فوت فرزند یکی از تلخ‌ترین و دردناک‌ترین اتفاقات است که می‌تواند برای مادر و پدر اتفاق بیفتد. این اتفاق به هر دلیلی که باشد، بسیار دردناک است و قطعا آسیب‌های جدی به مادر و پدر وارد می‌کند و والدین وارد دوران سوگواری می‌شوند. در این مقاله درباره مرگ فرزند و تاثیرات آن روی روح و روان والدین توضیح می‌دهیم و سپس راه‌هایی را معرفی می‌کنیم تا بتوانید این درد و غم را کاهش بدهید و با این اتفاق کنار بیایید.
تاثیرات مرگ فرزند بر پدر و مادرش
مرگ فرزند تاثیرات مختلفی روی مادر و پدر می‌گذارد که ما آن را چند تقسیم‌بندی توضیح می‌دهیم.
آثار جسمی و فیزیکی
در مطالعات انجام شده و گزارش جمع‌آوری شده مشخص شده است که مرگ فرزند آثار جسمی و فیزیکی برای مادر و پدر به همراه دارد. یکی از این تاثیرات کاهش وزن است. معمولا بعد از مرگ فرزند مادر و پدر کمتر به خودشان می‌رسند و اشتها و الگوی خواب‌شان بهم می‌ریزد. این موارد می‌تواند باعث تحلیل رفتن عضلات و ماهیچه‌ها و افزایش سوخت و ساز بدن شده و منجر به کاهش وزن شود. همچنین به دلیل اینکه مادر و پدر به خودشان کمتر از قبل رسیدگی می‌کنند، ممکن است زودتر دچار بیماری شوند چون سیستم ایمنی‌شان به شدت پایین می‌آید. ناتوانی در انجام دادن کارهای روزمره، پرخوابی و یا بی خوابی، پراشتهایی یا بی اشتهایی و… از جمله آثار دوران سوگواری بر جسم پدر و مادر هستند. تحقیقات نشان داده است مادرها بیشتر از پدرها دچار این پیامدها می‌شوند. پیامدهای دیگر عبارت‌اند از: افزایش خطر ابتلا به انواع سرطان‌ها، تغییرات ژنتیکی (اگر دوران سوگواری بسیار طولانی مدت شود)، بیماری‌های قلبی-عروقی، بیماری‌های تنفسی و… همچنین دوران سوگواری بر روی سلول‌های مغزی هم تاثیر منفی می‌گذارد و باعث مرگ زودرس و سریع سلول‌های مغز می‌شود. این موضوع می‌تواند فرد را دچار پیری زودرس، زوال عقل و آلزایمر کند.
آثار روانی
مبتلا شدن به افسردگی مزمن و شدید از جمله آثار روانی مرگ فرزند است. به دنبال افسردگی ممکن است اضطراب، استرس پس از سانحه، تمایل به تنهایی و انزوا، افکار خودکشی و… نیز اتفاق بیفتد. تحقیقات نشان داده است که این علائم با گذر زمان و بدون مداخله تخصصی درمان متاسفانه کاهش نمی‌یابند.
آیا سن فرزند در میزان سوگواری والدین تاثیرگذار است؟
بله هرچقدر سن فرزندان کم باشد و فوت کنند، آسیب و ضربه برای والدین بیشتر خواهد بود چون وقتی یک فرزند متولد می‌شود، پدر و مادر برایش هزار امید و آرزو دارند و وقتی قبل از رسیدن به این آرزوها، فرزند فوت می‌کند، قطعا ضربه‌اش دو برابر می‌شود و آرزوهای والدین بر باد می‌رود. اما وقتی فرزند در سن بزرگسالی یا کهنسالی فوت می‌کند، درست است که همچنان دردناک است اما آسیبش کمتر است.
افراد چه عکس‌العمل‌هایی نسبت به مرگ فرزند نشان می‌دهند؟
عکس‌العمل‌ها می‌تواند متفاوت باشد مثل:
- انکار مرگ فرزند به دلیل شوکه شدن و باور نکردن اتفاقی که افتاده است.
- غم و ناامیدی شدید به طوری که فرد نتواند کارهای روزمره و ساده‌اش را نیز انجام بدهد.
- احساس گناه شدید و مقصر دانستن خود بابت مرگ فرزند. فرد احساس می‌کند می‌توانست فرزندش را نجات بدهد اما این کار را نکرده است و خودش را مقصر می‌داند.
- خشم شدید نسبت به دیگران و جهان هستی. این مرحله، مرحله خشم از دوران سوگواری است.
- احساس حسادت و رنجش نسبت به والدینی که فرزندان سالمی دارند.
- احساس اینکه زندگی دیگر معنایی ندارد و تمایل به پیوستن به فرزند در آن دنیا.
- از دست دادن ایمان و باورهای معنوی نسبت به زندگی و مرگ.
- خواب دیدن فرزندان.
- احساس تنهایی و درک نشدن شدید.
دوران سوگواری از دست دادن فرزند چقدر طول می‌کشد؟
شاید فکر کنید که دوران سوگواری باید بسیار کوتاه مدت طول بکشد اما از آن جایی که مرگ فرزند بسیار سنگین است، معمولا بیشتر از 18 ماه طول می‌کشد. با گذر زمان سنگینی دوران سوگواری کمتر می‌شود اما همچنان ممکن است این غم بیاید و برود. مثلا در روز تولد فرزند، روز فارغ التحصیلی‌اش و… ممکن است همچنان به یاد او بیفتید و گریه کنید یا تصور کنید اگر فرزندتان زنده بود الآن چه شکلی می‌شد و در کدام مرحله از زندگی‌اش قرار می‌گرفت. این موارد طبیعی است. با گذر سال‌های طولانی هم ممکن است همچنان به یاد فرزندتان باشید چون این موضوع به هیچ عنوان فراموش شدنی نیست.
چگونه والدین می‌توانند در دوران سوگواری از سایر فرزندان‌شان حمایت کنند؟
- با هم سوگواری کنید و در کنار هم باشید. طبیعی است که مدام بخواهید تنها باشید اما منزوی نباشید. همان طور که شما در دوران سوگواری هستید، سایر فرزندان‌تان هم در این دوران هستند. پس درک‌شان کنید و با آنها همدلی کنید. بودن در کنار یکدیگر می‌تواند حال شما را زودتر خوب کند.
- درباره خواهر یا برادر فوت کرده‌شان صحبت کنید تا آنها هم گریه کنند و احساسات، هیجانات و حرف‌های ناگفته‌شان را تخلیه کنند. صحبت کردن درباره او و مرور کردن خاطرات‌تان اصلا کار بدی نیست.
- اگر سایر فرزندان‌تان بابت مرگ خواهر یا برادرشان احساس گناه می‌کنند با آنها صحبت کنید و توضیح بدهید که فوت او تقصیر خواهر و برادرش نیست و آنها مسئول مرگ او نیستند. مرگ چیزی است که برای همه دیر یا زود اتفاق می‌افتد.
- انتظار نداشته باشید سایر فرزندان‌تان جای فرزند فوت کرده را پر کنند چون چنین اتفاقی امکان ندارد بیفتد. هر کدام از فرزندان منحصر به فرد هستند و جایگاه خاص خودشان را دارند. هرگز فرزند فوت شده را با سایر فرزندان مقایسه نکنید و انتظارات غیرمنطقی از آنها نداشته باشید.
- به دلیل فوت فرزندتان دچار وسواس و معیارهای سختگیرانه نشوید. درک می‌کنیم که می‌خواهید از فرزندان بازمانده‌تان زیاد مراقبت کنید تا اتفاق بدی برایشان نیفتد و درک می‌کنیم که ممکن است ترس از دست دادن‌شان را داشته باشید اما محدود کردن آنها را زیاد سختگیری کردن در تربیت‌شان، به آنها آسیب می‌زند. تعادل را رعایت کنید. نه زیاد سختگیر و محافظه کار باشید و نه زیاد سهل‌انگار و آسان‌گیر.
- اگر غم و اندوه شما مانع از این می‌شود که بتوانید با سایر فرزندان‌تان وقت بگذرانید، می‌توانید از یکی از دوستان یا فامیل بخواهید بیایند و با فرزندان‌تان وقت بگذرانند و در کنارشان باشند. در این مرحله از زندگی باید از دیگران کمک بگیرید.
راه‌های کنار آمدن با فوت فرزند
- بیشتر درباره فرزند فوت شده‌تان صحبت کنید و زیاد از نام او استفاده کنید.
- از دیگران کمک بگیرید تا از فرزندان‌تان مراقبت کنند و کارهای خانه را انجام بدهند تا شما وقت برای سوگواری کردن داشته باشید.
- برای جمع کردن وسایل فرزند فوت شده‌تان عجله نکنید. تا زمانی که آرامش پیدا کنید بگذارید وسایل باقی بمانند.
- اشکالی ندارد گاهی وقت‌ها یادی از خاطرات‌تان بکنید و عکس‌ها و فیلم‌هایتان را تماشا کنید.
- خودتان را قوی نشان ندهید و تظاهر نکنید که عالی هستید بلکه احساسات‌تان را تخلیه کنید.
- هدفمند باشید. هدف زندگی شما فقط نباید فرزندتان باشد. شما به عنوان یک فرد باید هدف داشته باشید. با شناسایی کردن علاقه‌مندی‌هایتان می‌توانید هدف زندگی‌تان را مشخص کنید.
- از خودتان مراقبت کنید. برای خودتان ارزش قائل باشید و کم کم سعی کنید به خودتان رسیدگی کنید. از لحاظ جسمانی و روانی تمرینات خودمراقبتی انجام بدهید.
- از روانشناس کمک بگیرید. اگر حال‌تان وخیم است و دچار بیماری‌هایی مثل افسردگی شدید، حتما زودتر از روانشناس کمک بگیرید تا راهکارهای تخصصی لازم برای حل این مشکلات و راحت‌تر گذراندن دوران سوگواری را آموزش ببینید.
سوالات متداول
-
آیا والدین ممکن است دچار اختلال استرس پس از سانحه شوند؟
بله مرگ فرزند هم یکی از اتفاقات تلخی است که می‌تواند والدین را دچار این اختلال استرس بکند.
-
بعد از فوت فرزند چه تغییراتی در مغز والدین ایجاد می‌شود؟
هورمون‌های شادی و آرامش مثل سرتونین، دوپامین و اکسی توسین در مغز کمتر ترشح می‌شود بنابراین فرد دچار مشکلات روانی و جسمانی زیاد می‌شود.
-
آیا از دست دادن فرزند یک تروما محسوب می‌شود؟
بله از آنجایی که این اتفاق یک اتفاق تلخ، دردناک و غیرمنتظره است، تروما محسوب می‌شود و فرد را دچار شوک روانی و عصبی می‌کند.
-
آیا ممکن است با مرگ فرزندم کنار بیایم؟
بله غیرممکن نیست. سخت است و طول می‌کشد اما ممکن است اگر همکاری کنید و از راه‌های درست برای رسیدن به آرامش و پذیرش مرگ فرزندتان استفاده کنید.
-
والدینی که فرزندشان را از دست داده‌اند ممکن است دچار مرگ زودرس شوند؟
بله برخی از والدین به دلیل ضربه روانی و عصبی که به آنها وارد شده است دچار مرگ زودرس می‌شوند.
-
آیا از دست دادن فرزند دردناک‌تر از از دست دادن والدین است؟
افرادی که این دو مورد را تجربه کرده‌اند می‌گویند از دست دادن فرزند دردناک تر است چون هزار امید و آرزو با فرزند به خاک سپرده می‌شود اما از دست دادن والدین طبیعی است مخصوصا اگر آنها کهنسال باشند.
-
از دست دادن فرزند چقدر در جهان رایج است؟
حدود 11 درصد افراد جهان فرزندان جوان‌شان را از دست داده‌اند.
-
به والدین داغ‌دار چه بگوییم؟
می‌توانید از این جملات استفاده کنید:
- من خیلی متاسفم بابت اتفاقی که افتاده است. خدا رحمتش کند و خدا به شما صبر بدهد.
- خیلی ناراحت شدم از این اتفاق. من رو در غم‌تان شریک بدونید.
- اگر کاری از دستم بر میاد براتون انجام بدم حتما به من خبر بدید.
-
به والدین داغ‌دار چه نگوییم؟
- فرزندتون قطعا در جایی بهتر از اینجاست.
- حالت خوب میشه نگران نباش.
- هر اتفاقی به دلیلی رخ میده و حکمتی در اون هست.
- تو فرزندان دیگه‌ای داری. آروم باش.
- میتونی فرزند دیگه‌ای داشته باشی.
- فرزندت دیگه درد نمی‌کشه و آرومه.
-
به والدین داغ‌دار چه پیامی بفرستم؟
- فقط پیام دادم که بگم داشتم درباره تو فکر می‌کردم. برات دعا می‌کردم و باهات سوگواری می‌کردم. اگه خواستی با من صحبت کنی بگو تماس بگیرم.
- من در کنارت هستم اگر خواستی باهام حرف بزنی.
- میتونم چیزی برات بیارم؟ اگه کمکی نیاز داری بگو.
- خیلی متاسفم بابت اینکه فرزندت رو از دست دادی.
سخن پایانی
از دست دادن عزیزان بسیار سخت است و افراد را وارد دوران سوگواری می‌کند. از دست دادن فرزند نیز بسیار سخت است چون والدین با هزار امید و آرزو فرزندشان را به دنیا می‌آورند و به شکل غیر منتظره ای از دست می‌دهند. در این مقاله سعی کردیم به شما کمک کنیم که بتوانید دوران سوگواری را راحت‌تر بگذرانید و بدانید که مهم است از روانشناس در این مسیر کمک بگیرید. اگر در چنین شرایطی هستید می‌توانید از روانشناسان همیار عشق کمک بگیرید. تیم ما در کنار شما هستیم.
پرسش و پاسخ کوتاه