«خیلی برام مهمه که بدونم دیگران درباره من چی فکر میکنن»، «اگه تایید و توجه مردم رو به خودم و کارهام جلب نکنم، حس می‌کنم آدم بی‌ارزشی هستم» آیا شما هم این طرز تفکر را دارید؟ اگر تایید دیگران برایتان مهم است و بسیار زیاد به دنبال جلب توجه و محبت دیگران هستید، پس احتمالا این طرحواره در شما فعال است. در این مقاله درباره نشانه‌های طرحواره، علت فعال شدن آن و راهکارهای درمانی آن توضیح خواهیم داد.
نشانه‌های طرحواره جلب توجه و پذیرش‌جویی یا تله تاییدطلبی
- فرد بسیار نگران است که دیگران درباره‌اش چه فکری می‌کنند.
- بسیاری از تصمیمات فرد براساس نظرات دیگران است.
- در موقعیت‌های اجتماعی مضطرب می‌شود چون مدام فکر می‌کند دیگران فقط به او توجه دارند و او را قضاوت می‌کنند.
- بسته به اینکه طرف مقابل فرد چه کسی است و چه موقعیت اجتماعی و شغلی دارد، لحن و نوع صحبت فرد تغییر می‌کند. مثلا با افراد ثروتمند ممکن است با ادب و یا با پز دادن صحبت کند اما با یک فرد عادی مثل یک کارگر، بد و زننده صحبت کند.
- فرد احساس می‌کند شخصیت و هویت قوی ندارد.
- هرچقدر دیگران بیشتر به او توجه کنند یا بیشتر تحسینش کنند، او بیشتر احساس ارزشمند بودن خواهد داشت.
- فرد می‌خواهد همه از او راضی باشند و همه او را دوست داشته باشند.
- داشتن پول و موقعیت اجتماعی و شغلی عالی برای فرد بسیار زیاد اهمیت دارد.
- میزان عزت نفس او بستگی به حرف‌های دیگران نسبت به خودش دارد.
- در مورد آنچه به دیگران گفته است مدام فکر می‌کند و با خود می‌اندیشد که نکند به دیگران بی‌احترامی کرده است و نکند حرف بدی زده است که دیگران از او دلخور شده‌اند.
این طرحواره چه تاثیری روی زندگی شما می‌گذارد؟
یکی از پیامدهای طرحواره جلب توجه و پذیرش‌جویی این است که فرد آن قدر به نظر دیگران اهمیت می‌دهد و می‌خواهد دیگران را راضی نگه دارد تا همه او را دوست داشته باشند، که از خودش و شخصیت اصلی‌اش دور می‌شود. آن قدر به علایق دیگران اهمیت می‌دهد که کم کم علایق و هویت خودش را فراموش می‌کند. با این رفتارها، بیشتر عزت نفس و اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهد. این افراد بسته به اینکه با چه کسانی معاشرت می‌کنند، شخصیت و رفتار خودشان را تغییر می‌دهند. ممکن است حتی دیگران به او بگویند که چند شخصیتی یا دو رو است، در حالی که اینطور نیست. ظاهر برای این افراد به شدت مهم است. بنابراین به شکل وسواسی به ظاهرشان اهمیت می‌دهند. مثلا مدام لباس را می‌شویند، مدام موهایشان را مرتب می‌کنند و… برای این منظور به ظاهرشان زیاد اهمیت می‌دهند که بتوانند توسط آن دیگران را جذب کنند. در جمع مدام اضطراب دارند چون می‌ترسند کسی قضاوت‌شان کند، پس آرامش از آنها سلب می‌شود و نمی‌توانند از بودن در جمع لذت ببرند. از نظر عاطفی و روانی، این افراد با احساس تنهایی، پوچی و بی‌ارزشی، افسردگی و عزت نفس پایین دست و پنجه نرم می‌کنند. همچنین افراد دارای این طرحواره، حساسیت زیادی نسبت به طرد شدن دارند. حتی اگر به کم‌ترین نحو ممکن کسی دست رد به سینه‌شان بزند، فکر می‌کنند آن فرد طردشان کرده و برای همیشه نمی‌خواهد با آنها معاشرت کند. بنابراین ممکن است در مقابل احساس رهاشدگی و طردشدگی، واکنش شدید و افراطی به همراه خشم نشان بدهند. همچنین این افراد اغلب مواقع در زندگی‌شان احساس رضایت نمی‌کنند چون همه چیز آنها براساس نظرات و علایق دیگران است و نه خودشان.
علت فعال شدن این طرحواره چیست؟
والدین‌تان نیز این طرحواره را داشتند
اگر والدین‌تان نیز این طرحواره را داشتند، شما در دوران کودکی احتمالا از رفتارها، عقاید و طرز تفکرات‌شان الگوبرداری کردید و حالا در بزرگسالی، خودتان نیز انجام می‌دهید. شما از پدر و مادر خود یاد گرفتید که دیگران مهم هستند و باید همه از شما راضی باشند. اگر چنین اتفاقی نیفتد، پس شما یک فرد بی‌ارزش و دوست نداشتنی هستید! این باورهای اشتباه که مربوط به طرحواره است، از دوران کودکی شکل می‌گیرد.
همه تصمیمات مهم زندگی‌تان توسط والدین‌تان گرفته شده است
اگر در دوران کودکی و نوجوانی، والدین‌تان همه تصمیمات مهم زندگی‌تان را می‌گرفتند و علایق خودشان را به شما تحمیل می‌کردند، به این دلیل این طرحواره در شما فعال شده است. به عنوان مثال آنها مسیر تحصیلی و شغلی‌تان را تعیین کردند بدون اینکه به علایق شخصی شما توجه کنند. این رفتارها باعث می‌شود شما باور داشته باشید که همیشه باید طبق خواسته‌های دیگران در زندگی‌تان رفتار کنید و همیشه باید علایق و شخصیت و هویت خودتان را به خاطر دیگران نادیده بگیرید.
تا زمانی که والدین‌تان را راضی نمی‌کردید، به شما محبت نمی‌کردند
والدینی که عشق شرطی را به فرزندان‌شان می‌دهند، باعث فعال شدن این طرحواره می‌شوند. یعنی پدر و مادر به فرزند می‌گویند یا با رفتارشان نشان می‌دهند که او زمانی دوست داشتنی و باارزش است و لیاقت توجه و محبت دیدن را دارد که دیگران را راضی نگه دارد. منظور از دیگران در دوران کودکی، پدر و مادر هستند و در بزرگسالی ممکن است فرد نسبت به شریک عاطفی، همسر یا سایر افراد هم به این شکل عمل کند.
تست طرحواره پذیرش جویی و جلب توجه
اگر به بیشتر سوالات زیر جواب مثبت بدهید، به این معنا است که این طرحواره در شما فعال است.
- زمانی که کسی پشت سرتان درباره شما حرف می‌زند و شما از جایی مطلع می‌شوید، زود تحت تاثیر قرار می‌گیرید، ناراحت می‌شوید و فکر می‌کنید فرد بی‌ارزشی هستید؟
- آیا با توجه به نظر دیگران در فعالیت‌هایی شرکت می‌کنید حتی اگر به آن فعالیت علاقه‌ای نداشته باشید؟
- آیا رفتارهای خود را با توجه به اینکه با چه کسی معاشرت می‌کنید، تغییر می‌دهید؟
- وقتی دیگران شما را تحسین می‌کنند، احساس ارزشمندی به شما دست می‌دهد و اگر شما را تحسین نکنند، حس می‌کنید فرد بی‌ارزشی هستید؟
- اگر در جمع به شما توجه نشود، احساس بی‌ارزش بودن می‌کنید؟
- آیا مدام درباره ویژگی‌های مثبت خود را دیگران صحبت می‌کنید تا خودتان را فردی خوب و باارزش جلوه بدهید؟
- آیا بیش از حد نگران این موضوع هستید که اطرافیان‌تان شما را دوست دارند یا خیر؟
سبک‌های مقابله‌ای طرحواره جلب توجه و پذیرش‌جویی
سبک مقاله‌ای تسلیم
شما هر کاری می‌کنید که رضایت و توجه دیگران را نسبت به خودتان و کارهایی که انجام می‌دهید جلب کنید. حتی ممکن است کارهایی انجام بدهید که خودتان دوست ندارید اما چون تسلیم این طرحواره شده‌اید، کارهایی می‌کنید که این طرحواره به شما می‌گوید.
سبک مقابله‌ای اجتناب
شما از موقعیت‌هایی که دیگران باید شما را تایید کنند دور می‌شوید و اجتناب می‌کنید. ممکن است شاغل نشوید یا در جمع‌ها شرکت نکنید تا در چنین موقعیت‌هایی قرار نگیرید.
سبک مقابله‌ای جبران افراطی
شما اصلا به دنبال تایید و توجه کردن نیستید. اهل دوست شدن با دیگران نیستید و از اینکه در یک جمع قرار بگیرید، اجتناب می‌کنید. به همین دلیل ممکن است احساس تنهایی و افسردگی به شما دست بدهد.
راهکارهای درمانی طرحواره جلب توجه و پذیرش‌جویی/تاییدطلبی
اعتماد به نفس و عزت نفس‌تان را تقویت کنید
از آنجایی که توضیح دادیم که افراد دارای این طرحواره، عزت نفس و اعتماد به نفس کمی دارند، پس از این نظر باید رشد کنید و خودتان را تقویت کنید. نیازهای روانی، احساسی و فیزیکی خودتان را بنویسید و شروع کنید به برآورده کردن نیازهایتان. با این راهکار شما یاد می‌گیرید که با خودتان ارتباط خوبی برقرار کنید. به عنوان مثال اگر نیاز احساسی شما این است که باید دیده شوید یا باید دوست داشته شوید، خودتان به تنهایی این نیاز را برآورده کنید. به خودتان با کلام محبت‌آمیز و رفتارهای مناسب عشق بورزید، خودتان را باارزش بدانید و باورهای اشتباه ذهن‌تان را اصلاح کنید. وقتی بتوانید نیازهای خودتان را به تنهایی برآورده کنید، تا حد زیادی اعتماد به نفس‌تان تقویت خواهد شد.
جملات تاکیدی مثبت را هر روز تکرار کنید
با خودتان چنین جملاتی را تکرار کنید: «من باارزش هستم»، «من با اعتماد به نفس هستم»، «من عاشق خودم هستم» و… حتی اگر به این جملات باور ندارید هم حتما تکرارشان کنید چون باعث می‌شود باورهای منفی و اشتباهی که درباره خودتان دارید، اصلاح شوند و عزت نفس‌تان تقویت می‌شود.
آدم‌های سمی زندگی‌تان را رها کنید
وقتی فردی با اعتماد به نفس باشید، دیگر بیش از حد به دیگران اهمیت نخواهید داد. ممکن است یک سری از افراد سمی با دیدن این تغییرات مثبت در شما، شما را فردی خودخواه و خودشیفته بخوانند یا به شما بگویند که عوض شدید و دیگر به آنها اهمیت نمی‌دهد یا دیگر نظرشان برایتان مهم نیست. مهم نیست که این افراد چه می‌گویند. شاید برخی از افراد که افراد سمی نام دارند، از تغییرات مثبت شما خوش‌شان نیاید چون آنها فقط به فکر خودشان و برآورده شدن نیازهای خودشان هستند و نه به فکر شما و سلامت روانی‌تان! آنها از اینکه قوی شدید و درمان شدید خوشحال نخواهند شد! لطفا به حرف و بازخوردهای این افراد توجه نکنید و به مسیر درست خودتان ادامه بدهید. فقط به فکر درمان شدن خودتان باشید. اگر این افراد سمی شما را طرد کردند و تنها گذاشتند، ناراحت نشوید بلکه خوشحال شوید که دیگر چنین افراد ناسالمی را در کنار خود ندارید. بعد از درمان شدن و تغییر کردن، دوستان بهتر، بیشتر و سالم‌تری پیدا خواهید کرد. پس بدون توجه به این افراد، برای خودتان دلسوزی کنید و مسیر درست را در پیش بگیرید. اینقدر برای دیگران زندگی نکنید!
ارزش‌ها و اعتقادات‌تان را خودتان تعیین کنید
کافی است که براساس ارزش‌ها و اعتقادات دیگران زندگی کنید. با خودتان فکر کنید ببینید در زندگی چه چیزهایی برایتان مهم است؟ چه چیزهایی برایتان ارزش و اعتقادات محسوب می‌شود؟ آنها را یادداشت کنید و برای خودتان نظام ارزشی جدیدی را بنویسید.
رفتارهایی که برای تاییدطلبی و جلب توجه انجام می‌دهید را شناسایی کنید
ببینید چه رفتارهایی را براساس طرحواره‌تان انجام می‌دهید؟ آنها را شناسایی کرده، موقعیت‌هایی که این رفتارها را ابراز می‌کنید را نیز یادداشت کنید و سپس سعی کنید وقتی دوباره در آن موقعیت‌ها قرار گرفتید، رفتارتان را کنترل کنید و دیگر تکرار نکنید. به عنوان مثال اگر برای جلب توجه از شریک عاطفی‌تان با او قهر می‌کنید، این یک رفتار ناسالم است که طرحواره‌تان آن را به شما تحمیل می‌کند که انجام بدهید. حالا مشخص کنید که در چه موقعیت‌هایی بیشتر این رفتار بروز پیدا می‌کند؟ سپس در آن موقعیت‌ها، سعی کنید آن رفتار را کنار گذاشته و رفتار سالم‌تری را در پیش بگیرید. مثلا به جای قهر کردن، با او صحبت کنید تا توجه بیشتری را دریافت کنید.
از طرحواره درمانگر کمک بگیرید
درمان طرحواره‌ها، روش درمانی تخصصی خاص خودش را دارد که طرحواره درمانی نام دارد. این روش درمانی، نوعی مشاوره است که به شما کمک می‌کند طرحواره‌های فعال‌تان را به کمک درمانگر متخصص از ریشه درمان کنید. بنابراین توصیه می‌کنیم در کنار انجام دادن راهکارهای عمومی فوق، تخصصی‌تر طرحواره‌تان را درمان کنید. برای این منظور می‌توانید از طرحواره درمانگران همیار عشق کمک بگیرید.
سخن پایانی
افرادی که طرحواره جلب توجه و پذیرش‌جویی/تاییدطلبی دارند، بیشتر از آن که به فکر خودشان و علاقه‌مندی‌هایشان باشند، به فکر علاقه‌مندی‌های دیگران و راضی نگه داشتن دیگران هستند. به عبارت دیگر این افراد برای خودشان زندگی نمی‌کنند، بلکه برای دیگران و رضایت‌مندی دیگران زندگی می‌کنند. این موضوع باعث می‌شود بیشتر عزت نفس و اعتماد به نفس‌شان را از دست بدهند. همچنین این افراد در جمع‌ها مدام مضطرب هستند چون از قضاوت شدن می‌ترسند. در این مقاله سبک‌های مقابله‌ای این طرحواره، علت و ریشه آن و راهکارهای درمانی عمومی را توضیح دادیم. اگر می‌خواهید این تله ذهنی یا سایر تله‌ها را درمان کنید، حتما علاوه بر به کار گیری راهکارهای عمومی، از طرحواره درمانگر نیز کمک بگیرید. طرحواره درمانگران همیار عشق در زمینه تله‌های ذهنی‌تان می‌توانند به شما کمک کنند.
پرسش و پاسخ کوتاه