آیا احساس می‌کنید هیچ شباهتی با بقیه ندارید؟ خودتان را متفاوت از بقیه می‌دانید؟ احساس استثنا بودن و طرد شدن از بقیه افراد را دارید که شبیه به هیچ کدام‌شان نیستید؟ خود را متعلق به هیچ گروه و دسته‌ای نمی‌دانید؟ موقعیت‌های اجتماعی به شما اضطراب می‌دهد؟ کمرو و خجالتی هستید؟ در رابطه با جنس مخالف اعتماد به نفس ندارید؟ احساس می‌کنید حرف ارزشمندی با بقیه برای گفتن ندارید؟ آیا همیشه در حاشیه جمع می‌مانید؟ یا شاید برعکس، حاضرید هرکاری بکنید که وارد گروه‌های مختلف شوید، و هر جمع متفاوتی که می‌بینید ادعا می‌کنید شبیه‌شان هستید؟ اگر حالات بالا را تجربه کرد‌ اید می‌توانید دارای طرحواره انزوای اجتماعی- بیگانگی باشید. در این مقاله در رابطه با این طرحواره و شیوه درمان آن مطالبی را خواهید آموخت.

طرحواره انزوای اجتماعی- بیگانگی چیست و از کجا می‌آید؟

معمولا افرادی که در دوران کودکی دارای تفاوت‌های فاحشی با دیگران بوده‌اند، مثلا معلولیت داشته‌اند یا مواردی مثل لکنت یا نقص‌های ظاهری و یا حتی موارد مثبتی مانند هوش بسیار بالا را تجربه کرده‌اند می‌توانند دچار طرحواره انزوای اجتماعی یا بیگانگی شوند. همچنین افرادی که در دوران کودکی احساس می‌کردند خانواده‌شان با دیگران متفاوت هستند مستعد چنین طرحواره‌ای هستند. مثلا خانواده آنها می‌توانسته از لحاظ فرهنگ، سنت، نژاد و مذهب متفاوت با سایر اعضای جامعه کودک بوده باشند. کودکان منفعلی که در کودکی هیچ تجربه خاصی نداشته‌اند نیز در دوران بزرگسالی ممکن است احساس کنند چیزی برای نمایش ندارند و تسلیم طرحواره انزوای اجتماعی شوند. گاهی در افرادی که سابقه سکونت طولانی در یک محل را نداشتند و دائم مجبور به اساس‌کشی بودند و نتوانسته‌اند در یک جا انس بگیرند نیز این طرحواره می‌تواند به وجود بیاید.

سه واکنش افراد دچار طرحواره انزوای اجتماعی-بیگانگی

تسلیم

 برخی از افرادی که دارای طرحواره انزوای اجتماعی هستند تسلیم این طرحواره می‌شوند و بین خودشان و دنیا فاصله عمیقی احساس می‌کنند. به تفاوت‌های ریز و درشت‌تان نسبت به بقیه تاکید افزاطی می‌کنند و حاضر نیستند حتی قدمی برای شبیه جمع بودن بردارند حتی وقتی این شباهت منطقی و درست باشد. احساس تنهایی می‌کنند و فکر می‌کنند کسی درک‌شان نمی‌کند.

جبران افراطی

 برخی از افرادی که دچار طرحواره انزوای اجتماعی بیگانگی هستند، از روش جبران اطرافی استفاده می‌کنند، یعنی بر خلاف افرادی که در حالت تسلیم هستند، اصرار دارند که خودشان را در تمام گروه‌های اجتماعی جا بکنند. سعی می‌کنند به صورت افراطی همرنگ هر جماعتی که در اطراف‌شان هستند بشوند. اغلب به صورت نمایشی، نشان می‌دهند که به علایق دیگران علاقه دارند و هیچ مرزی برای علایق خودشان و دیگران قائل نیستند.

اجتناب

 افرادی که با طرحواره انزوای اجتماعی- بیگانگی از روش اجتناب استفاده می‌کنند، سعی می‌کنند از تمام موقعیت‌های اجتماعی و گروه‌های مختلف دوری کنند و خودشان را در معرض مواجه با شرایطی که نیازمند فعالیت گروهی است قرار ندهند. معمولا خودشان را در حاشیه قرار می‌دهند و تمایل به گوشه‌گیری و تنهایی دارند.

ویژگی افرادی که گرفتار طرح واره انزوای اجتماعی- بیگانگی هستند

• این افراد معمولا تفاوت‌هایشان را با دیگران بزرگ و شباهت‌هایشان را انکار یا کوچک می‌کنند. این احساس تفاوت، برعکس خودشیفته‌ها از روی خودبرتر‌بینی نیست، بلکه احساس‌های خود کم‌بینی و حقارت دارند و تصور می‌کنند دیگران او را برای تفاوت‌هایش تحقیر می‌کنند.
• در محیط‌های کاری و دانشگاهی سرشان به کار خودشان است، دنبال ترفیع و پیشرفت نیستند و ترجیح می‌دهند به اصطلاح چراغ خاموش مسیرشان را طی کنند.
• در جمع احساس راحتی ندارند، برای بیان هر جمله و کلمه کلی فکر می‌کنند و از اظهار وجود اضطراب می‌گیرند. حس می‌کنند در جمع چیزی برای گفتن ندارند.
• اهل رفیق بازی و دوستی‌های جمعی نیستند، ترجیح می‌دهند در کنار خانواده باشند و ارتباط با افراد جدید را نمی‌پسندند.
• از اینکه درباره خودشان و خانواده‌شان به دیگران بگویند گریزان هستند، معمولا اطرافیان خیلی کم راجع به آنها می‌دانند چون در این زمینه پنهان‌کار هستند.
• روی نقص‌های شخصی و خانوادگی خیلی تاکید می‌کنند، حتی وقتی نقصی وجود نداشته باشد تفاوت‌های احتمالی خودش و خانواده‌اش را نقص می‌داند و سعی می‌کند آن را از دیگران پنهان کند و خانواده را نیز مجبور به این پنهان‌کاری می‌کند، مثلا تفاوت‌های قومی یا فرهنگی‌شان را مخفی می‌کند.
• از موقعیت‌هایی که در آن امکان دارد مجبور شوند خودشان را معرفی کنند یا وارد گروه شوند گریزان هستند و سعی می‌کنند تا جای ممکن در چنین مراسم یا موقعیت‌هایی شرکت نکنند.
• برعکس حالات بالا، ممکن است در جمع به شدت اصرار داشته باشند شبیه دیگران هستند و با روش‌های افراطی آن را نمایش دهند.

درمان طرحواره انزوای اجتماعی_بیگانگی

اگر با خواندن این مقاله حس کردید می‌توانید دارای این طرحواره باشید حتما با یک متخصص صحبت کنید. درست است که آگاهی از وجود این طرحواره قدم مهمی برای درمان آن است اما کافی نیست. متخصص باید با انجام تست‌های طرحواره درمانی مطمئن شود چنین طرحواره‌ای در شما وجود دارد و اگر طرحواره دیگری نیز دارید آن را تشخیص دهد و بر اساس نتایج تست‌ها روند درمانی را پیش بگیرد. مهم ترین موضوع در درمان طرحواره انزوای اجتماعی این است که احساس بی‌ارزشی شما از بین برود. تا زمانی که به متخصص مراجعه نکرده‌اید می‌توانید از روش‌های زیر نیز برای جلوگیری از پیشرفت این طرحواره کمک بگیرید.

چند روش ساده مقابله با طرحواره انزوای اجتماعی_بیگانگی

• باید یاد بگیرید خودِ خودتان باشید. یک لیست از تمام علایق خودتان بنویسید و با خودتان قرار بگذارید از این علایق مراقبت کنید. شما هم مثل هر فردی حق دارید مسیر خود و علایق خود را داشته باشید. نباید از آنها خجالت بکشید. مثلا اگر در جمع همه دوست دارند نوشیدنی خنک بخورند و شما هوس چایی کرده‌اید بدون خجالت عنوانش کنید و از چایی خود لذت ببرید.
• روی شباهت‌هایتان با دیگران متمرکز شوید. یک ورق کاغذ بردارید و حداقل 20 مورد از موارد مشابهی که با دیگران دارید را بنویسید. فرقی ندارد چقدر کوچک هستند، مهم است که به آنها آگاه باشید.

• مهم‌ترین موضوعی که باید روی آن کار کنید عزت نفس‌تان است. حتما از روش‌های بالا بردن عزت نفس استفاده کنید.
• لازم نیست تفاوت‌هایتان را مخفی کنید. یک لیست از مسائلی که فکر می‌کنید به خاطرش خجالت‌زده هستید بنویسید. باید بتوانید نقاط مثبت آن را پیدا کنید. اگر نقطه مثبتی ندارد و می‌توانید تغییرش دهید برای تغییرش برنامه‌ریزی کنید و اگر قابل تغییر نیستند باید روی پذیرش آن کار کنید. تمام افراد حتما مسائلی در زندگی‌شان است که قابل تغییر نیست اما اجازه نمی‌دهند روی تمام زندگی‌شان سایه بیندازد.