برای برخی از افراد بسیار سخت است که نه بگویند، به همین دلیل ممکن است کارهایی که نمی‌خواهند یا می‌دانند که نتیجه خوبی به همراه نخواهد داشت را انجام دهند تا طرف مقابل دلخور یا ناراحت نشود. گاهی هم به دلیل ترس از دست دادن طرف مقابل، نه گفتن سخت می‌شود. باید این نکته را در نظر داشت که نه نگفتن و انجام هر کاری که دیگران از شما می‌خواهند، ممکن است عواقب و پیامدهایی را برای شما داشته باشد، یا حتی به روح و روان‌تان آسیب بزند. در این مقاله قصد داریم توضیح دهیم، که چرا برخی از افراد نمی‌توانند نه بگویند و این موضوع چه آسیب‌هایی را برای آنها به همراه دارد، و اینکه چطور می‌توانید نه بگویید تا طرف مقابل از دست شما دلخور و ناراحت نشود، درواقع می‌خواهیم نه گفتن مودبانه را آموزش دهیم.

چرا نمی‌توانم نه بگویم؟

ناتوانی در نه گفتن با نیاز به تایید گرفتن از دیگران، ارتباط مستقیمی دارد. یعنی کسانی که احساس خودارزشمندی کمی دارند و این احساس و اعتماد به نفس را از مورد تایید قرار گرفتن توسط دیگران بدست می‌آورند، معمولا توانایی کمی برای نه گفتن دارند، چون برای اینکه دیگران شخص را تایید کنند، شخص باید کاری برای دیگران انجام دهد، بنابراین به درخواست‌های دیگران نه نمی‌گویید، کارهایشان را هرطور که شده انجام می‌دهد، تا دیگران او را دوست داشته باشند و تایید کنند. ناتوانی در نه گفتن، ممکن است ناشی از فعال بودن طرحواره‌های ایثار و اطاعت باشد.

سبک‌های فرزندپروری والدین، ناتوانی در نه گفتن را در شخص ایجاد می‌کنند. در ادامه توضیح می‌دهیم که والدین با چه خصوصیات و ویژگی‌هایی، ناتوانی در نه گفتن و نیاز به تایید گرفتن از دیگران را در کودک ایجاد می‌کنند:

والدین سخت‌گیر

این والدین، انتظارات زیاد و غیرواقع‌بینانه‌ای از کودک‌شان دارند. آنها انتظار دارند که کودک دقیقا طبق معیارها، خواسته‌ها و انتظارات‌شان رفتار کند. اگر کودک این کار را نکند و از قوانین پدر و مادرش سرپیچی کند، احتمالا تنبیه می‌شد یا مورد بی‌مهری و بی‌محبتی والدینش قرار می‌گرفت، و بعد باید سعی می‌کرد دل آنها را با انجام کارهایی که پدر و مادرش می‌خواستند، بدست بیاورد تا دوباره به او توجه و محبت کنند. اگر کودک طبق خواسته‌های والدین رفتار می‌کرد، پاداش دریافت می‌کرد. این نوع سبک فرزندپروری، به کودک می‌آموزد که اگر می‌خواهد تایید، محبت و توجه والدینش را بدست بیاورد، باید طبق خواسته‌ها و انتظارات آنها رفتار کند. کودک زمانی که بزرگ شود و به بزرگسالی برسد نیز همینطور رفتار خواهد کرد، و در نه گفتن، مهارت نخواهد داشت.

والدینی که خودشان مشکلات زیادی دارند

اگر کودک ببیند که والدینش غرق در مشکلات هستند، به عنوان مثال مشکلات مالی، اقتصادی یا کاری دارند، یا حتی دچار بیماری‌های سخت یا افسردگی هستند، ناخودآگاه همیشه سعی می‌کند نیازها و خواسته‌های آنها را برآورده کند تا خودش به مشکلات و استرس‌های والدینش اضافه نکند، بلکه به آنها کمک کند. تداوم این موضوع باعث می‌شود کودک یاد بگیرد، که برای اینکه دیگران از دست او دلخور و ناراحت نشوند یا برای اینکه بتواند به دیگران کمک کند و مشکلات و مشغله‌های فکری‌شان را کاهش دهد، باید طبق خواسته‌های آنها رفتار کند. این کودک زمانی که بزرگ شود، توانایی نه گفتن را نخواهد داشت.

الگوبرداری از والدین

اگر والدین نیز توانایی نه گفتن نداشته باشند و کودک این را ببیند و متوجه شود، گمان می‌کند که رفتار والدینش درست است و خودش نیز مدام باید در حال برآورده کردن خواسته‌های دیگران و رفتار کردن طبق انتظارات آنها باشد. درواقع کودک از والدینش الگوبرداری می‌کند و در زندگی خودش نیز به همان سبک پیش می‌‌رود.

والدینی که اعتماد به نفس کمی دارند

والدینی که احساس خودارزشمندی و اعتماد به نفس کمی دارند، ممکن است برای تقویت اعتماد به نفس خود، کودکان‌شان را تحت فشار قرار دهند تا به خواسته‌هایشان عمل کنند و رفتارهایی نشان دهند که اعتماد به نفس‌شان را تقویت می‌کند. این کار، معمولا بیشتر در جمع‌ها و مهمانی‌ها دیده می‌شود. والدین برای اینکه خودشان را با اعتماد به نفس نشان دهند و در جمع ظاهر خوبی داشته باشند، کودک را تحت فشار قرار می‌دهند که طبق چیزی که می‌خواهند رفتار کند. کودک می‌آموزد که در آینده هم برای حفظ اعتماد به نفس و آبروی کسی که همراه اوست، باید کارهایی را انجام دهد که او می‌گوید و توانایی نه گفتن را از دست خواهد داد.

ناتوانی در نه گفتن، چه پیامدها و آسیب‌هایی به همراه دارد؟

وارد شدن و ادامه دادن روابط ناسالم و آسیب‌زننده

کسی که تونایی نه گفتن را ندارد، اگر به شخصی وابسته باشد، برای اینکه او را در کنار خود نگه دارد، همیشه سعی می‌کند طبق خواسته و انتظار آن فرد رفتار کند تا او را از دست ندهد. در روابط عاطفی هم این رفتار دیده می‌شود که شخص با اینکه می‌داند طرف مقابل شریک عاطفی مناسبی نیست و رابطه‌شان ناسالم است، اما به دلیل وابستگی ناسالم و افراطی، نمی‌تواند از آن شخص دل بکند و برای اینکه او را در کنار خود حفظ کند، به همه خواسته‌های فرد عمل می‌کند تا شخص خوب و مورد تاییدی به نظر برسد.

استرس و اضطراب

استرس و اضطراب نیز یکی از پیامدها و آسیب‌های نه نگفتن در مواقع لازم است. انجام دادن کارهای سخت و از روی اجبار، باعث استرس و اضطراب و حتی حملات پانیک می‌شود.

افسردگی

اگر احساس خودارزشمندی و اعتماد به نفس کافی را نداشته باشید و همیشه سعی کنید با نه نگفتن و ناراحت نکردن دیگران، تایید و عشق و محبت را از آنها بگیرید، اگر گاهی موفق نشوید، به شدت سرخورده و افسرده خواهید شد. بنابراین افسردگی هم یکی از پیامدها و آسیب‌های ناتوانی در نه گفتن است.

فراموش کردن خود

اگر شما مدام روز خواسته‌ها و نیازهایش دیگران توجه کنید و وقت‌تان را با سرویس دادن به دیگران بگذرانید، طبیعتا وقت کمتری برای خود خواهید داشت، که این موضوع باعث می‌شود خود، اهداف و آرزوهایتان را فراموش کنید و خودتان را وقف دیگران کنید. اگر وقت کمی برای خود و کارهایتان بگذارید، در زندگی‌تان پیشرفت نخواهید کرد و به جایگاهی که می‌خواهید و لایق آن هستید، نخواهید رسید.

خستگی شدید

برآورده کردن نیازها و خواسته‌های دیگران، و رفتار کردن به نحوی که آنها می‌خواهند، بسیار زمان بر است و انرژی شما را هدر می‌دهد. ممکن است گاهی احساس خستگی شدید و کوفتگی داشته باشید.

چطور با روش صحیح و با حفظ احترام نه بگویم؟

از کلمه «نه» استفاده کنید

خجالت نکشید، از کلمه «نه» در مواقع لازم استفاده کنید و روی آن پایبند باشید. شاید اوایل برایتان سخت باشد که از کلمه «نه» استفاده کنید، اما تمرین کنید. آنقدر تمرین کنید تا خجالت و احساس منفی بعد از گفتن آن کلمه، در شما رفع شود.

از جملات مودبانه برای گفتن «نه» استفاده کنید

این جملات، بسیار مودبانه و محترمانه هستند که می‌توانید از آنها استفاده کنید:

• «ممنونم که به یادم بودید اما من امروز خیلی کار دارم. بمونه برای یه روز دیگه»
• «نه ممنونم»
• «امروز نه، ممنونم»
• «ببخشید امروز وقت ندارم، نمیتونم. یه روز دیگه با هم هماهنگ می‌کنیم»
• «من خیلی علاقه به اون سبک کنسرت ندارم ولی ممنون که به یادم بودی و منو هم دعوت کردی!»
• «نمیتونم این کار رو انجام بدم»

موضوع را کِش ندهید، واضح و مستقیم بگویید

اگر در حین نه گفتن، مدام دلیل و بهانه بیاورید تا قبول نکردن‌تان را توجیه کنید، خوب نیست چون ممکن است طرف مقابل گمان کند که داستان تعریف می‌کنيد و دروغ می‌گویید. لازم نیست طرف مقابل را توجیه کنید که چرا نه می‌گویید. مستقیم و واضح جواب‌تان را اعلام کنید.

با لبخند مخالفت کنید

هنگام نه گفتن، لبخند بزنید و با لحن خوب بگویید تا طرف مقابل اصرار نکند و حرف‌تان را قبول کند. لبخند زدن، بار منفی نه گفتن را کاهش می‌دهد.

گاهي هم‌رنگ جماعت نباشید

اگر با دوستان‌تان هستید و همه تصمیم می‌گیرند به سینما بروند، اما شما آن روز کار مهم‌تری دارید و نمی‌توانید به گردش بروید، واضح و مستقیم مخالفت کنید و نه بگویید. حتی اگر سایر دوستان‌تان موافق هستند، هیچ اشکالی ندارد که شما مخالفت کنید.

طرف مقابل را منتظر نگذارید

اگر می‌دانید جواب‌تان منفی است، طرف مقابل را منتظر نگذارید، همان لحظه جواب‌تان واضح و مستقیم بگویید.

به پیامدهای بله گفتن خود فکر کنید

فکر کنید که اگر به خواسته طرف مقابل عمل کنید، چه پیامد و آسیبی برای خود خواهد داشت، اما اگر نه بگویید، از آن پیامدها دور خواهید ماند.

یک پیشنهاد جایگزین بدهید

اگر طرف مقابل پیشنهادی می‌دهد یا از شما چیزی می‌خواهد که شما نمی‌توانید یا نمی‌خواهید انجام دهید، می‌توانید بعد از نه گفتن، یک پیشنهاد جایگزین بدهید. به عنوان مثال اگر دوستان‌تان می‌گویند که امروز به گردش بروید اما شما نمی‌توانید، بگویید:«برای من آخر هفته مناسب‌تره، اگه همگی موافق هستین با هم آخر هفته بریم، یا شما برین و من یه روز دیگه با شما میام»

اگر کاری انجام می‌دهید، با تاخیر جواب دهید

اگر در حال انجام کاری هستید و دوست‌تان به شما زنگ می‌زند تا برایش کاری انجام دهید، بعد از انجام کارتان جواب دهید. لازم نیست هر موقع کسی از شما چیزی می‌خواهد، همان لحظه تمام کارهایتان را رها کنید و به کارهای دیگران برسید. در هنگام انجام کار، کمتر در دسترس باشید.

قبول کنید که نمی‌توانید همه را راضی نگه دارید

شما هر کاری هم که بکنید، افراد ناراضی دوباره از شما ایراد خواهند گرفت. بنابراین بیشتر تمرکزتان را بر روی زندگی خود بگذارید. اعتماد به نفس و احساس خودارزشمندی‌تان را با روش‌های درست تقویت کنید. برای تقویت اعتماد به نفس‌تان، می‌توانید از روانشناسان بالینی همیار عشق کمک بگیرید.