وسواس، یکی از مشکلات روانی آزاردهنده است که هم روی خود فرد تاثیر منفی می‌گذارد و هم روی ارتباطات و زندگی مشترک او. فرد وسواسی، یک سری افکار اضطراب‌آور دارد که برای تسکین آنها، مجبور به انجام رفتارهای تکراری و با دقت بسیار زیادی می‌شود. این حد از دقت و اضطراب، قطعا زندگی مشترک را تحت تاثیر قرار می‌دهد و همسرش را آزار می‌دهد. در ادامه مقاله ابتدا نشانه‌های وسواس را معرفی می‌کنیم و سپس به راهکارهای عمومی و تخصصی درمان می‌رسیم.

انواع وسواس

وسواس شستشو

برخی از افراد بر روی تمیزی خود و وسایل اطراف‌شان وسواس دارند. به طوری که وقتی فکر می‌کنند که خود یا وسایل اطراف‌شان شاید کثیف و آلوده باشد، به شدت مضطرب می‌شوند. افرادی که وسواس شستشو دارند، گاهی حتی ممکن است چند ساعت حمام کنند و یا وسایل‌شان را بشویند یا ممکن است بارها پشت سر هم دست‌هایشان را بشویند، به طوری که پوست‌شان ملتهب می‌شود.

وسواس نگهداری وسایل

برخی از افراد وسواس این را دارند که اشیاء مختلف را نگه دارند، حتی اشایی که فاقد ارزش هستند یا ممکن است هرگز استفاده نشوند. این افراد گمان می‌کنند که اگر اشیاء را دور بندازند، ممکن است بعدا به کارشان بیاید یا ممکن است با دور ریختن اشیاء اتفاق بدی برایشان رخ دهد، یعنی یک تصور و ذهنیت منفی و خرافی درباره آن دارند.

چک کردن مدام یک سری از وسایل

در این نوع وسواس فرد دائم تصور می‌کند باید همه چیز را مجدد بررسی کند. به عنوان مثال، فرد وسواسی مدام گاز را چک می‌کند که بسته است یا خیر یا به بسته بودن یا نبودن درب منزل شک دارد و مدام آن را چک می‌کند اما انگار راضی نمی‌شود. این رفتار هم جزء رفتارهای افراد وسواسی است.

افکار خرافی

برخی از افراد وسواسی، درگیر افکار خرافی هستند. به عنوان مثال اعتقاد دارند که حتما همه اعدادی که انتخاب می‌کنند یا در طول روز با آنها سر و کار دارند، باید اعداد زوج باشند، وگرنه اتفاق بدی می‌افتد، یا درباره رنگ‌ها ممکن است یک سری افکار خرافی داشته باشند، مثل اینکه رنگ سیاه، بدبختی می‌آورد.

افکار تکراری و اضطراب‌آور

برخی از افراد، وسواس عملی ندارند، بلکه وسواس فکری است که آنها را اذیت می‌کند. این افراد در زمینه‌هایی مثل مسائل جنسی، مذهبی یا مسائل و مشکلات مربوط به خودشان و یا رابطه‌شان، دچار وسواس هستند یعنی یک سری از افکار منفی و اضطراب‌آور، دائما در ذهن‌شان می‌چرخد و آنها را آزار می‌دهد.

داشتن آداب و رسوم خاص در ذهن خود

برخی از افراد وسواسی، یک سری آداب و رسوم و روش‌های خاص کاری برای خود دارند که حتما باید از آنها پیروی کنند وگرنه دچار اضظراب می‌شوند. به عنوان مثال برخی از افراد برای خود تعیین کرده‌اند که نباید به اشیاء به صورت طولانی دست بزنند، یا باید از خط عابر پیاده به صورت خاصی عبور کنند.

ترس‌های بی‌اساس مربوط به سلامتی

افراد وسواسی، ترس‌هایی مثل ترس از مرگ، ترس از مورد حمله قرار گرفته شدن توسط دزدها و یا ترس از مورد آزار و خشونت قرار گرفتن را دارند. این ترس‌های بی‌اساس و غیرمنطقی، باعث تشدید اضطراب و وسواس‌شان می‌شود.

دوست دارند همه چیز متقارن باشد

برخی از افراد وسواسی، دوست دارند همه چیز در اطراف‌شان متقارن باشد، یعنی اگر فقط کمی جابه‌جا باشد، مضطرب یا عصبانی می‌شوند.

اثرات وسواس بر رابطه عاطفی و زندگی مشترک

تماس فیزیکی دشوار می‌شود

افرادی که وسواس شستشو و تمیزی دارند، رابطه جنسی کمتری برقرار می‌کنند و برایشان سخت است که این کار را بکنند چون آلوده شدن و یا احتمال ابتلا به بیماری پوستی یا جنسی، آنها را اذیت می‌کند. به همین دلیل یکی از ابعاد زندگی مشترکی که آسیب می‌بیند، رابطه زناشویی است که قطعا تاثیر منفی روی رابطه عاطفی زوجین و میزان صمیمیت و تعهدشان خواهد گذاشت.

دیدن رفتارهای وسواسی به صورت مداوم، بسیار سخت است

یکی از اثرات وسواس بر روی زندگی مشترک، این است که همسرش باید به صورت مداوم، رفتارها و افکار وسواسی شوهرش را ببیند و مسلما این کار اصلا راحت نیست. شاید اوایل زندگی مشترک، خانم سعی کند شوهرش را درک کند و به او کمک کند که کمتر مضطرب شود اما قطعا در درازمدت، این همدلی و صبوری کاهش پیدا خواهد کرد و این وسواس‌ها، بر روی سلامت روان خانم هم تاثیر منفی خواهد گذاشت.

خوشحالی را کاهش می‌دهد

فردی که دچار وسواس است، مدام دچار استرس و اضطراب است و این هیجانات منفی، اجازه نمی‌دهد شاد باشد و یا از زندگی با همسرش لذت ببرد. بنابراین وسواس، خوشحالی و شادی را در زندگی مشترک کاهش می‌دهد.

درمان اختلال وسواس

راهکارهای متفاوتی برای کاهش و درمان علائم وسواس وجود دارد که برخی از این راهکارها، توسط خودِ زوجین و فرد دارای وسواس انجام می‌شود که باعث کاهش شدت علائم وسواس می‌شود اما این راهکارهای عمومی، درمان نمی‌کنند. درمان توسط راهکارهای تخصصی که روانشناس آنها را طبق شرایط و شدت مشکل فرد توضیح می‌دهد، انجام می‌شود. در ادامه، ابتدا چند راهکار عمومی برای کاهش شدت وسواس، توضیح می‌دهیم و سپس به راهکارهای تخصصی می‌پردازیم.

راهکارهای عمومی

با همسرتان گفتگو کنید

یکی از راهکارهای عمومی موثر برای کاهش شدت علائم وسواس، گفتگو کردن با همسرتان است. احساسات‌تان را درباره علائم و شدت بیماری‌اش، با او در میان بگذارید و اجازه دهید خودش نیز احساساتش را از آنچه که به دلیل وسواسش احساس می‌کند و یا آزار می‌بیند، با شما در میان بگذارد. این نوع گفتگو و تبادل احساسات با هم، باعث افزایش صمیمیت، همدلی و درک متقابل می‌شود.

به او کمک کنید، احساساتش را یادداشت کند

تحقیقات نشان داده است، یادداشت کردن احساسات و افکار وسواسی، می‌تواند استرس و اضطراب را کاهش دهد. به همسرتان کمک کنید، احساسات و افکارش را یادداشت کند. این کار باعث می‌شود او تمام تنش و اضطراب‌هایش را تخلیه کرده و روی کاغذ بیاورد. تخلیه هیجانی برای افراد وسواسی بسیار مهم است و این روش هم یکی از روش‌های سالم برای تخلیه هیجانی است.

کلمات، اعداد یا رنگ‌هایی که باعث اضطراب شما می‌شود، با خود تکرار کنید

اگر روی یک سری از کلمات، اعداد و رنگ‌ها حساس هستید و با شنیدن یا دیدن آنها دچار اضطراب می‌شوید، برای اینکه این موارد برای شما عادی شود، باید در طول روز آنها را با خود تکرار کنید تا زمانی که اضطراب‌تان نسبت به آنها از بین برود. همچنین می‌توانید یک فایل صوتی از این کلمات اضطراب‌آور ضبط کنید و بارها در طول روز آنها را گوش کنید. این تکرار مداوم و مواجه شدن با این موارد، کم کم برایتان عادی خواهد شد و دیگر اضطرابی در مقابل آنها نخواهید داشت.

زمان‌بندی کنید

اگر شما کاری را به اجبار می‌خواهید انجام دهید و می گویید:«من الآن باید این کار رو انجام بدم.» شاید این گونه اضطراب بر شما غلبه کند و بخواهید مدت طولانی کاری را انجام دهید که وسواس‌تان را تسکین دهد. به جای این کار، بهتر است برای کارهایتان که از روی وسواس است، زمان‌بندی کنید. به عنوان مثال با خود تکرار کنید که:«من نیم ساعت وقت دارم اتاقم رو مرتب کنم.» اگر این کار را انجام دهید و زمان مشخص کنید، احتمالا تا پایان نیم ساعت، وسواس و اضطراب‌تان کم خواهد شد و خود به خود کارتان را تمام خواهید کرد. بنابراین زمان‌بندی کردن، به شما کمک می‌کند که کارهایتان را در زمان‌های خاصی انجام دهید و زیاد طول ندهید.

درمان تخصصی

رفتار درمانی شناختی (CBT)

در روش رفتار درمانی شناختی، بر روی باورها و الگوهای فکری مراجعه‌کننده که باعث وسواس و اضطراب می‌شوند، کار می‌شود تا الگوهای فکری اشتباه اصلاح شوند و رفتار نیز تغییر کند. البته در طول این فرایند درمان، از مواجهه‌سازی هم استفاده می‌شود یعنی درمانگر، مراجعه‌کننده را تحت شرایط کنترل شده، گاهی با موارد اضطراب‌آور مواجه می‌کند تا زمانی که کم کم برایش عادی شود و اضطرابش کاهش پیدا کند. همچنین درمانگر تمریناتی را به مراجعه‌کننده می‌دهد تا در خانه آنها را تمرین کند.

دارو درمانی

اگر شدت وسواس به قدری زیاد باشد که نیاز باشد در کنار رفتار درمانی شناختی، فرد دارو نیز مصرف کند، روان پزشک به مراجعه‌کننده، داروی خاص و موثری را تجویز می‌کند. داروهایی که تجویز می‌شود، معمولا داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب است. این داروها طبق تشخیص روان پزشک برای مدت کوتاهی مصرف شده و بعد که توسط روان درمانی، علائم فرد کاهش پیدا کرد و انتقال‌دهنده‌های عصبی نیز توسط دارو به عملکرد نرمال و طبیعی خود رسید، روان پزشک تجویز می‌کند که کم کم دارو کنار گذاشته شود.

آیا دارو درمانی به تنهایی موثر است؟

داروها فقط روی بُعد جسمانی فرد یعنی تنظیم هورمون‌ها و انتقال‌دهنده‌های عصبی کار می‌کنند اما طرز تفکر، عقاید و تله‌های ذهنی که باعث این مشکلات روانی می‌شوند، توسط دارو درمان نمی‌شوند. بنابراین دارو درمانی به تنهایی موثر نیست چون فقط علائم جسمانی را کنترل می‌کند. برای اینکه رفتار و تله‌های ذهنی فرد هم درمان شود و اصلاح پیدا کند، نیاز به روان درمانی است. اغلب مواقع فقط روان درمانی کافی است اما فقط در موارد شدیدتر از درمان دارویی هم استفاده می‌شود. بنابراین دارو به تنهایی موثر نیست اما روان درمانی در اغلب مواقع به تنهایی موثر و کافی است.

چگونه با همسر وسواسی برخورد کنم و چگونه کمکش کنم بهتر شود؟

برای اینکه نحوه برخورد و کمک و همدلی با او را آموزش ببینید، ابتدا اطلاعات کاملی درباره نشانه‌ها و ریشه بیماری او کسب کنید و سپس به زوج درمانگر مراجعه کنید تا شرایط و شدت بیماری همسرتان بررسی شود و طبق این شرایط، به شما راهکارهای خاصی داده شود. توصیه می‌کنیم در این زمینه با زوج درمانگران همیار عشق در ارتباط باشید.