اختلالات روانی انواع و اقسام مختلفی دارد که یکی از مزمن‌ترین و جدی‌ترین آنها جنون یا روانپریشی است. وجود چنین اختلالاتی در زندگی مشترک قطعا رابطه را با چالش‌های متعددی روبرو می‌کند که برای مقابله با آن آگاهی از این نوع اختلالات بسیار واجب و کارساز است. در این مقاله می‌خواهیم شما را با جنون آشنا کنیم زیرا برخی به اشتباه هرگونه نشانه رفتاری و هیجانی نامناسب همسرشان را به جنون ربط می‌دهند و در نتیجه روش‌هایی که برای حل این مشکل در پیش می‌گیرند ممکن است تناسبی با شزایط نداشته باشد. این مقاله را بخوانید تا بتوانید تشخیص دهید چه نشانه‌هایی را باید در رفتار، افکار و هیجانات همسرتان را جدی و زنگ خطری برای بروز بیماری جنون بدانید و در صورت اطمینان از جنون همسرتان چه نکاتی را مد نظر قرار دهید.
آشنایی با جنون یا روانپریشی
هر اختلال روانی جنون نیست!
متاسفانه برخی اوقات اختلال روانی داشتن یک انگ محسوب می‌شود و گاهی افراد برای توهین به یکدیگر از کلمه روانی استفاده می‌کنند که پیشتر توضیح دادیم از نظر اخلاقی قابل پذیرش نیست. از آن گذشته وجود اختلالاتی مانند افسردگی، اضطراب، وسواس و … به معنای مجنون بودن فرد نیست، جنون تعریف مشخصی دارد که آن را شرح می‌دهیم. در واقع جنون یا روان پریشی یکی از زیر مجموعه‌های انواع اختلالات روانی است.
تعریف جنون
جنون، سایکوز یا روانپریشی (phycho) یک مجموعه علائم و نشانه‌های غیر معمول است که در آن ارتباط فرد مبتلا با واقعیت مخدوش یا قطع می‌شود. هذیان و توهم از نشانه‌های جدی جنون هستند و در اغلب موارد در فرد مبتلا دیده می‌شود. فردی که گرفتار جنون است تحت تاثیر هذیان و توهم رفتارهایی می‌کند که ممکن است عجیب به نظر برسند. در ادامه به انواع جنون اشاره می‌کنیم.
7 نشانه مهم جنون
- هذیان: هذیان یک عقیده یا تفکر است که با واقعیت، عرف و فرهنگ فرد سازگار نیست اما فرد مبتلا بر درست بودن آن اصرار دارد. مثلا در نوع هذیان گزند و آسیب فرد تصور می‌کند افرادی تعقیبش می‌کنند و قصد دارند به او آسیب برسانند یا مثلا در هذیان انتشار افکار فرد فکر می‌کند عده‌ای قصد دارند افکار او را بدزدند و در رسانه‌ها پخش کنند.
- توهم: توهم یعنی درک به وسیله یکی از حواس پنج گانه ما که در واقعیت وجود ندارد. مثلا دیدن اشیا یا اشخاصی که سایرین نمی‌بینند یا شنیدن صداهایی که بقیه نمی‌شنوند.
- اختلال در تفکر: زمانی که فرد نتواند افکارش را کنترل کند، پرش افکار داشته باشد، نتواند روی افکارش متمرکز باشد و … درگیر اختلال در تفکر است و می‌توان با گفتار بی هدف و نامنظم به آن پی برد. مثلا فرد در حالی که در حال صحبت درباره یک برنامه تلوزیونی است ناگهان دستور پخت یک غذا به شما می‌دهد یا در حین گفتگو فراموش می‌کند راجع به چه چیزی صحبت می‌کرد.
- عدم وجود انگیزه: فرد هیچ گونه علاقه و انگیزه‌ای برای انجام کارهای کوچک و بزرگ و گذراندن زندگی روزمره ندارد.
- اختلال جدی در ابراز احساسات: فرد در این حالت نمی‌تواند در مواقع مختلف احساسات درست نشان دهد یا احساساتی که ابراز می‌کند تناسبی با واقعیت ندارد. مثلا وقتی پدرش فوت کرده است می‌خندد.
- انزوای قابل لمس اجتماعی: اغلب این افراد منزوی هستند و در روابط اجتماعی‌شان قوی نیستند. این موضوع با انزوای مقطعی یا ناشی از بیماری‌هایی مثل افسردگی یا بی حوصلگی‌های مقطعی که هر کدام از ما ممکن است گرفتارش شویم متفاوت است و بسیار مزمن‌تر و قابل لمس‌تر است و فرد خودش علاقه‌ای به حضور در اجتماع ندارد.
- نداشتن بینش: نداشتن بینش یعنی فرد خودش نمی‌داند گرفتار این بیماری است، هذیان‌ها و توهماتش را باور دارد و نمی‌داند رفتارهایش چه عواقبی برای خودش و دیگران دارد.
انواع مختلف جنون
جنون واکنشی (جنون آنی یا کوتاه مدت و مقطعی)
می‌توان گفت جنون آنی قابل مشاهده‌ترین نوع جنون است و فرد در حالی که شرایط عادی دارد ناگهان علائم و نشانه‌های جنون که در بالا به آن اشاره کردیم را بروز می‌دهد. واکنش‌های پرخاشگرانه در این نوع جنون بالاست و فرد ممکن است به خودش و دیگران آسیب برساند. گاهی افرادی که دارای اختلالات مختلف مثل اختلال تکانه‌ای، اختلالات شخصیت و … هستند می‌توانند جنون آنی را تجربه کنند و البته گاهی نیز افراد سالم بدون اختلال ممکن است به دلیل شرایط محیطی، خانوادگی، اقتصادی و … این نوع جنون را تجربه کنند. مثلا فردی ورشکسته شود و به علت شوک ناشی از این حادثه چند ساعت یا چند روز ارتباطش را با واقعیت از دست بدهد.
اسکیزوفرنی (جنون مزمن)
اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی یک اختلال روانی مزمن است که روی هر سه جنبه رفتار، هیجان و احساس و تفکر فرد اثر جدی می‌گذارد. این اختلال روی جوانب مختلف فردی، خانوادگی، شغلی، تحصیلی و اجتماعی فرد قابل لمس و مشاهده است. توهم، هذیان، اختلال در گفتار، اختلال در هیجانات و احساسات، اختلال در روابط، رفتار آشفته و … از نشانه‌های اسکیزوفرنی است. این اختلال انواع مختلفی دارد و به دلایل ژنتیک و محیطی می‌تواند در فرد به وجود آید.
اختلال دوقطبی یا جنون دو قطبی
در اختلال دوقطبی فرد دارای نوسانات خلقی قابل مشاهده است. گاهی بسیار پر انرژی و فعال و گاهی درگیر افسردگی و بی‌انرژی است. این نوسانات زمان‌های مشخصی ندارد و می‌تواند گاهی هفتگی و در مدت زمان طولانی تری فرد را درگیر کند. در دوره افسردگی فرد علاقه و انگیزه‌اش را به زندگی روزمره و برنامه و اهدافش از دست می‌دهد و نشانه‌های افسردگی از خودش نشان می‌دهد و در دوره شیدایی یا منیک درگیر رفتارهای پر ریسک و خطرناک می‌شوند.
اختلالات هذیانی
اختلالات هذیانی زیر مجموعه اختلالات طیف اسکیزوفرنی است. گاهی فرد بدون نشانه‌های توهم، درگیر هذیان می‌شود که به اختلالات هذیانی معروف است و انواع مختلفی دارد. این افراد گاهی حتی زندگی معمولی دارند و شاید تا زمانی که به آنها نزدیک نشده‌اید و با آنها صحت نکرده‌اید متوجه تفکرات هذیان گونه‌اش نشوید. هذیان اروتوماتیک، هذیان خودبزرگ‌بینی، هذیان حسادت، هذیان گزند و آسیب و هذیان جسمی انواع مختلفی از این نوع اختلال هستند.
جنون به علت مزمن شدن بیماری‌های روانی
گاهی اختلالاتی مانند افسردگی، اضطراب، وسواس، فوبیا و … آنقدر شدید و مزمن می‌شوند که ممکن است فرد نشانه‌های توهم و هذیان از خود نشان دهد. مثلا ممکن است در بیمار وسواسی فرد به شدت به افکار وسواسی‌اش به حالت هذیان گونه معتقد بماند و نداند درگیر چنین مشکلی است. در این حالت، با درمان بیماری اصلی نشانه‌های جنون نیز به تدریج از بین می‌رود.
جنون با علت‌های جسمی
برخی اوقات مشکلات جسمی، مانند عفونت، ضربه به سر در اثر تصادف یا علل دیگر منجر به بروز نشانه‌های جنون در فرد می‌شود. در این شرایط برای درمان جنون و مشکلات ناشی از آن ابتدا باید بیماری جسمی اصلی برطرف شود.
جنون با علت مصرف مواد مخدر و الکل
استفاده از مواد مخدر توهم‌زا یا استفاده بیش از اندازه از مشروب یا سایر مواد مخدر می‌تواند نشانه‌های جنون در فرد به وجود آورد. افرادی که اعتیاد دارند یا داروی خاصی مصرف می‌کنند ممکن است با قطع ناگهانی دارو یا مواد هم نشانه‌های جنون از خود نشان دهند و برای هرگونه تغییر در ماده مصرفی یا قرص‌های ترک اعتیادشان باید با پزشک مشورت کنند.
نشانه‌هایی که باید جدی گرفته شوند
چند نشانه مهم که باید در همسرتان جدی بگیرید و ممکن است شروعی برای درگیر شدن با اختلالات روانی باشند در زیر آورده شده است:
- اختلال و تغییر بارز در خواب
- اختلال و تغییر بارز در خورد و خوراک
- دست کشیدن از کار، تحصیل، روابط اجتماعی
- علائم جسمی مختلف بدون دلیل واضح
- مشکلات بارز در تمرکز و حافظه
- تغییرات بارز در خلق و خو و رفتار
- پرخاشگری‌های جدی و غیر قابل کنترل
جنون داشتن و قوانین مربوط به آن در ازدواج
شاید خیلی از ما به اشتباه وقتی کسی آزارمان می‌دهد به خصوص اگر پرخاشگر باشد او را روانی خطاب کنیم! این کار از لحاظ اخلاقی اشتباه است و نباید از بیماری جنون چنین استفاده‌ای بکنیم و یک نوع توهین به افرادی که درگیر اختلالات مختلف هستند به شمار می‌آید اما به غیر از آن، اگر جنون داشتن همسر شما اثبات شود شما می‌توانید طلاق بگیرید! منظورمان این است که به همین راحتی نمی‌توانید به همسرتان انگ جنون داشتن بزنید و از لحاظ قانونی باید آن را اثبات کنید. طبق قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران مجنون به شخصی گفته می‌شود که در انجام وظایف معمولی و روزانه خود متعادل نبوده و اعمال او بدون انگیزه و هدف خاص و همچنین فاقد اراده است. شاید با خواندن این جمله تصور کنید پس حتما همسرتان جنون دارد، اما عجله نکنید در این مقاله نشانه‌های مجنون بودن را برایتان شرح دادیم تا بتوانید تفاوت آن را با نداشتن برخی مهارت‌های ارتباطی که احتمالا همسرتان ندارد تشخیص دهید.
پزشک قانونی باید این ادعا را تایید کند
اگر شما به هر دلیلی ادعا کنید همسرتان دارای اختلالات روانی است و بخواهید از نظر قانونی این موضوع را پیگیری کنید به تایید پزشک قانونی نیاز دارید. قبل از آن حتما با یک مشاور، روانشناس یا روانپزشک مشورت کنید تا مطمئن شوید همسرتان نشانه‌های بارز اختلالات روانی را دارد و تنها به علت استفاده از قرص‌های آرام بخش، استرس‌های مقطعی، افسردگی غیر مزمن و حتی پرخاشگری‌هایی که آسیبی به کسی نمی‌رساند چنین ادعایی را مطرح نکرده‌اید. در اینمقاله نشانه‌هایی که باید جدی بگیرید را برایتان شرح دادیم تا آگاهانه تر تصمیم بگیرید.
اگر شوهرم دچار جنون بود چه باید بکنم؟
تا اینجای مقاله با نشانه‌های جنون آشنا شدید اما اگر همسرتان این نشانه‌ها را داشت شما چه باید بکنید؟
از جنون مطمئن شوید
چندبار در مقاله تاکید کردیم که وجود هر نشانه روانی به معنای جنون نیست و جنون خودش به تنهایی یک اختلال مزمن و جدی است که گاهی نشانه‌هایش با سایر بیماری‌های روانی مشترک است. بنابراین اگر در همسرتان نشانه‌های رفتاری، هیجانی و فکری ناخوشایند مشاهده کردید نباید تصور کنید حتما گرفتار جنون است ریشه این نشانه‌ها را به کمک متخصص تشخیص دهید تا بتوانید راه حل آن را پیدا کنید.
کمک از متخصص بسیار واجب است
اگر همسرتان دچار جنون باشد شما حتما باید با یک متخصص در این زمینه صحبت کنید. از آنجایی که جنون گاهی همراه با توهم و هذیان‌های خطرناک برای خود شخص و اطرافیانش است شما باید به او کمک کنید تا هرچه سریع تر قدم‌های درمانی و کنترل بیماری‌اش را بردارد این موضوع هم برای سلامت خودش هم شما و خانواده‌تان اهمیت دارد.
از قابل کنترل بودنش مطمئن شوید؟
برخی تصور می‌کنند زندگی با فردی که گرفتار جنون است امکان پذیر نیست، این تصور صحیح نیست! جنون انواع مختلف و درجات مختلفی دارد در موارد خفیف قابل مدیریت و کنترل است و نکته مهم آن این است که به موقع برای درمان اقدام کنید. اگر احساس می کنید همسرتان چنین مشکلی دارد حتما برای شروع درمان قدم بردارید اگر خودش حاضر به درمان نیست کارتان را با یک مشورت ساده از متخصص شروع کنید تا با توجه به جزئیات رابطه و بیماری همسرتان شما را راهنمایی کند.
بررسی روانی فرزندان فراموش نشود
از آنجا که تحقیقات نشان داده اند بیماری های روانی به خصوص اختلالات مزمن و جدی مانند جنون امکان انتقال از طریق ژن و از پدر و مادر به فرزند را دارند، حتما در صورت وجود نشانه‌های مختلف در همسرتان، فرزندانتان را توسط متخصص بررسی کنید تا اگر احتمال بروز نشانه‌های اختلالات روانی در آنها وجود دارد به موقع تشخیص و درمان شروع شود.
پرسش و پاسخ کوتاه