یائسگی چیست؟

یائسگی به دوره‌ای از زندگی بانوان اشاره دارد که عادت‌های ماهانه در آن متوقف می‌شود، یائسگی عموماً زمانی رخ می‌دهد که تخمدان‌ها دیگر استروژن تولید نکند. پریود نشدن در 12 ماه متوالی، در صورتی که علت مشخص دیگری نداشته باشد، معیار اصلی یائسه شدن است. خانم‌هایی که یائسه می‌شوند، دیگر نمی‌توانند باردار شوند. میانگین سنی یائسگی 51 سال است و اکثر خانم‌ها این دوران گذار را در بازه سنی 45 ـ 55 سال تجربه می‌کنند. بسیاری از خانم‌ها با وجود اینکه هر از گاه پریود می‌شوند، معتقداند که یائسه شده‌اند، حال آن که در دوران گذار یا اصطلاحاً پیش‌یائسگی هستند. منظور از پیش‌یائسگی دورانی است که بدن در در دوره گذار و در حال وارد شدن به دوران یائسگی است. پیش‌یائسگی عموماً در دهه پنجم زندگی یا دقیقاً در نزدیکی یائسگی رخ می‌دهد. بسیاری از تغییراتی که در دوران پیش‌یائسگی تجربه می‌کنید، پیامد کاهش استروژن است؛ خانم‌ها در دوران پیش‌یائسگی دچار نوسانات هورمون استروژن و پروژسترون می‌شوند، این نوسانات موجب بروز عوارض متعددی مانند افسردگی می‌شود.

افسردگی چیست؟

افسردگی نوعی اختلال خلقی است که باعث می‌شود بیمار همواره ناراحت و به زندگی بی‌علاقه باشد؛ افسردگی بر روش تفکر و احساس بیمار اثر می‌گذارد و فعالیت‌های روزمره وی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. شایع‌ترین گونه‌های اختلال افسردگی عبارت است از: افسردگی ماژور یا بالینی و اختلال افسردگی پایدار یا دیس‌تایمی. از علائم شایع افسردگی می‌توان به ناراحتی، بی‌علاقگی به فعالیت‌های لذت‌بخش گذشته، تحریک‌پذیری، خستگی شدید و احساس ناامیدی، بی‌ارزشی و بدبینی همراه با علائم جسمی اشاره کرد. افسردگی ماژور شایع‌ترین نوع اختلال افسردگی است که در بیماران افسرده تشخیص داده می‌شود. چنانچه فردی علائم افسردگی را به مدت حداقل دو هفته، تقریباً هر روز و در اکثر اوقات شبانه‌روز داشته باشد و این علائم توانایی کار کردن، خوابیدن، درس خواندن، غذا خوردن و لذت بردن وی از زندگی را مختل کرده باشد، آن فرد مبتلا به افسردگی ماژور تشخیص داده می‌شود.

ارتباط یائسگی و افسردگی

نوسانات هورمونی شدیدی که بسیاری از خانم‌ها در دوران پیش‌یائسگی و یائسگی تجربه می‌کنند، منجر به احساس افسردگی می‌شود. چه علائم افسردگی به تازگی شروع شده باشد، چه علائم اختلال تشخیص داده شده قبلی تشدید شده باشد، مدیریت نوسانات خلقی و دیگر علائم این دوران برای خانم‌ها بسیار دشوار و کلافه‌کننده می‌شود. ارزیابی افسردگی پیش‌یائسگی تا حدی به این دلیل دشوار است که علائم متعدد نوسانات هورمونی با علائم شایع افسردگی و دیگر علائم یائسگی همپوشی دارد. علائمی مانند بی‌خوابی، گرگرفتگی، اختلالات خواب و مشکلات خلقی در دوران پیش‌یائسگی و یائسگی شایع است. هر چه خانم‌ها به یائسگی نزدیک‌تر می‌شوند، احتمال مبتلا شدن‌شان به علائم افسردگی بیشتر می‌شود.

علائم

نشانه‌ها و علائم افسردگی عبارت است از:

• احساس ناراحتی، اضطراب، ناامیدی یا بدبینی مداوم
• احساس بی‌ارزش بودن
• کاهش انرژی یا خستگی شدید
• تحریک‌پذیری
• بی‌علاقگی یا لذت نبردن از فعالیت‌های مورد علاقه گذشته
• به سختی خوابیدن یا خوابیدن بیش از حد
• تغییر وزن یا اشتها
• دشواری در تمرکز کردن، به یاد آوردن یا تصمیم گرفتن
• بی‌توجهی به خود و مراقبت نکردن از خود
• درد، سردرد، گرفتگی عضلات، دل درد یا مشکلات گوارشی
• گوشه‌گیری و مشارکت نکردن در فعالیت‌های اجتماعی
• فکر کردن به مرگ یا خودکشی

علائم یائسگی به شرح زیر است:

• خونریزی یا قاعدگی نامنظمی که 12 ماه پریود نشدن متوالی را در پی داشته باشد.
• مشکلات خواب به دلیل پایین بودن میزان پروژسترون و استروژن
• گرگرفتگی و تعریق شبانه
• مشکلات حافظه یا فراموشکار شدن و به سختی تمرکز کردن
• نوسانات خلقی مانند تحریک‌پذیری و ناگهان گریه کردن
• احساس افسردگی یا اضطراب
• تغییر احساسات درباره زندگی و سلامت جنسی
• خشکی واژن

علل

علائم افسردگی که ممکن است در دوران پیش‌یائسگی و یائسگی بروز پیدا کند، با عامل‌های متعددی مانند نوسانات هورمونی، آسیب‌پذیری زمینه‌ای در برابر افسردگی و محرک‌های استرس‌زای دیگر در ارتباط است. تغییرات هورمونی که در دیگر دوران‌های مربوط به باروری بانوان، مانند دوران بعد از زایمان رخ می‌دهد نیز، خطر ابتلا به افسردگی و علائم خلقی را افزایش می‌دهد. کاهش میزان استروژن که در دوران گذار از پیش‌یائسگی به یائسگی تجربه می‌شود، می‌تواند موجب بروز تغییرات هیجانی و عاطفی مانند ناراحتی، تحریک‌پذیری، دشواری در تمرکز و نوسانات خلقی شود. البته لازم به ذکر است که هیچ گونه شواهدی دال بر این که یائسگی موجب افسردگی می‌شود، در دست نیست.

تشخیص

پزشک تعیین می‌کند که آیا در دوران گذار به یائسگی هستید یا خیر و سپس اقدامات بعدی را برای درمان علائم یائسگی توصیه می‌کند. اما اگر علائم ناشی از افسردگی شدید باشد یا پیش از این مبتلا به افسردگی تشخیص داده شده باشید، ارزیابی توسط متخصصین سلامت روانی مانند روانشناس و روانپزشک اقدام بعدی است. متخصص تشخیص می‌دهد که آیا به اختلال افسردگی ماژور یا افسردگی بالینی مبتلا هستید یا خیر.

درمان

خانم‌هایی که در دوران پیش‌یائسگی و یائسگی مبتلا به افسردگی تشخیص داده می‌شوند، باید برای غلبه بر افسردگی تحت درمان ‌قرار بگیرند. مصرف داروهای ضدافسردگی و یا روان درمانی (گفتگودرمانی) برای درمان افسردگی توصیه می‌شود. روان‌درمانی به روش‌های مختلف انجام می‌شود، رفتاردرمانی شناختی (CBT) یکی از موثرترین این روش‌ها برای درمان افسردگی است. شواهدی در دست است که نشان می‌دهد درمان جایگزینی هورمون، نوسانات خلقی خانم‌هایی را که وارد دوران یائسگی شده‌اند، بهبود می‌دهد، اما هورمون درمانی جزء درمان‌های افسردگی محسوب نمی‌شود. نتایج بعضی پژوهش‌ها حکایت از آن دارد، استروژن که گرگرفتگی و تعریق شبانه را کاهش می‌دهد، به رفع علائم خفیف تا متوسط نوسانات خلقی و احساس افسردگی نیز کمک می‌کند. درمان جایگزینی هورمون با خطراتی همراه است، به همین دلیل است که مشورت با پزشک مجرب همواره بهترین روش برای شروع درمان مناسب است.

راهکارهای مقابله با افسردگی

مقابله با علائم افسردگی مربوط به پیش‌یائسگی یا یائسگی غالباً مستلزم اتخاذ رویکردی سیستمی است. تعدیل سبک زندگی توصیه‌ای است که همواره می‌تواند تغییر چشمگیری را در کیفیت زندگی‌تان ایجاد کند و به رفع عوارض افسردگی یا یائسگی کمک کند.

ورزش روزانه، معاشرت با دوستان و خانواده، مدیتیشن، ذهن‌آگاهی یا انجام دادن فعالیت‌هایی که پیش از شروع حملات افسردگی برای‌تان لذت‌بخش بود، از جمله راهکارهای مقابله با علائم افسردگی به شمار می‌آید. ترک سیگار، مشروبات الکلی یا مواد دیگر برای رفع علائم یائسگی توصیه می‌شود. به علاوه لازم است که از خودتان بیشتر مراقبت کنید و رژیم غذایی مناسبی سرشار از میوه، سبزی، پروتئین بدون چربی، کربوهیدرات‌های پیچیده و چربی‌های سالم داشته باشید تا بتوانید علائم را به خوبی مدیریت کنید.