اضطراب، احساس خطر و نگرانی نسبت به یک موضوع ذهنی است که هنوز اتفاق نیفتاده است. در صورتی که اضطراب شدید و مزمن باشد، می‌تواند زندگی و فعالیت‌های روزمره فرد را مختل کند و به سلامتی شخص، آسیب بزند. اضطراب،نگرانی، دلشوره و بی قراری در خانم‌های باردار رایج است، اما در برخی از خانم‌های باردار، استرس و اضطراب بسیار شدید است، به طوری که ممکن است به جنین آسیب برسد. در این مقاله درباره علائم اضطراب، انواع اختلالات اضطرابی و نگرانی‌ها در دوران حاملگی، تاثیر اضطراب شدید بر جنین و چگونگی غلبه بر فشارهای روحی و روانی این دوران توضیح خواهیم داد.
علائم اضطراب در دوران بارداری
علائم اضطراب عبارت‌اند از:
- نگرانی‌های مزمن و شدید درباره هر چیزی (نگرانی‌های رایج در دوران بارداری، نگرانی در مورد سلامتی جنین و چگونگی زایمان است)
- بی‌قراری و دلشوره
- احساس ترس شدید
- اختلال در تمرکز (احساس می‌کنید ذهن‌تان خالی شده و اصلا توانایی تمرکز و تصمیم‌گیری ندارید)
- احساس تحریک‌پذیری و عصبی بودن
- اختلالات خواب
برخی از خانم‌های باردار، در کنار اضطراب، اختلال هراس (پاینک یا وحشت‌زدگی) را هم تجربه می‌کنند. علائم حمله پانیک، عبارت‌اند از:
- افزایش ضربان قلب
- احساس ترس (ترس از مرگ یا غش کردن)
- درد قفسه سینه
- تنگی نفس
- سرگیجه
- تعریق
- احساس ضعف
- لرزش اندام‌ها
- مور مور شدن کف دست و پاها
- درد معده
اغلب حملات پاینک، بین 5 تا 20 دقیقه طول می‌کشند. علائم این حملات بسیار ترسناک هستند، اما خطرناک نیستند. حملات پانیک به صورت ناگهانی، حتی بدون دلیل خاصی ممکن است شروع شوند.
آیا اضطراب در دوران حاملگی، رایج است؟
به دلیل اینکه حاملگی، دوران احساسی و حساسی است، اضطراب در این دوران نیز بسیار رایج است. در این دوران، مسلما خانم‌های باردار نگرانی‌های زیادی دارند. همین افکار و نگرانی‌ها، منجر به اضطراب می‌شوند، که ممکن است خفیف یا شدید باشند.
ممکن است در دوران بارداری، شما هم علائم فوق را تجربه کرده باشید. در صورتی که اضطراب و نگرانی‌هایتان بسیار شدید است، بهتر است از کمک حرفهای بهره‌مند شوید و از روانشناسان بالینی همیار عشق کمک بگیرید.
«می‌خواهم باردار شوم. آیا اضطراب شدید در من هم ایجاد خواهد شد؟»
هر خانم بارداری ممکن است اضطراب را تجربه کند، اما اگر شرایطی که در ادامه مقاله آوردیم را دارید، به احتمال زیاد اضطراب در شما شدیدتر خواهد بود.
- در خانواده‌تان، سابقه اختلالات اضطراب و حملات پانیک وجود دارد
- قبل از بارداری هم شخص مضطربی بودید
- سابقه سوءاستفاده یا آزار و اذیت جسمانی و جنسی دارید
- افسردگی دارید
- بیماری طولانی مدت و دردناکی داشتید
- تحت سایر فشارهای روحی و روانی هستید (به دلیل مشکلات زندگی مشترک، مشکلات خانوادگی، مشکلات کاری یا مالی یا بیکاری)
- در گذشته بارداری سخت یا سابقه سقط جنین داشتید
فوبیاها و اضطراب‌های رایج مربوط به بارداری و زایمان
ترس از زایمان
یکی از ترس‌های رایج در خانم‌های باردار، ترس از زایمان است. نام دیگر ترس از زایمان، توکوفوبیاست. این ترس، ممکن است به دلیل تجربه تلخ گذشته مثل سقط جنین یا زایمان دردناک باشد، یا ممکن است به دلیل جدی گرفتن حرف‌ها و تجربیات تلخ دیگران به وجود بیاید. برای کاهش ترس‌تان، بهتر است با یک پزشک ماما درباره زایمان صحبت کنید تا آرامش پیدا کنید. اگر ترس‌تان ریشه در گذشته و تجربیات‌تان دارد، بهتر است از روانشناس بالینی کمک بگیرید.
ترس از آمپول (سوزن هراسی)
ترس از آمپول در خانم‌های باردار، ممکن است تا حدی باشد که آنها از انجام آزمایشات معمول دوران بارداری، گریزان باشند یا به شدت از آن بترسند.
ترس از مرده‌زایی
یکی از ترس‌های رایج در خانم‌های باردار، ترس از مرده‌زایی است. خانم‌هایی که این ترس را دارند، به دلیل تجربیات گذشته یا تحت تاثیر قرار گرفتن حرفهای دیگران، می‌ترسند که فرزندشان مرده به دنیا بیاید.
ترس‌ها (فوبیاهای) توضیح داده شده در بخش قبل، در خانم‌های باردار رایج هستند. اگر شما نیز از این ترس‌ها رنج می‌برید، می‌توانید از روانشناسان بالینی همیار عشق کمک بگیرید.
اضطراب چقدر بر جنین تاثیر منفی می‌گذارد؟
طبق تحقیقات انجام شده، مادرانی که در دوره سه ماهه سوم بارداری‌شان، اضطراب شدید داشتند، نوزادان از سلامت روانی کمتری نسبت به نوزادان مادرانی که در سه ماهه سوم بارداری، اضطراب شدید نداشتند، برخوردار بودند. همچنین نوزادان مادران مضطرب، از شاخص‌های رشد کمتری برخوردار بودند.
اضطراب بر رشد و سلامت روحی و روانی نوزاد تاثیر منفی می‌گذارد، مخصوصا در سه ماهه سوم که اواخر دوران بارداری است. برای تضمین سلامت جسمانی و روانی نوزاد که به دنبال کنترل و غلبه بر اضطراب شدید ایجاد می‌شود، می‌توانید از روانشناسان بالینی همیار عشق کمک بگیرید.
لازم است به پزشک مامای خود درباره اضطراب‌تان اطلاع بدهید؟
اگر علائم زیر را دارید، لازم است پزشک مامای خود را در جریان بگذارید تا او بیشتر درباره سلامت روحی و روانی شما، اطلاع داشته باشد. حتی اگر قبل از دوران بارداری علائم زیر را داشتید، به پزشک خود اطلاع دهید.
- اضطراب شدید که بیش از دو هفته طول می‌کشد
- علائم اضطراب مثل تعریق، لرزش اندام‌ها، سرگیجه، افزایش ضربان قلب و سایر علائم را مدام تجربه می‌کنید
- حملات پانیک دارید
- افکار منفی و ناخوشایندی دارید که نمی‌توانید آنها را کنترل کنید
- از زایمان شدیدا می‌ترسید
- ترس از آمپول دارید
برای درمان اضطراب در دوران بارداری، چه کار باید کرد؟
روش درمانی شما بستگی به موارد زیر دارد:
- کدام علائم اضطراب را دارید؟
- شدت علائم چقدر است؟
- اگر قبلا هم مضطرب بودید، از چه راهکارهایی استفاده می‌کردید؟
- کدام روش درمانی، در شرایط فعلی‌تان برای شما موثر و کم خطرتر است؟
روش درمانی شناختی رفتاری (CBT)
معمولا برای درمان و کنترل اضطراب و حملات پانیک در دوران بارداری، از روش درمانی شناختی رفتاری استفاده می‌شود. در این روش درمانی، روان‌درمانگر با شناسایی الگوهای فکری اشتباه‌تان، به شما آموزش می‌دهد تا الگوهای فکری اشتباهی که باعث اضطراب شما می‌شوند را اصلاح کنید و تغییر دهید، تا علائم اضطراب و نگرانی‌هایتان کاهش یابند.
با عزیزان‌تان درباره احساسات‌تان صحبت کنید
با شخص قابل اعتماد، صمیمی و حمایت‌کننده‌ای، درباره احساسات و نگرانی‌هایتان صحبت کنید. اگر طرف مقابل، کسی باشد که بتواند به شما آرامش دهد و نه اینکه بیشتر شما را نگران کند، می‌تواند به کاهش نگرانی‌هایتان کمک کند. صحبت کردن با همسرتان نیز می‌تواند بسیار موثر باشد.
از ترس‌ها و افکارتان، خجالت نکشید و احساس گناه نکنید
اضطراب، افکار و احساسات و نگرانی‌ها در دوران بارداری، طبیعی و شایع هستند. به خاطر نگرانی‌هایتان، احساس گناه یا خجالت نکنید. تقصیر شما نیست که مضطرب هستید. نگرانی و فکر کردن مداوم درباره دلیل اضطراب‌تان یا تاثیری که روی جنین می‌گذارد، باعث افزایش و تشدید اضطراب شما خواهد شد. بنابراین از فکر کردن بیش از حد درباره موضوعات منفی، خودداری کنید.
ورزش کنید
از پزشک مامای خود بپرسید که در شرایط بارداری شما، چه حرکات ورزشی موثر هستند و خطرناک نیستند. ورزش در دوران بارداری بسیار موثر است، چون هم حال شما را بهتر می‌کند، هم شما را آرام می‌کند، و هم باعث افزایش گردش خون و اکسیژن‌رسانی به اندام‌ها و جنین می‌شود. همه این موارد، برای سلامت جسمانی و روانی جنین نیز مفید هستند. حتی می‌توانید از یک مربی ورزشی نیز کمک بگیرید تا به صورت اختصاصی، با توجه به دستورات پزشک ماما، طبق شرایط حاملگی خودتان، حرکات ورزشی را به شما آموزش بدهد و مواظب باشد که آسیبی به شما یا جنین نرسد.
از نوشیدنی یا خوراکی‌های کافئین‌دار، خودداری کنید
نوشیدنی‌ها یا خوراکی‌های کافئین‌دار، مثل چای، قهوه و شکلات، باعث افزایش ضربان قلب و تحریک‌پذیری می‌شوند که به دنبال آن، اضطراب تشدید می‌شود. بنابراین در دوران بارداری، از خوراکی‌ها یا نوشیدنی‌های کافئین‌دار بسیار کم استفاده کنید یا از مصرف آنها، خودداری کنید.
تغذیه سالم داشته باشید
برای سلامت جسمانی و روانی شما و جنین، باید در طول دوران بارداری مراقب تغذیه‌تان باشید. تغذیه شما، به رشد جنین نیز مربوط است و تاثیر مستقیم روی آن دارد. از پزشک ماما خود بپرسید که طبق شرایط شما، از چه مواد غذایی و ویتامین‌هایی باید بیشتر استفاده کنید. حتی می‌توانید از پزشک متخصص تغذیه نیز، مشورت بگیرید. تغذیه صحیح، به کاهش اضطراب شما نیز کمک می‌کند.
از نوشیدن مشروبات الکلی یا مصرف دخانیات، خودداری کنید
مشروبات الکلی و مصرف دخانیات، نه تنها به سلامتی شما، بلکه به سلامت جنین نیز آسیب می‌رسانند و باعث ایجاد اختلالات رشدی می‌شوند.
تکنیک‌هایی برای تن‌آرامی (ریلکسیشن) یاد بگیرید
تن‌آرامی (ریلکسیشن)، یک روش طبیعی، بی‌ضرر و آرامش‌بخش برای کاهش اضطراب و استرس شماست. هر روز چند دقیقه برای خودتان وقت بگذارید، در یک اتاق آرام بنشینید، موسیقی آرام پخش کنید (مثل صدای آبشار، صدای پرندگان یا صدای باران)، می‌توانید برای خوشبو کردن فضای اتاق، از اود هم استفاده کنید. سپس چند دقیقه با شنیدن موسیقی آرامش‌بخش، تنفس عمیق آگاهانه (دم و بازدم) انجام دهید. این کار، به شما آرامش خواهد داد.
آگاهی‌تان را افزایش دهید
برای اینکه ترس از زایمان و اضطراب‌تان کاهش پیدا کند، از منابع معتبر، به خصوص از پزشک‌تان، درباره زایمان و سلامتی جنین و سایر نگرانی‌هایتان، اطلاعات جمع‌آوری کنید و آگاهی‌تان را افزایش دهید. تحت تاثیر حرفهای دیگران قرار نگیرید. اگر سوالی دارید، از پزشک‌تان بپرسید تا جواب درستی را دریافت کنید.
فعال باشید
در دوران بارداری، نباید همه فعالیت‌هایتان را کنار بگذارید و فقط وقت‌تان را صرف فکر کردن درباره وضعیت خود یا جنین کنید. هرچقدر زمان زیادی را بیکار باشد و هیچ فعالیتی نداشته باشید، بیشتر غرق در افکار نگران‌کننده و منفی خواهید شد. خودتان را با کارهای موردعلاقه و مفید سرگرم کنید.
استرس، اضطراب و افسردگی، رابطه مستقیم و تنگاتنگی با خواب دارند. اگر میزان اضطراب شما شدید باشد، ممکن است خواب‌تان مختل شود و دچار بی‌خوابی شوید. برای درمان بی‌خوابی ناشی از اضطراب، می‌توانید از روانشناسان بالینی همیار عشق کمک بگیرید.
استراحت کافی داشته باشید
داشتن خواب کافی و باکیفیت، برای سلامتی شما و جنین، و برای کاهش اضطراب شما مفید و ضروری است.
سخن پایانی
همانطور که در این مقاله توضیح دادیم، اکثر خانم‌های باردار ممکن است در طول بارداری خود، اضطراب را کم و بیش تجربه کنند. اضطراب شدید و مزمن خطرناک است و نیاز به درمان و کنترل دارد. در مقاله، به علائم اضطراب و حملات پانیک اشاره کردیم که عبارت‌اند از: افزایش ضربان قلب، ارزش اندام‌ها، ترس از زایمان، افکار ناخوشایند و منفی و سایر علائم. توضیح دادیم که اضطراب شدید، می‌تواند بر شاخص‌های رشد و سلامت روحی و روانی جنین، تاثیر منفی بگذارد. در آخر، توضیح دادیم که برای غلبه بر اضطراب در دوران بارداری، می‌توانید از این راهکارها استفاده کنید: انجام مدیتیشن (تن‌آرامی)، تغذیه سالم، خواب کافی، مراجعه به روانشناس بالینی، صحبت کردن با عزیزان و همسر درباره احساسات و نگرانی‌ها، خجالت نکشیدن و احساس گناه نکردن برای احساسات و افکار نگران‌کننده، ورزش کردن، خودداری از نوشیدنی‌ها و خوراکی‌های کافئین‌دار، فعال بودن و افزایش آگاهی و اطلاعات درست درباره زایمان و دوران بارداری. البته طبق شرایط هر خانم بارداری، برای کنترل اضطراب و کاهش نگرانی‌ها، راهکارهای خاصی وجود دارد. برای اینکه راهکارهای خاص خودتان را آموزش ببینید و دوران بارداری سالم و آرامی داشته باشید، می‌توانید از روانشناسان بالینی همیار عشق کمک بگیرید.
پرسش و پاسخ کوتاه