احتمالا نام طرحواره و طرحواره درمانگری را تا به حال شنیده‌اید زیرا اخیرا یکی از مهم‌ترین و کارآمدترین درمان‌های روانشناسی است. اما مهم است که بدانید هر روانشناسی نمی‌تواند از این رویکرد استفاده کند و حتی هر فردی مناسب این نوع درمان نیست. در این مقاله قصد داریم در مورد اینکه طرحواره درمانگر کیست، چه ویژگی‌هایی دارد و خود طرحواره درمانگری مناسب چه کسانی است صحبت کنیم. همچنین برخی از روانشناسان خبره در این رویکرد را که در تهران مشغول فعالیت هستند را به شما معرفی می‌کنیم.
معرفی طرحواره درمانی
قبل از اینکه طرح واره درمانی را به شما معرفی کنیم باید توضیحاتی درباره خود طرحواره بدهیم تا بیشتر با این رویکرد آشنا شوید.
طرح واره چیست؟
طرحواره به زبان ساده یک عینک است که شما جهان و دنیای اطرافتان را از پشت آن می‌بینید! این عینک با عینک دیگران متفاوت است، چون تجربه‌های آن‌ها با شما متفاوت است! پس طرحواره بر اساس تجربه‌های هر شخص شکل می‌گیرد، به خصوص تجربه‌هایش در دوران کودکی و ارتباطی که با والدین دارد. مثلا اگر شما والدینی داشته باشید که در شما بدبینی را به وجود بیاورند، در بزرگسالی طرحواره بدبینی خواهید داشت، یا عینک بدبینی به چشم دارید و همه چیز را از پشت آن می‌بینید! به زبان علمی طرحواره قالب و چارچوبی است که بر اساس تجربیات فرد در زندگی شکل می‌گیرد و استدلال فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. شاید فکر کنید همه طرح‌واره‌ها بد هستند، این چنین نیست! برخی طرح‌واره‌ها باعث می‌شوند ما دید خوبی نسبت به محیط اطراف و روابطمان داشته باشیم که به آن طرح‌واره‌های سازگار می‌گوییم و باعث رشد و پیشرفت ما می‌شود اما برخی طرح‌واره‌ها نیز منجر می‌شود ما برای ارتباط با دیگران و محیط اطرافمان با چالش مواجه شویم. تا کنون 18 طرحواره ناسازگار شناسایی و تحقیقات آن‌ها را تایید کرده‌اند:
طرحواره بازداری هیجانی:این افراد نمی‌توانند احساسات و هیجانات خود را بیان کنند و معمولا آن را مخفی می‌کنند!
طرحواره شکست: این افراد معمولا با وجود موفقیت‌هایشان خود را یک شکست خورده نالایق می‌دانند و در این زمینه اعتماد به نفس ندارند.
طرحواره اطاعت: این افراد معمولا نیاز دارند همیشه تحت سلطه دیگران باشند، قدرت نه گفتن ندارند و نیازهای خودشان را فراموش می‌کنند و سعی می‌کنند مهربان باشند و همیشه همه را راضی نگه دارند.
طرحواره رهاشدگی: این افراد دائم ترس از دست دادن عزیزانشان را دارند و باج عاطفی می‌دهند تا افراد را نزدیکشان نگه دارند.
طرحواره محرومیت هیجانی: این افراد به شدت تشنه محبت دیگران هستند و هرگز از محبت دیدن راضی و سیرآب نمی‌شوند.
طرحواره بی‌اعتمادی_بدرفتاری: این افراد احساسا امنیت ندارند و دائم نسبت به زمین و زمان بی‌اعتماد هستند.
طرحواره آمیختگی(خویشتن تحول نایافته): این افراد معمولا هویت مستقلی ندارند و با شریک عاطفی یا والدینشان وابستگی ناسالم را تجربه می‌کنند.
طرحواره جلب توجه_تایید طلبی: این افراد محتاج تایید دیگران هستند و هرکاری می‌کنند که دیگران آن‌ها را تایید کنند و ازشان راضی باشند.
طرحواره بدبینی: این افراد نسبت به همه چیز نا امید و بدبین هستند و نکات منفی را مد نظر قرار می‌دهند.
طرحواره استحقاق بزرگ منشی: این افراد مانند خودشیفتگان نیازهای خودشان را نسبت به بقیه با ارزش‌تر و مهم‌تر می‌دانند.
طرحواره وابستگی- بی‌کفایتی: این افراد برای کوچکترین تصمیم‌گیری‌هایشان به دیگران نیاز دارند و به انتخاب‌های خودشان به سختی ایمان دارند.
طرحواره تنبیه: این افراد مانند یک معلم سخت‌گیر دائم به خودشان و دیگران سخت می‌گیرند و در همه چیز خودشان را مقصر می‌دانند و لایق تنبیه.
طرحواره آسیب‌پذیری: این افراد مدام نگران هستند که مبادا برای خودشان و اطرافیانشان خطری وجو داشته باشد و سلامتی‌شان تهدید شود.
طرحواره ایثار: این افراد تمام تلاششان این است برای دیگران فداکاری کنند و نیازهای خودشان را سرکوب کنند!
طرحواره خویشتن داری ناکافی: این افراد هیچ کنترلی روی تمایلات و هیجاناتشان ندارند و در لجظه هرچه در دل و زبانشان است و بیان می‌کنند و صبری برای رسیدن به خواسته‌هایشان ندارند.
طرحواره معیارهای سخت‌گیرانه: این افراد معمولا انتظارات بسیار بالایی از خودشان و دیگران دارند و به شدت کمال گرا هستند.
طرحواره انزوای اجتماعی: این افراد معمولا از حضور در جمع دوری می‌کنند و مناسبات اجتماعی برایشان تنش‌زاست.
طرحواره نقص شرم: این افراد تصور می‌کنند پر از نقص و شرم هستند و عزت نفسشان به شدت پایین است.
ما در اینجا طرح‌واره‌های ناسازگار را به صورت بسیار مختصر معرفی کردیم که با آن‌ها آشنا شویم، برای شناخت مفصل هر کدام از آن‌ها روی لینک مربوطه کلیک کنید تا با دنیای جالب طرح‌واره‌ها آشنا شوید.
تاریخچه طرحواره درمانی
طرحواره درمانی یک رویکرد روانشناسی است که توسط جفری یانگ ابداع شد تا برای اختلالات شدید و مزمن روانشناسی، اختلالات شخصیت و اختلالاتی که بعد از درمان مجدد عود می‌کنند کاربرد داشته باشند. اصلی‌ترین دلیل به وجود آمدن طرح‌واره‌درمانی این بود که اختلالات درمانی بعد از درمان، بعد از مدتی مجدد بازمی‌گشتند و علم به دنبال درمانی بود که ریشه‌ای تر این موضوع را حل کنند! طرحواره درمانی درمان‌های ریشه‌ای مانند روانکاوی و درمان‌های آموزش محور مانند شناختی رفتاری را با یکدیگر تلفیق کرده است تا بتواند همه جانبه به بیمار کمک کند ریشه مشکلش را بیابد و یاد بگیرد چطور آن را مدیریت کند.
طرح واره درمانی چه فرقی با درمان‌های دیگر دارد؟
ما در روانشناسی رویکردهای مختلفی برای ارزیابی و درمان داریم، رویکردهای مختلفی مانند شناختی رفتاری، رویکرد رفتاری، رویکرد روانکاوی، رویکرد ذهن آگاهی و … وجود دارد. هر کدام از این رویکردها توسط روش‌های علمی بررسی و تایید شده‌اند و اثر مثبت آن‌ها روی اختلالات مختلف روانی به اثبات رسیده است. این رویکردها در مواردی با یکدیگر شباهت و در مواردی تکمیل کننده هم هستند و همچنین گاهی با یکدیگر تناقض دارند. طرحواره درمانی نیز همان طور که در بالا توضیح دادیم، یک رویکرد به نسبت جدید است که از نظریه‌های مختلف الهام کرده است. پس اینکه چندین رویکرد روانشناسی وجود دارد، دلیل بر این نیست که یکی از این رویکردها بد و یکی دیگر خوب است! استفاده از آن‌ها بستگی به نوع و شدت اختلال، ویژگی‌های درمانجو، ویژگی‌های درمانگر و موارد متعدد دیگری دارد که در ادامه آن را شرح می‌دهیم.
آیا طرح واره درمانی برای همه اختلال‌ها مناسب است؟
اثر انواع رویکردهایی که در بالا توضیح دادیم روی اختلالات مختلف بررسی و تایید شده است و طرحواره درمانی نیز از این قاعده مستثنی نیست. طرحواره درمانی روی انواع اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب، اختلالات جنسی، وسواس، فوبیا، اختلالات شخصیت و … جواب مثبت داده است. اما اینکه ما چه درمانی را برای چه اختلالی برگزینیم به معیارهایی مثل صلاحدید روانشناس، ویژگی‌های شخص، شدت اختلال، مدت زمان درگیری شخص با اختلال و حتی تمایل خود شخص برای این درمان نیز بستگی دارد.
آیا طرح واره درمانی برای همه افراد مناسب است؟
روانشناس نمی‌تواند بدون شناخت شخص و بررسی مشکلش اصرار داشته باشد از طرحواره درمانی استفاده کند! طرح واره درمانی نوعی درمان است که به انتخاب شخص گذشته‌اش به خصوص رابطه‌اش با والدینش بررسی می‌شود، این موضوع نیاز به آمادگی دارد! نمی‌توانیم بدون مقدمه و آموزش و حتی بدون اطلاع شخص این کار را با او بکنیم! از طرفی برخی افراد و برخی اختلالات نیازی به چنین واکاوی عمیقی ندارند و با آموزش چند مهارت ساده می‌توانند مشکلاتشان را حل کنند، همچنین کودکان شاید مناسب این درمان نباشند و آموزش‌های طرحواره درمانی برایشان قابل فهم نباشد. بنابراین اجازه دهید روانشناستان تصمیم بگیرد که از چه رویکردی برای شما استفاده شود.
طرح واره درمانگر کیست و ویژگی‌های یک طرحواره درمانگر خوب چیست؟
طرحواره درمانگر شخصی است که با اطلاع از انواع رویکردهای روانشناسی و تسلط روی مباحث علمی روانشناسی، با آگاهی رویکرد طرحواره درمانی را برای انجام مداخلات درمانی‌اش برگزیده است و دارای شرایط مهم زیر است، در واقع یک طرحواره درمانگر خوب دارای تمام ویژگی‌های یک مشاور خوب است به علاوه موارد ضروری زیر:
- طرحواره درمانگر روانشناسی است که تحصیلات آکادمیک روانشناسی را گذرانده است و در یکی از شاخه‌های رشته روانشناسی تحصیل کرده است
- طرحواره درمانگر حتما باید مجوز مشاوره از سازمان نظام روانشناسی جمهموری اسلامی ایران یا بهزیستی کشور را داشته باشد
- حداقل تحصیلات روانشناسی که مجوز مشاوره داشته باشد طبق قوانین کشور کارشناسی ارشد در یکی از رشته‌های روانشناسی است بنابراین فردی که لیسانس روانشناسی داشته باشد، حتی اگر تمام دوره‌های طرح واره درمانی را گذرانده باشد مجوز مشاوره ندارد. البته اغلب کارگاه‌های طرحواره درمانی در کشور نیز به شرط داشتن مدرک کارشناسی ارشد روانشناسی یا رشته‌های مرتبط فرد را ثبت نام می‌کنند.
- طرحواره درمانگر صد در صد باید دوره‌های طرحواره درمانگری را در مراکز معتبر مربوط به این کار گذرانده باشد و گواهی آن را دریافت کرده باشد. طرحواره درمانگری نیاز به آموزش جدی دارد! تنها با خواندن چند کتاب نمی‌توان ادعای تسلط روی آن را داشت و یک سوپروایزر باید آن را آموزش دهد.
دوره‌ای که طرحواره درمانگر باید بگذراند چه ویژگی‌هایی دارد؟
دوره طرحواره درمانی باید مطابق استانداردهای انجمن طرح واره درمانی (ISST) باشد که شامل 25 ساعت آموزش، 15 ساعت رول پلی یا ایفای نقش طرح واره درمانگر زیر نظر مربی و 20 جلسه درمان نظارت شده توسط سوپروایزر است. همچنین برای دریافت مدرک طرحواره درمانی گذراندن دوره خود درمانی ضروری است، یعنی درمانگر باید خودش توسط یک طرح واره درمانگر، طرح واره هایش را شناسایی و مدیریت کند تا بتواند اجازه درمان دیگران را داشته باشد!
آیا طرح واره درمانگر نباید از درمان‌های دیگر استفاده کند؟
اینکه درمانگری اجازه استفاده از چه درمانی را دارد، بستگی به دوره‌هایی که گذرانده است دارد. در کشور ما، محتوای درسی دانشگاه‌ها این دوره‌ها را به صورت تئوری معرفی می‌کند اما پروتکل آن‌ها را با جزئیات آموزش نمی‌دهد و شخص برای استفاده از رویکردهای مختلف لازم است دوره آن را گذرانده باشد. ممکن است روانشاسی تنها روی یک درمان تخصص داشته باشد که در این صورت اگر ببیند درمانش مناسب مراجعش نیست باید او را به روانشناس دیگری ارجاع دهد، ممکن است روی چند درمان تخصص داشته باشد و دوره آن را گذرانده باشد و بتواند درمان مناسب مراجع خودش را انتخاب و اجرا کند.
معرفی طرحواره درمانگر در تهران
شما می‌توانید در همیار عشق از مشاورینی که دوره‌های طرحواره درمانی را گذرانده‌اند و در این زمینه تجربه دارند کمک بگیرید. برای کسب اطلاعات در این زمینه، لطفا صفحه مشاوره همیار عشق را مطالعه بفرمایید تا با روانشناسان مجموعه و رزومه‌های آن‌ها آشنا شوید و بتوانید روانشناس خود را انتخاب کنید.
پرسش و پاسخ کوتاه