننده و منفی کنند.
- تفکر انعطاف‌پذیر: تفکر انعطاف‌پذیر جنبه بسیار مهم نه تنها در تاب‌آوری عاطفی، بلکه در تمام ابعاد سلامت روانی است. افرادی که تفکر انعطاف‌پذیر دارند این شانس مهم را دارند که از نظرات کاربردی دیگران در جهت رشد و پیشرفت خودشان استفاده کنند.
- روابط بین فردی: افرادی که از حمایت‌های بین فردی و اجتماعی بالاتری برخوردار هستند شانس بیشتری برای تاب‌آوری عاطفی دارند. رابطه خوب با دوستان و خانواده می‌تواند به عنوان یک کمک حمایتی در برابر مشکلات فرد ظاهر شود.
روش‌هایی که به افزایش صبر شما کمک می‌کند
- آرام‌سازی ذهن: آرامش ذهن و بدن مانند یک نوشدارای بسیار موٍر و کارآمد عمل می‌کند. برای آرام‌سازی ذهن می‌توانید از روش‌هایی مانند مدیتیشن، تنفس عمیق ورزش و قدردانی و شکرگزاری استفاده کنید. وقتی بتوانید در برابر شلوغی‌ها و هرج و مرز زندگی ساعتی از روز را به خودتان و ذهن‌تان اختصاص دهید به مرور آرامش ذهن‌تان بالاتر می‌رود.
- پذیرش: اولین قدم مهم و جدی در انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری پذیرش است. تا شما شرایط موجود را نپذیرید نمی‌توانید برای جبران و رفعش کاری کنید و در یک چرخه معیوب اضطراب و تنش گیر می‌کنید.
- از مشکلات فرار نکنید: فرار از مشکلات و به تعویق انداختن حل آنها، مانند یک مسکن موقت عمل می‌کند و اگر رفع و رجوی اساسی آن را عقب بیندازید ریشه‌اش قوی‌تر می‌شود. می‌دانیم مقابله با مشکلات کار آسانی نیست اما یک بار برای همیشه باید سعی کنید آن را حل کنید. حتی اقدام برای حل آن نیز حال شما را بهتر می‌کند چه برسد به جای حل کامل آن.
- خودمراقبتی: فراموش کردن خودتان شما را از پای در می‌آورد. شما برای مقابله با مشکلات نیاز به توان و نیروی بدنی دارید. اگر از خودتان مراقبت نکنید، به مرور در برابر مشکلات ضعیف می‌شوید و می‌بینید حتی با یک مشکل ساده بیشتر از قبل آشفته خواهید شد. به سلامت جسمی خود اهمیت دهید و اجازه ندهید مشکلات شما را گرفتار چرخه زندگی ناسالم کند.
- افراد مثبت‌گرا: خودتان را از افراد منفی به شدت دور کنید. دوستان و اطرافیان شما نقش مهمی در سلامت روحی و روانی شما ایفا می‌کنند. لزومی ندارد برای حفظ افراد منفی تلاش کنید و انرژی بگذارید، این انرژی را صرف لذت بردن در کنار افراد مثبت کنید انگیزه شما را بالا می‌برند.
- کمک خواستن: ابایی از اینکه هنگام رویارویی با مشکلات از دیگران کمک بخواهید نداشته باشید. البته این کمک خواستن به معنای تبدیل شدن به یک فرد وابسته که بدون دیگران نمی تواند کارهایش را از پیش ببرد نیست. تلاش خودتان را بکنید و اگر نیاز داشتید از افراد معتمد اطراف خودتان کمک بگیرید.
- ترس، ترس ندارد: از ترسیدن نترسید! برخی افراد تصور می‌کنند برای پیشبرد مشکلات نباید از هیچ چیز بترسند و با کوچک‌ترین نشانه‌های ترس خود را می‌بازند و کنار می‌کشند. شجاعت به معنای نترس بودن نیست. افراد شجاع هم مانند همه در دل‌شان ترس دارند اما سعی می‌کنند به شیوه اصولی با آن کنار بیایند تا توان حل مشکلات در آنها از بین نرود.
- شکست عیب نیست: گاهی افرادی که ترس از شکست دارند، ترجیح می‌دهند هیچ کاری انجام ندهند تا با شکست هم مواجه نشوند. شکست عیب و عار نیست. اگر تلاشی انجام ندهید شاید شکست نخورید اما پیروز هم نمی‌شوید. پس از لاک خود بیرون بیایید و به سوی تلاش‌تان پیش روید.
- هدفمندی: هدف انگیزه به همراه خود می‌آورد اما انگیزه به شما کمک می‌کند که جا نزنید و برای پیش برد اهداف‌تان جلو بروید. افرادی که در زندگی هدف دارند نیروی تلاش کردن برای رسیدن به آن را نیز می‌یابند و همین صبر و تحمل‌شان را برای رسیدن به آرزوها و اهداف‌شان بالا می‌برد.
- فعال باشید: اجازه دهید با فعالیت انرژی درونی‌تان جاری شود. انرژی منفی عاشق سکون و راکد ماندن است و همین افراد را دست و پا گیر می‌کند. سعی کنید در طول روز خودتان را فعال نگاه دارید. بی حوصلگی و درجا زدن کمکی به شما نمی کند. ورزش، رقص یا پیاده‌روی را در برنامه روزانه‌تان بگنجانید.
- دوراندیشی داشته باشید: قبل از انجام هر اقدامی درباره عواقب و بازدهی آن فکر کنید. دوراندیشی باعث می‌شود شما مشکلات آینده را پیشبینی کنید و قبل از مواجه با آن برایش برنامه‌ریزی داشته باشید.
نتیجه‌گیری
قطعا در روزگاری که هستیم که استرس و اضطراب نقش مهمی در زنگی ما ایفا می‌کند. برای اینکه بتوانیم در برابر مشکلات افکارمان را مدیریت کنیم و اجازه ندهیم هیجان‌ها و احساسات غیر منطقی ما را پیش ببرند نیازمند تاب‌آوری عاطفی هستیم. تاب‌آوری عاطفی مانند یک ماهیچه است که با تمرین و آموزش می‌توانیم آن را قوی کنیم. تمریناتی که در این مقاله آورد شده است را اجرا کنید و اگر احساس کردید به کمک بیشتری نیاز دارید حتما از یک متخصص کمک بگیرید. می‌توانید در این زمینه از روانشناسان همیار عشق کمک بگیرید.
پرسش و پاسخ کوتاه