بزرگ کردن یک کودک لجباز و کنار آمدن با او می‌تواند مشکلات زیادی را برای والدین به همراه داشته باشد، مثلا حمام کردن ، غذا خوردن یا خوابیدن او می‌توانند مشکل هر روز این والدین باشند. گاهی اوقات والدین با کج‌خلقی و رفتارهای از روی خشمشان سهواً سبب ترغیب این رفتار قاطعانه و لجوجانه در کودک می‌شوند. بهترین راه برای رفتار کردن در برابر یک کودک لجباز این است که به او نشان دهید که رفتار لجوجانه ی او فایده‌ای ندارد. برای رسیدن به نتایجی بهتر، به رفتارهای خوب او توجه کنید. یک مشاور کودک باتجربه می‌تواند شما را در رسیدن به این هدف راهنمایی نماید تا با به‌کارگیری بهترین روش‌ها بتوانید لجبازی کودک خود را مدیریت و کنترل کنید.

مشاور کودک به شما نحوه صحیح رفتار با کودک لجبازتان را آموزش می‌دهد. بزرگ کردن یک کودک لجباز  و یک‌دنده می‌تواند دردسری بزرگ برای بسیاری از والدین باشد. اما نکته حائز اهمیت این است که حتی رفتار لجوجانه این کودکان هم با راهنمایی گرفتن والدین از یک مشاور متخصص کودک قابل کنترل و تصحیح است. مشاوره کودک ، یکی از شاخه‌های مهم علم مشاوره است که خوشبختانه امروزه با توجه به ارتقای سطح فرهنگ جوامع، بیشتر از قبل موردتوجه پدران و مادرانی که با کودکان خود مشکلاتی دارند، قرار می‌گیرد. اگر کودکی لجباز و یک‌دنده دارید که در هیچ موردی نمی‌توانید با او کنار بیایید باید بدانید در طرز رفتار شما با کودکتان ممکن است خطاهایی وجود داشته باشد که مشاور می‌تواند با تصحیح این خطاها و ارائه راهکارهای عملی، شما را در حل این مشکل یاری نماید.

یک کودک لجباز چه خصوصیاتی دارد؟

هر کودکی که رفتاری آزادانه و مستقل دارد، لجباز نیست. مهم‌ترین نکته این است که قبل از هر اقدام مهمی، تشخیص دهید که آیا کودکتان لجباز است یا قاطع و مصمم. کودکان لجباز و سرسخت می‌توانند بسیار باهوش و خلاق باشند. آن‌ها زیاد سؤال می‌پرسند که ممکن است برخوردی مانند یک فرد یاغی و طغیانگر داشته باشند. آن‌ها قادر هستند که نظر بدهند و افرادی ” فاعل” می‌باشند. چند ویژگی دیگری که کودکان لجباز ممکن است از خود نشان دهند شامل موارد زیر است:

• آن‌ها نیاز وافری برای فهمیده شدن و شنیده شدن دارند. بنابراین اغلب به دنبال جلب‌توجه شما هستند.
• آن‌ها می‌توانند با رفتاری تند، استقلال خود را نشان دهند.
• آن‌ها روی چیزی که می‌خواهند پافشاری می‌کنند و مصر هستند .
• بسیاری از کودکان گاهی کج‌خلقی می‌کنند، اما کودکان لجباز به‌دفعات بیشتری این رفتار را از خود نشان می‌دهند.
• آن‌ها از حس مدیریتی قوی برخوردار هستند- بسیاری از اوقات احساس رئیس بودن می‌کنند.
• آن‌ها دوست دارند کارهایشان را در خلوت خود و به تنهایی انجام دهند.

کنترل یک کودک لجباز و سرسخت شاید کاری دشوار باشد، اما این موضوع کاملاً جنبه‌ی منفی ندارد. تحقیقات ثابت کرده است که کودکانی که قانون‌شکنی می‌کنند و با هنجارها مقابله می‌کنند، در بزرگ‌سالی به مراتب علمی بالا و زمینه‌ی کاری مطلوبشان دست می‌یابند و احتمال اینکه همراه با دوستانشان به راه غلط کشیده شوند، کمتر خواهد بود.

روانشناسی کودک لجباز : درک کودکان سرسخت و لجوج

اگر رفتار قاطعانه یکی از برخوردهای قوی شما می‌باشد، پس دوست دارید که آن رفتار را در کودکتان نیز ببینید. اما نکته‌ی ظریف این موضوع این است که تفاوت بین لجبازی و قاطع بودن را بدانید. پس چگونه می‌توانید فرق این دو را بفهمید؟

• در فرهنگ لغت معنی رفتار قاطعانه به صورت” استوار ماندن برای رسیدن به هدف”.
• لجبازی یا سرسختی به صورت داشتن یک رفتار قاطعانه غیرمتزلزلی برای انجام کاری به روشی بخصوص معنی می‌شود. به عبارت ساده، این رفتار عبارت است از نپذیرفتن تغییر در افکار ، رفتار یا کارهای فرد بدون توجه به فشار خارجی که مخالف رفتارهای او می‌باشد.
• لجبازی در کودکان می‌تواند یک ویژگی ارثی و یا یک رفتار اکتسابی باشد. حتی ممکن است به طور غیرعمدی و ناخواسته به کودکتان یاد بدهید که لجباز باشد.
• یک نکته‌ی مثبت این است که در حال حاضر شما می‌توانید آگاهانه به کودکتان کمک کنید تا برای داشتن زندگی بهتر، این رفتار را فراموش کند و رفتارش را عوض کند.

پیشنهاد مشاور برای برخورد با کودکان لجباز چیست؟

ممکن است کودک لجبازی داشته باشید که هرگاه می‌خواهید به او غذا بدهید در صندلی غذاخوری خود نمی‌ماند یا قاشقش را پرت می‌کند. یا کودک شش‌ساله‌ی کله شقی دارید که اصرار دارد که یک لباس را هر روز بپوشد و برای نپذیرفتن قانون یا دستوری که به او داده می‌شود، پایش را به زمین بکوبد. در اینجا به چند نکته اشاره می‌کنیم که می‌توانید از آن‌ها برای کنترل رفتار لجوجانه‌ی کودکتان استفاده کنید:

گوش کنید، بحث نکنید

ارتباط یک خیابان دو طرفه است. اگر می‌خواهید کودک لجباز و سرسختتان به حرف شما گوش دهد، ابتدا باید خودتان به حرف او گوش دهید. کودکان لجباز و سرسخت ممکن است نظرات قوی و تمایل به بحث داشته باشند. اگر احساس کنند که کسی به حرف آن‌ها گوش نمی‌دهد، ممکن است رفتاری مخالف و جسورانه از خود نشان دهند. در اکثر اوقات، وقتی کودک شما روی انجام دادن یا ندادن کاری مسر است، گوش دادن به حرف‌های او و راحت صحبت کردن با او درباره‌ی چیزی که او را اذیت می‌کند، می‌تواند مفید باشد. پس چگونه می‌توان به یک کودک پنج‌ساله یاد بدهید که به حرف‌های شما گوش بدهد؟ با این کار او را به‌طور غیرمستقیم و به شیوه‌ای آرام و عملی راهنمایی می‌کنید و نه با برخورد مستقیم.

بجای مجبور کردن، با آن‌ها ارتباط برقرار کنید

وقتی کودکان را به کاری مجبور می‌کنید، تمایل دارند از آن کار سر باز بزنند و کاری که نباید بکنند را انجام می‌دهند. مناسب‌ترین اصطلاحی که می‌تواند این رفتار را تعریف کند، اصطلاح ضد اراده (counterwill) است که یکی از ویژگی‌های رایج کودکان لجباز است. رفتار ضد اراده رفتاری غریزی است و تنها مختص کودکان نیست. سعی کنید با کودکتان ارتباط برقرار کنید. مثلاً مجبور کردن برای منع کودک شش‌ساله‌تان که اصرار دارد قبل از خواب تلویزیون تماشا کند، فایده‌ای ندارد. در عوض بهتر است کنار او بنشینید و نسبت به چیزی که او تماشا می‌کند علاقه نشان دهید. وقتی به کودکتان توجه نشان می‌دهید، او نسبت به این توجه واکنش نشان خواهد داد. کودکانی که با والدین و خانواده ی خود رابطه برقرار می‌کنند، تمایل به همکاری خواهند داشت. برقراری یک ارتباط پایدار با کودکان لجباز می‌تواند نحوه‌ی رفتار با آن‌ها را آسان‌تر کند. اولین قدم برای برقراری ارتباط با کودکتان این است که او را در آغوش بگیرید.

نظراتتان را به او بگویید

کودکان نظر خود را دارند و از آن پیروی می‌کنند و هیچ‌وقت دوست ندارند که به آن‌ها بگویید که چه‌کار کنند. به کودک چهارساله‌ی لجباز خود بگویید که باید تا ساعت 9 به رختخواب برود و جوابی که همه‌ی شما از طرف او خواهید شنید، گفتن کلمه‌ی ” نه” با صدای بلند است. به پسر پنج‌ساله‌ی لجباز خود بگویید که اسباب‌بازی را که شما انتخاب کرده‌اید را بخرد و او این موضوع را نخواهد پذیرفت. به کودکتان نظر بدهید نه دستور. بجای گفتن برو به رختخوابت، از او بپرسید که دوست دارد کدام داستان قبل از خواب را برای او بخوانید، شماره‌ی 1 یا 2. کودک شما ممکن است همچنان لجوج باشد و بگوید:” من نمی‌خواهم بخوابم”. در این شرایط، آرامش خود را حفظ کنید و به‌طور واقعی به او بگویید،” خب اینکه هیچ‌یک از گزینه‌ها نبود!” . این کار را می‌توانید در صورت نیاز در شرایط مختلف دیگری استفاده کنید و تا جاییکه می‌توانید آرامشتان را حفظ کنید. وقتی فکر می‌کنید که توانسته‌اید کودکتان را مهار کنید، احتمالاً کودک تسلیم شود. گزینه‌های خیلی زیاد هم خوب نیست. به‌طور مثال اگر از کودک بخواهید که یکی از اسباب‌بازی‌های خود را از قفسه بردارد، این کار می‌تواند کودک را گیج کند. برای اجتناب از این مشکل می‌توان تعداد گزینه‌ها را به دو یا سه اسباب‌بازی که خودتان برداشته‌اید کم کنید و از کودک لجبازتان بخواهید تا از بین آن‌ها یکی را انتخاب کند.

آرامشتان را حفظ کنید

کودکی که برای مخالفت خود فریاد می‌زند و جیغ می‌کشد، یک مکالمه‌ی معمولی بین والدین و کودک را به دادوبیداد تبدیل خواهد کرد.کودک شما ممکن است واکنش شما را به عنوان دعوتی برای مبارزه‌ی لفظی تلقی کند. این موضوع همه‌چیز را بدتر می‌کند. این شما هستید که می‌توانید این مکالمه را به یک نتیجه‌ی عملی هدایت کنید،زیرا شما فردی بالغ هستید. برای کمک به حفظ آرامش می‌توانید روش‌هایی را امتحان کنید، تمرکز، ورزش یا گوش کردن به موسیقی. به یک موسیقی ملایم گوش کنید، پخش یک موسیقی ملایم یا آرامش‌بخش در خانه باعث می شود کودکتان نیز بتواند آن را گوش کند. حتی می‌توانید موسیقی موردعلاقه‌ی کودکتان را نیز بگذارید. با این کار می‌توانید نظر او را به خود جلب کنید و همچنین روان او را آرام‌تر سازید.

به کودکتان احترام بگذارید

اگر می‌خواهید کودکتان به شما و تصمیماتتان احترام بگذارد، باید به او احترام بگذارید. اگر شما کودکتان را مجبور به اطلاعت کنید، او این اختیار و قدرت شما را نخواهد پذیرفت. در این جا به چند روش اشاره خواهیم کرد که می‌تواند احترام را در روابطتان جای دهد:

• با کودکتان همکاری داشته باشید، روی پیروی و اطاعت او از دستوراتتان مصر نباشید.
• قوانین ثابتی برای همه‌ی کودکانتان داشته باشید و به خاطر راحتی خودتان نسبت به آن‌ها سست عمل نکنید.
• با آن‌ها همدلی کنید- هیچ‌وقت نسبت به احساسات یا نظراتشان بی‌اعتنایی نکنید.
• اجازه دهید که کودک هر کاری که می‌تواند برای خود انجام دهد، از وسوسه شدن برای اینکه کاری برای او کنید تا از بار مسئولیتش بکاهید، اجتناب کنید.
• منظور خود را به او برسانید و چیزی را که میگویید انجام دهید.
  لازم است از این روش‌هایی که در اینجا گفته شده پیروی کنید زیرا کودکان همیشه نظاره‌گر شما هستند.

با آن‌ها کار کنید

کودکان لجباز و سرسخت، نسبت به رفتاری که با آن‌ها دارید بسیار حساس هستند. بنابراین مراقبت لحن صحبت، زبان بدن (حرکات بدن) و لغاتی که بیان می‌کنید باشید. وقتی کودک از رفتار شما ناراحت شود، او کاری را انجام می‌دهد که فکر می‌کند بهترین راه برای محافظت از خودش است: سرکشی، حاضرجوابی و پرخاشگری می‌کند.

• تغییر نوع رفتار شما با کودک لجباز می‌تواند در نحوه‌ی واکنش آن‌ها نسبت به شما تغییراتی را ایجاد کند. بجای دستور دادن به آن‌ها که چه‌کاری باید انجام دهند، بهتر است با آن‌ها همکاری کنید.
• بجای جمله‌ی ” از تو می‌خواهم که این کار را انجام دهی “، از جملاتی مانند ” بیا با هم انجام بدهیم…” ، ” بگذار ببینم من می‌توانم….” استفاده کنید.
• برای اینکه کودکتان را به انجام کاری ترغیب کنید، می‌توانید از کارهای سرگرم‌کننده‌ای استفاده کنید. مثلاً اگر می‌خواهید که کودک لجبازتان اسباب‌بازی‌هایش را جمع کند، این کار را خودتان شروع کنید و از او به‌عنوان یک ” امدادگر” کمک بخواهید.
• همچنین می‌توانید زمانی را برای انجام کار معین کنید و کودکتان را به این چالش دعوت کنید که اسباب‌بازی‌هایش را سریع‌تر از شما بردارد. این روش در اکثر موارد جواب می‌دهد.
  به خاطر داشته باشید که هدف از کار با کودکتان این است که با هم دوست شوید.

با او صحبت و مذاکره کنید

گاهی اوقات لازم است با کودکتان مذاکره کنید. معمولاً وقتی کودکان به چیزی که می‌خواهند نمی‌رسند، مخالفت می‌کنند و عملاً واکنش نشان می‌دهند. اگر می‌خواهید که کودک به حرف‌های شما گوش دهد، باید بدانید که چه‌کاری آن‌ها را از این کار (مخالفت و واکنش عملی) بازمی‌دارد.

• با یک سؤال شروع کنید، مثلاً ” چه چیزی تو را اذیت می‌کند؟”، ” آیا اتفاقی افتاده است؟” یا ” آیا چیزی می‌خواهی ؟”، تا به صحبت کردن ترغیب شود. این کار شما به او می‌فهماند که شما به خواسته‌های او احترام می‌گذارید و می‌خواهید که به آن‌ها رسیدگی کنید.
• مذاکره لزوماً به این معنا نیست که همیشه باید در برابر تقاضای کودک تسلیم شوید. همه این‌ها به محتاط بودن و عمل‌گرایی شما ارتباط دارد.
• به‌طور مثال،ممکن است کودک دوست نداشته باشد در زمان معینی به رختخواب برود. بجای اصرار کردن سعی کنید درباره‌ی زمان خوابی که برای هر دوی شما مناسب است صحبت کنید.

فضایی صمیمی و باروحیه‌ای را در خانه فراهم کنید

کودک از طریق نگاه کردن و تجربه ، مسائل را یاد می‌گیرد. کودکان اگر همیشه نظاره‌گر مشاجره‌های والدین باشند، یاد می‌گیرند که از آن‌ها تقلید کنند. اختلافات زناشویی بین پدر و مادر می‌تواند محیط پراسترسی را در خانه ایجاد کند که روی خلق‌وخو و رفتار کودک تأثیر خواهد داشت. طبق مطالعه‌ی صورت گرفته، اختلافات زناشویی می‌تواند منجر به منزوی شدن و حتی پرخاشگری کودک شود.

دیدگاه کودکتان را درک کنید

برای اینکه درک بهتری از رفتار کودک لجبازتان داشته باشید، سعی کنید از دید او به شرایط موجود نگاه کنید. خودتان را بجای کودکتان بگذارید و سعی کنید تصور کنید که چه چیزی او را وادار کرده است که چنین رفتاری را نشان دهد. هر چه بیشتر کودکتان را بشناسید، بهتر میتوانید با لجبازی او کنار بیایید و آن را کنترل کنید. به طور مثال، اگر کودکتان نمی‌خواهد تکلیف مدرسه‌اش را انجام دهد، شاید به خاطر کارهای مدرسه تحت‌فشار است. اگر تکالیف زیادی برای انجام دادن دارد و نمی‌تواند تمرکز کند، می‌توانید با تقسیم‌بندی تکالیف به قسمت‌های کوچک‌تر که بتواند در مدت‌زمان کوتاه انجام دهد به او کمک کنید. می‌توانید بین این قسمت‌ها یک زنگ تفریح یک یا دو دقیقه‌ای قرار دهید تا انجام این کار برای او راحت‌تر باشد.

رفتار مثبت را در او تقویت کنید

زمان‌هایی وجود دارد که نمی‌دانید با کودک لجبازتان چگونه رفتار کنید و چگونه عصبانیت و پرخاشگری او را کنترل کنید. اما اگر در این شرایط بدون فکر عمل کنید، ممکن است نگرشی منفی را درباره‌ی این مشکل ایجاد کنید و حتی ناآگاهانه رفتار منفی را در او تقویت کنید. به‌طور مثال، کودکتان تقریباً به هر چیزی که از او می‌خواهید ” نه” می‌گوید. کمی به آن فکر کنید- آیا شما هم زیاد از کلمه‌ی ” نه” استفاده می‌کنید؟ در این صورت، شما خود این نمونه از رفتار منفی را در کودکتان تقویت کرده‌اید. یک راه که مشاور برای تغییر دادن واکنش‌های منفی کودک لجبازتان پیشنهاد می‌دهد، باری ” بله” است. در این بازی کودک باید به هر چیزی ” بله ” یا ” نه” بگوید. سوا لاتی مانند ” تو بستنی دوست داری، نداری؟” یا ” آیا دوست داری با اسباب بازی‌هایت بازی کنی؟”. هر چه جواب مثبت کودک بیشتر باشد، احتمال اینکه او احساس کند که شنیده و تحسین می‌شود در او بیشتر می‌شود.

مشکلات رایج با کودکان لجباز

معمولاً مادران کودکان لجباز در مراحلی از رشد کودک و رفتار با او با مشکلات خاصی مواجه می‌شوند که سه مورد از مهم‌ترین آن‌ها به‌صورت زیر است:

چگونه یک کودک لجباز را از پوشک بگیریم؟

از پوشک گرفتن کودک خود کار دشواری است، اما وقتی با کودک لجبازی سر و کار دارید، این مسئله موجب رنجش می‌شود. می‌توانید از راه‌هایی که در پایین گفته‌شده است، کودک سه‌ساله‌ی لجباز و پرخاشگرتان را از پوشک بگیرید:

• درباره‌ی آن صحبت کنید.
• چگونگی روند گرفتن از پوشک را برای او توضیح دهد
• این کار را برای او سرگرم‌کننده کنید- اگر کودک قبول نمی‌کند که از سنگ توالت استفاده کند، این مسئله را جدی نگیرید

به یاد داشته باشید که ممکن است آموزش توالت رفتن به یک کودک لجباز بیشتر از یک کودک حرف‌گوش‌کن و مطیع طول بکشد. در این مرحله باید صبور باشد و بجای اینکه او را وادار به این کار کنید، با او همکاری کنید تا بتواند به این هدف برسد.

چگونه یک کودک لجباز را وادار به غذا خوردن کنیم؟

هنگام غذا خوردن، کودکان بسیار ایرادگیر می‌شوند. البته این موضوع نیز وجود دارد که “نمی‌توانید همیشه هر خوراکی را که کودکتان می‌خواهد به او بدهید”. بهترین راه برای اینکه بتوانید چیزی را برای کودکتان مفید است به او بخورانید این است که شام او را سرگرم‌کننده کنید.

• از روش‌های خلاقانه‌ای برای سرو غذا برای کودکتان استفاده کنید.
• به او اجازه دهید تا کارهای روی میز شام را انجام دهد ( از او بخواهید که میز شام را بچیند، غذا بکشد و غیره).
• قبل از اینکه غذا را رد کند، او را تشویق کنید غذا را بچشد (فقط یک‌لقمه). از هر چیزی چند تکه‌ی کوچک برای او بریزید و اجازه دهید تا از بین آن‌ها انتخاب کند.
• اگر غذایش را تمام کند برای جایزه به او دسر یا خوراکی  بدهید.

کودک لجباز را چگونه تنبیه کنیم؟

کودکان به قوانین و انضباط نیاز دارند. کودک شما باید بداند که کارهای او عاقبت خوب یا بد دارند. سعی کنید به او یاد دهید که از عواقب قانون‌شکنی کاملاً آگاه باشد. عواقب کارها باید سریع باشند، خصوصاً وقتی که کودکی دارید که می‌تواند کارهایش را نتایجشان ارتباط دهد. متوقف کردن بازی، کوتاه کردن زمان بازی، یا تلویزیون تماشا کردن و محول کردن کارهای کوچکی از خانه به او می‌توانند راههایی برای نظم دادن به کودک باشند.می‌توانید در انتخاب نوع تنبیه خلاق باشید و بر اساس مشکل ایجاد شده باشد. به یاد داشته باشید که هدف از این کار تنبیه کردن کودک نیست بلکه برای این منظور است که بفهمد که رفتارش غلط بوده است.